Ἡ ἡρωϊκὴ ἀντίληψις τῆς ζωῆς.

Ἰωάννης Συκουτρῆς σήμερα.

Ἕνας διδάσκαλος, μὲ βαθεὶαν συνείδησιν τῆς Ἑλληνικότητός του καὶ μὲ βαθειὰν εὐθύνη τῶν ὅσων ἀνέλαβε νὰ κάνῃ γιὰ τὸν τόπο!
Μοῦ ἔφερε τὸ κείμενον ὁ Θαλαμοφύλαξ καὶ τὸν εὐχαριστῶ ἰδιαιτέρως.
Θὰ προσπαθήσω νὰ πολυτονίσω τὸ κείμενον, πρὸς τιμὴν τοῦ δασκάλου καὶ τῆς γλώσσης ποὺ χρησιμοποίησε γιὰ νὰ γράψῃ.

Φιλονόη.

ρωϊκ ντίληψις τς ζως.

Στη σημερινή εποχή του κατήφορου, της ανευθυνότητας, του ψεύδους, της απάτης, της ατιμωρησίας και της ηθικής παρακμής, μορφές, όπως αυτή του σπουδαίου φιλολόγου και φιλοσόφουΙωάννη Συκουτρή (1901-1937), έρχονται από τα βάθη του χρόνου, πάντα ζωντανές και πάντα επίκαιρες, για να μας θυμίσουν θεμελιώδεις αξίες και διδάγματα ζωής…

Παραθέτω αποσπάσματα από κείμενό του σχετικά με τον ηρωικό τρόπο ζωής, παρμένο από σειρά μαθημάτων του στην Ελευθέρα Σχολή Κοινωνικής Προνοίας. Αξίζει να δώσουμε προσοχή σε μερικές αρετές, που, αν υπήρχαν σήμερα σε μεγαλύτερο βαθμό και σε περισσότερους ανθρώπους, θα αρκούσαν ίσως για να αποφύγουμε το θλιβερό κατάντημα των ημερών μας…

[ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η σύνταξη και η ορθογραφία ακολουθεί το πρωτότυπο κείμενο.]

«…[Ὁ ἡρωικός ἄνθρωπος]…αἰσθάνεται πὼς εἶναι διαλεγμένος ἀπὸ τὴν Μοίραν ὡς ἀγωνιστὴς καὶ ὡς μάρτυς – περισσότερον ὡς μάρτυς, ἀφοὖ τὴν ἐπιτυχίαν δὲν τὴν μετρεῖ μὲε ἀποτελέσματ’ ἄμεσα, μὲ ἀριθμούς καὶι μεγέθη, δὲν τὴν μετρεῖ κἄν διόλου. Εἶναι τὸ ἀλεξικέραυνον, ποὺ θὰ συγκεντρώσῃ ἐπάνω του (θὰ προσελκύσῃ μάλλον ἐθελουσίως) ὅλας τὰς καταιγίδας καὶ ὅλα τ’ ἀστροπελέκια, διὰ νὰ προστατευθοῦν τὰ κατοικητήρια τῶν εἰρηνικῶν ἀνθρώπων. Ἀλλὰ θὰ τὸ κάνῃ ὄχι ἀπὸ πνεύμ’  ἀλτρουισμοῦ καὶ ἐθελοθυσίας ὑπέρ τῶν ἄλλων. Εἰς τὴν ἑτοιμότητα τοῦ κινδύνου τὸν σύρει μὲ ἀκαταμάχητον ἔλξιν ἡ αἰισθητική, θὰ  ἔλεγα, γοητεία τοῦ κινδύνου, ἡ συναίσθησις ὅ,τ’  εἶναι προνόμιον τῶν ἐκλεκτῶν (ὄχι καθῆκον ἤ πράξις φιλανθρωπίας) νὰ συντρίβωνται ὑπὲρ τῶν ἄλλων, ὑπὸ τῶν ἄλλων – τὸ ἐκλεκτότερον προνόμιον!

