«Ὅταν συλλογιέμαι, ὕστερα ἀπὸ τόσα χρόνια, τὴν μέρα ἐκείνη ποὺ πάτησε ὁ πρίγκηπας Γεώργιος τῆς Ἑλλάδας, πάει νὰ πῇ ἡ Λευτεριά, τὸ χῶμα τῆς Κρήτης, τὰ μάτια μου βουρκώνουν ἀκόμα καὶ τρέχουν. Τί μυστήριο λοιπὸν ἀκατάλυπτο εἶναι ὁ ἀγώνας τοῦ ἀνθρώπου!

Τί  ‘ναι ἡ φλούδα ἐτούτης τῆς γῆς, φτενὴ, ἀβέβαιη, ῥαγισμένη, καὶ σούρνουνται ἀπάνω της τὰ καταματωμένα, καταλασπωμένα παράσιτα, οἱ ἄνθρωποι, καὶ ζητοῦν ἐλευτερία. 

Καὶ τὶ συγκίνηση νὰ βλέπεις νὰ σκαρφαλώνει τὸν ἀτελείωτο ἀνήφορο, πρωτοπόρος, καὶ νὰ ἀνοίγει δρόμο, πότε μὲ τὴν χλαμύδα καὶ τὸ κοντάρι, πότε μὲ τῆν φουστανέλα καὶ τὸ καριοφίλι, καὶ πότε μὲ τὴν βράκα τὴν κρητικιά, ὁ Ἕλληνας! 

Θυμοῦμαι, ἕνας Κρητικὸς καπετάνιος, βοσκός, μύριζε κοπριὰ καὶ τράγο καὶ γύριζε ἀπὸ τὸν πόλεμο, ὅπου εἶχε πολεμήσει σὰν λιοντάρι. 

Βρέθηκε στὸ μαντρί του ἕνα μεσημέρι ποὺ τοῦ ἦλθε ἀπὸ τὸ «Κρητικὸ Ἀδελφᾶτο» τῆς Ἀθήνας ἕνα δίπλωμα ἀπάνω σὲ περγαμηνή μὲ μεγάλα γράμματα κόκκινα καὶ μαῦρα. Τὸν συγχαίρουνταν γιὰ τὶς ἀντραγαθίες τους καὶ τὸν ἀνακήρυχναν ἥρωα.

-Τί χάρτα εἶναι ἐτούτη; ῥώτησε νευριασμένος τὸν ἀποσταλμένο. Μπῆκαν πάλι τά πρόβατά μου σέ κανένα σπαρμένο; Εἶναι νά πληρώσω καμμιά ζημιά;

Χαρούμενος ὁ ἀποσταλμένος ξεδίπλωσε τὴν χάρτα καὶ τοῦ τὴν διάβασε φωναχτά. 

-Κάμε τα ψιλά, νά καταλάβω τί θέλει νά πεῖ.

-Πὼς εἶναι ἥρωας, κι ἡ Πατρίδα σοῦ στέλνει τὴν χάρτα αὐτὴ, νὰ τὴν βάλεις, λέει, σὲ κορνίζω, νὰ τὴν βροῦν τὰ παιδιά σου.

Ἅπλωσε ὁ καπετάνιος τὴν χερούκλα:

-Φέρ’ την ἐδῶ! 

Τὴν ἅρπαξε, τὴν ἔκαμε κομμάτια, τὴν πέταξε στὴν φωτιά, ὅπου ἔβραζε τὸ καζάνι μὲ τὸ γάλα. 

-Ἄιντε νὰ τοὺς πεῖς, πὼς ἐγὼ δὲν πολέμησα γιὰ νὰ πάρω μία χάρτα. Πολέμησα γιὰ νὰ κάμω ἱστορία! …»

Νίκος Καζαντζάκης, ἀναφορὰ στὸν Γκρέκο, ΙΒ, Λευτεριά.

Διὰ τὴν μεταγραφή,

Φιλονόη.

(Εὐχαριστῶ τὴν Στεφανία ποὺ μοῦ τὸ θύμισε.) (φωτογραφία)