Ὁ ἡρωικὸς ἄνθρωπος δὲν εἶναι τὸ ἄνθος, δὲν εἶν’ ὁ καρπός – αὐτά ἀντιπροσωπεύουν τὸ παρὸν καὶ τοῦ παρόντος τὴν ἀνεπιφύλακτον χαράν. Εἶναι ὁ σπόρος ποὺ θὰ ταφῇ καὶ θὰ σαπίση, διὰ νὰ ἀναφανῇ τὸ ἄνθισμα καὶ τὸ κάρπισμα. Εἶν’ ἐκεῖνος ποὺ θάπτεται διὰ νὰ ἐορτασθῇ ἡ ἀνάστασις, καὶ ἀνάστασις χωρς ταφν δν πάρχει.

Ἀλλ’  ὁ ἡρωϊκὸς ἄνθρωπος δὲν δείχνεται εἰς τὴν συντριβήν του μόνον, ἤ καὶ εἰς τὴν ἑτοιμότητα ἔστᾦ πρὸς συντριβήν. Εἰδὲ μή, ἡ ἡρωϊκῆ ἀντίληψις θὰ ἦτον ἰδεῶδες θανάτου μόνον, ὄχι μορφὴ ζωῆς – καὶ τὶ ζωῆς! Ὁ ἡρωϊκὸς ἄνθρωπος, καὶ μόνον αὐτός, ζῇ ἔντονα καὶ πλούσια ὁλόκληρον τὴν Ζωήν. Ἀλλά τὸ νὰ ζήσῃ ἔντονα δὲν σημαίνει δι’ αὐτόν ὅ,τι συνήθως νοοῦμεν μὲ τὴν ἔκφρασιν αὐτήν: νὰ δοκιμάζη ἄφθονα καὶ δυνατὰ τὰς ἀπολαύσεις καὶ τὰς ἡδονάς τῆς Ζωῆς.

Δὲν τὰς ἀγνοεῖ βέβαια τὰς ἀπολαύσεις τῆς Ζωῆς ὁ ἡρωϊκὸς ἄνθρωπος, ἀλλὰ τὰς δοκιμάζει τόσον, ὅσον χρειάζεται νὰ τὰς ξεπεράσῃ, ταὰς γνωρίζει τόσον, ὥστε νὰ ἐννοῇ, ὅτι κατὰ βάθος παραλύουν μάλλον τὴν δύναμιν τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἄς τοῦ χαρίζουν τὴν ψευδαισθησίαν τῆς ἐντατικότητος καὶ τῆς πλησμονῆς. Ἔπειτα τὰς ἀπολαύσεις ἀναζητεῖ ἐκεῖνος ποὺ ζητεῖ  νὰ πάρῃ ἀπὸ τὴν Ζψήν, ὄχι ἐκεῖνος ποὺ ἔχει νὰ τῆς δώσῃ – κα σ πλουτίζει χι τ ν παίρνς λλ τ ν δίδς

…Πράγματι ὁ πόλεμος καὶ ὁ κίνδυνος εἶναι τὸ στοιχεῖον του, ἡ ἀπαραίτητος τροφή του. Ὁ πόλεμος, λέγω, καὶ ἡ νίκη, ὄχ’ ἡ ἐπιτυχία. Ἡ πιτυχία δν εναι πάντοτε νίκη. Εἶναι νίκη ἐξωτερική, ἐξωτερικὸς πλουτισμὸς εἰς ἐπιτεύγματα καὶ κέρδη…Ἀλλ’  ὁ ἡρωϊκὸς ζητεῖ τὴν νίκην ἐκείνου ποὺ χαίρεται τὸ ὅτι ἐπολέμησε, τὸ  ὅτι ἐκινδύνευσε, τὸ ὅτι ἀντέστῃ, τὴν νίκην ὥς εὐκαιρίαν μόνον νὰ ζήσῃ ἐντόνους καὶ ἀγωνιώδεις στιγμάς. Καὶ παρόμοια νίκη συνυπάρχει κάλλιστα μὲ τὴν ἀποτυχίαν εἰς τοὺς ἀντικειμενικοὺς σκοπούς, καθῶς ἡ ἀποτυχία τῶν 300 εἰς τὰς Θερμοπύλας…

…Ἀλλ’ ἐπιτυχία σημαίνει πραγματοποίησις σκοποῦ, ποὺ εὑρίσκετ’ ἔξω μας, καὶ ἐκενος χει μέσα του τν σκοπόν κα τ νόημα τς πάρξεώς του. Ἀπέναντι αὐτού τίποτε δὲν μετρεῖ, οὔτ’ ἡ ζωή του οὔτ’ ἡ εὐτυχία του…

…Οἱ πολλοὶ καμαρώνουν δι’ ὅσους κινδύνους ἀπέφυγαν, ὄχι δι’ ὅσους ὑπεβλήθησαν. Περιγράφουν τὰς ἐπιτυχίας ποὺ ἐπραγματοποίησαν, καὶ ὑπερηφανεύονται διὰ τὴν ἐξυπνάδα των. Ἀλλὰ διὰ τὸν ἡρωϊκὸν ἄνθρωπον, τὸ εἴδαμεν: ἡ ἐπιτυχία δὲν ἀποτελεῖ οὔτε κριτήριον οὔτε ἰδεῶδες. Ἰδεῶδες του καὶ κριτήριον: νὰ ζήσῃ δυνατὸς καὶ ὠραῖος. Καὶ εἶναι γενναιότερον καὶ ὠραιότερον ν’ ἀδικηθῇς παρὰ ν’ ἀδικήσῃς, νὰ ἐξαπατηθῇς παρὰ νὰ ἐξαπατήσῃς.

Ἄλλωστε πρὸς τί νά ἐξαπατήσῃ; Ἐξαπατοῦν οἱ ἑτεροκεντρικοί, αὐτοὶ ποὺ ἀσχολοῦνται διαρκῶς μὲ τοὺς ἄλλους, διὰ νὰ τοὺς ἀντιγράφουν ἤ νὰ τοὺς φθονοῦν, ἤ καὶ τὰ δύο μαζί… ρωϊκς μως ποτελε διος κέντρον το αυτο του, ἐλεύθερος εἰς τὴν ἀπομόνωσίν του, ἀριστοκρατικὸς μὲ τὴν ἀπόστασιν εἰς τὴν ὁποίαν κρατεῖ τοὺς ἄλλους, ἀπτόητος μὲ  τὸ θᾶρρος τῆς προσωπικῆς  γνώμης καὶ τῆς προσωπικῆς του εὐθύνης, ὑπερήφανος μέσα εἰς τὸ ἄβατον τέμενος τῆς μοναξιᾶάς του…

…Καὶ ὅμως σπείρει ἄφθονα τὰ γεννήματα τοῦ νοῦ του. Τὰ σπείρει, διότι δὲν ἠμπορεῖ νὰ κάνῃ διαφορετικά, ὅπως τὸ δέντρον ποὺ τινάζει τοὺς καρπούς του σὰν ὠριμάσουν, εἶτ’ εὑρίσκοντ’ ἀπὸ κάτω εἶτε ὄχι αὐτοὶ ποὺ θὰ τοὺς εἶναι χρήσιμοι…

περήφανος εναι, χι γωϊστής. Δι’ αὐτό σπαταλᾶ τὸ ἑυτόν του. Ἡ εὐτυχία του εἶναι νὰ δαπανᾶ, ἀκριβέστερον ἀκόμη: νὰ δαπανᾶται. Ἀνεξάντλητος ὅπως εἶναι, δὲν ξέρει ἀριθμητικήν. Εἶναι τόσον πλούσιος, ὥστε θ’ ἀναπληρώσῃ εὔκολα (τὸ ξέρει) κάθε ζημίαν. Πρός τί λοιπόν νά τήν ὑολογίζῃ; Ὑπολογίζει ὁ πτωχός. Ὁ πλούσιος κλείνει τὰ μάτια, ἁπλώνει τὸ χέρι, καὶ σκορπᾶ…Ὅσα καὶ νὰ σκορπίσῃ, πάντοτ’ ἐκ τοῦ περισσεύματος θὰ εἶναι.

Ἐκ τοῦ περισσεύματος ἀντλεῖ καὶ ἡ μεγαλοδωρία τοῦ ὑρωϊκοῦ ἀνθρώπου. Ἀφρόντιστα καὶ ἀδίστακτα σπαταλᾶ τὰ πλούτη του, τὴν δραστηριότητά του, τὴ ὑγείαν του, τὴν ῥωμαλεότητα τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ νοῦ του. Σκορπᾶ τὴν ἀγάπην του χωρὶς ἀνταλλάγματα, ἕτοιμος νὰ πληρώση ἐκείνους ποὺ θὰ θελήσουν νὰ τὴν δεχθοῦν. Σκορπᾶ τὰς συγκινήσεις, τοὺς ἐνθουσιασμοὺς καὶ τὴν  φλόγα, τὰ κάλλη καὶ τὰ ῥίγη τῆς ψυχῆς του…

…Καὶ εἶν’ ἡ χαρά του νὰ σκορπᾶ: ὅλα τ’ ἀγαθὰ τῆς γῆς τὰ ἐκτιμᾶ ὄχι ὡς κτήματα, ἀλλ’ ὡς χρήματα (μὲ τὴν ἀρχαίαν σημασίαν τῆς λέξεως, ἐκ τοῦ χρμαι), Ὡς δαπανήματα δῆλα δή. Ἤ μᾶλλον πιστεύει πῶς ἀγαθὰ δὲν εἶναι. Γίνονται γαθά, φ’ ς στιγμς κα φ’ σον δαπαννται.


Εἰς τὴν ἐργασίαν τοῦ καθυποβάλλεται μὲ ἀνεπιφύλακτον προθυμίαν. Τὴν δέχεται αὐτονόητα καὶ χαρωπά, ἀφοὖ εἶναι κάτι βαρὺ καὶ δύσκολον, ἀφοὖ ζωὴ σημαίνει δι’ αὐτὸν δράσις καὶ κάματος. Ἐργάζεται ἀπὸ τὴν ἐπιθυμίαν νὰ χρησιμοποιῇ τὰς δυνάμεις τοῦ σώματος καὶ τῆς ψυχῆς εἰς ἔργα δύσκολα, ἐργάζετ’ αἰσθητικῶς, καθῶς ἕνας ἀθλητής…

…Ἡ ζωὴ ἑνὸς ἀνθρώπου, καθῶς αὐτοῦ ποὺ περιέγραψα, δὲν ἠμπορεῖ παρὰ νὰ εἶναι σύντομος…Σύντομος, διότι ὁ ἡρωϊκὸς ἄνθρωπος περνᾶ ὁλόκληρον τὴν ζωήν του εἰς τὸ πολυκίνδυνον μέτωπον τοῦ πολέμου. Σύντομος, διότι πάντοτε εἶναι, ἀπὸ τὴν Μοίραν του καὶ μόνην ὁδηγούμενος, ἐρασιθάνατος.

Βαδίζει πρὸς τὸν θάνατον ὄχι διὰ νὰ ἀναπαυθῇ, ὄχι διότι ἐβαρέθηκε τὴν ζωήν, ὄχι διότι ἐδειλίασεν ἐνώπιον αὐτῆς, ὄχι ἀπὸ μαρασμὸν καὶ ἐξάντλησιν τῶν δυνάμεών του. Ὁ ἡρωϊκὸς ἄνθρωπος δὲν ὑφίσταται τὸν θάνατον. Δι’ αὐτόν καὶ ὁ θάνατος ἀκόμη δὲν εἶναι πάσχεινεναι πράττειν. Εἶναι ἡ τελευταία πράξις, μὲ τὴν ὁποίαν ἐπισφραγίζει ὅλας του τὰς ἄλας πράξεις. Τοὺς δίδει αὐτή τὸ νόημα. Διότι καὶ ἡ Ζωὴ ὅλη εἶναι μία διαρκὴς ἀρχή, καὶ ἡ ἀρχὴ τὸ νόημά της ἀντλεῖ ἀπὸ τὸ τέλος, τοῦ ὁποίου εἶν’ ἡ ἀρχή. Καὶ εἶναι τὸ τέλος ὁ θάνατος, ἀλλὰ καὶ ἠ τελείωσις.

Ἀλλ’ ὁ πληθωρισμὸς τῆς ζωῆς εἶναι τόσος μέσα του, ὥστε καὶ  ὁ θάνατός του δὲν εἶν’ ἐκμηδένισις πλέον. Μεστώνει ἀπὸ περιεχόμενον, ἀπὸ ἠθικὴν ἀναγκαιότητα, πλημμυρίζει ἀπό τὴν χαρὰν καὶ τὴν ὠαιότητα μιᾶς τελευταίας νίκης – παρόμοια μὲ τὸν ἥλιον, ὁ ὁποῖος, κλίνων πρὸς τὴν δύσιν, ἐνδύεται τὴ πορφυράν του μεγαλοπρέπειαν…” (πηγή)

 

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply