Γιατί μαθαίνουμε Ἀρχαῖα Ἑλληνικά;

Θὰ μποροῦσα νὰ γράψω πάρα πολλά, ἐπὶ πλέον τῶν ὅσων θὰ διαβάσετε παρακάτω, ἀλλὰ θὰ περιορισθῶ μόνον σὲ ἕνα:

Ὅλη ἡ ὑφήλιος μεριμνᾶ πρὸ κειμένου νὰ προσεγγίσουν τὰ ἀρχαῖα Ἑλληνικά. 
Δὲν ὑπάρχει ἵδρυμα στὸν πλανήτη, ποὺ νὰ δημιουργῇ «ἀφεντικά» καὶ νὰ μὴν διδάσκῃ Ἀριστοτέλη!
Δὲν ὑπάρχει καμμία πράξις τῆς ΝΑΣΑ ποὺ νὰ μὴ βασίζεται σὲ περιγραφὲς τῶν προγόνων μας.
Δὲν ἔχει ἀνακαλυφθεῖ τίποτα περισσότερο σήμερα, πλὴν αὐτῶν ποὺ οἱ δικοί μας παπποῦδες ἀνεκάλυψαν…
Ἡ γνώσις μᾶς ὁδηγεῖ πρὸς τὰ πίσω…
Πρέπει νὰ εὕρουμε  τὴν ἀρχή, πρὸ κειμένου νὰ κατανοήσουμε τὸ τώρα καὶ νὰ πορευθοῦμε πρὸς τὸ αὔριο.
Γιὰ ἐτοῦτο μαθαίνουμε…
Γιὰ νὰ μποροῦμε νὰ προσεγγίζουμε τὶς πηγὲς μὲ ἄλλο μάτι, μὲ ἄλλην ἀντίληψιν, μὲ ἄλλην κατανόησιν.

Νά ἀντιστρέψουμε ὅμως τό ἐρώτημα;
Γιατί δέν μᾶς μαθαίνουν ἀρχαῖα Ἑλληνικά;
Χμμμ… Αὐτὸ μᾶλλον εἶναι κακὸ θέμα… Δὲν τὸ ἐγγίζουμε… Δαγκώνει!

Φιλονόη.

Γιατί μαθαίνουμε Αρχαία Ελληνικά;

του Γ. Γιατρομανωλάκη*

Το απλό ερώτημα είναι: τι εννοούμε όταν λέμε ότι τα παιδιά μας πρέπει να «μάθουν», να «σπουδάσουν» Αρχαία, δηλαδή αρχαία ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία; Καλύτερα: για ποιο λόγο «διδάσκουμε» ή «μαθαίνουμε» Αρχαία; Το ερώτημα φαίνεται απλό αλλά, παρά ταύτα, έχει πάρει πολλές, διαφορετικές και κυρίως νεφελώδεις και ακατανόητες απαντήσεις.

Να μη μακρηγορώ. Τη μόνη «λογική» απάντηση γιατί μαθαίνουμε Αρχαία, γιατί τελοσπάντων εντρυφούμε στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία, την έχουν δώσει οι μεγάλοι συγγραφείς. Έλληνες και ξένοι. Αλλά αυτή η «λογική» απάντηση, επειδή ακριβώς προέρχεται από τον χώρο της τέχνης, δεν φαίνεται να μας ικανοποιεί πρακτικά. Αντιθέτως δείχνει το «περιττόν», το μη πρακτικόν. Το πολυτελές. Το μη αναγκαίον. Αυτό όμως που τελικά αποδεικνύεται αναγκαίον. H τέχνη είναι «περιττή», αλλά τόσο αναγκαία. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι «περιττοί», αλλά παρά ταύτα τους πληρώσαμε και με το παραπάνω. Γιατί; Διότι ο πολιτισμός γενικότερα μοιάζει περιττός, αλλά προφανώς δεν είναι. Ο Καβάφης λοιπόν έμαθε και διαχειρίστηκε την αρχαία ελληνική λογοτεχνία διότι εκεί, σε μια συγκεκριμένη εποχή της, βρήκε το υλικό να δημιουργήσει ο ίδιος το δικό του έργο. Μεταποίησε το αρχαίο λογοτεχνικό υλικό για χάρη, προς όφελος της τέχνης του. Αυτό έκανε και ο Σεφέρης. Και ο Τζέιμς Τζόυς. Και ο σκηνοθέτης της «Τροίας». Βρήκαν υλικό πώς να εμπνευστούν και να δημιουργήσουν. H αρχαία ελληνική λογοτεχνία, κάθε λογοτεχνία, είναι πηγή έμπνευσης και δημιουργίας. Μαθαίνουν λοιπόν Αρχαία τα γυμνασιόπαιδα επειδή έτσι έχουν την πολυτέλεια να γίνουν μέτοχοι μιας άλλης τάξεως γλωσσικής και λογοτεχνικής γνώσης και εμπειρίας.

Μαθαίνουμε Αρχαία, γιατί αυτό ωφελεί τη φαντασία, την έμπνευση και τη δημιουργικότητά μας. Μας δίνει την πολυτέλεια του «ωφέλιμου περιττού». Αλλά όσοι διακηρύττουν και υποστηρίζουν αυτή την πολυτέλεια γνωρίζουν ότι πρόκειται για μια πολύ δαπανηρήεπένδυση, χωρίς αναμενόμενα υλικά κέρδη. Μπορεί να έρθουν και αυτά, αλλά το ζητούμενο για την ώρα είναι η χρηματοδότηση της φαντασίας και της δημιουργίας. Όπως έγινε με τους Ολυμπιακούς. Που συνεχώς επικαλούμαστε. Όπως πρέπει να γίνεται με τα μουσεία, τη μουσική, τη ζωγραφική, τη λογοτεχνία. Αν δεχθούμε – και στη συνέχεια πείσουμε τους ενδιαφερόμενους – ότι η διδασκαλία των Αρχαίων μάς οδηγεί στην απαραίτητη και ζωτική πολυτέλεια του «περιττού», στην έμπνευση και στη δημιουργία μέσα στην καθημερινότητα, τότε μπορούμε να επικαλεσθούμε και άλλους λόγους.

Όμως αν δεν δούμε τη διδασκαλία των Αρχαίων ως ύψιστη «εθνική πολυτέλεια», τότε να σταματήσουμε να παραπονούμαστε, να ταλαιπωρούμε και να ταλαιπωρούμαστε. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να διαφυλάξουμε και να προβάλουμε αυτή την «εθνική πολυτέλεια» και να την συντηρήσουμε γενναίως. Οικονομικά και ψυχικά.

*Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι καθηγητής της Κλασικής Φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

παλαιὰ πόλις

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

2 thoughts on “Γιατί μαθαίνουμε Ἀρχαῖα Ἑλληνικά;

  1. Ἐπιτέλους Φιλονόη εἶναι δυνατὸν νὰ ἀπαλλαγοῦμε ἐπιτέλους ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἀνοησίαν “ἀρχαῖα Ἑλληνικά;” ἀντὶ τοῦ “Ἑλληνικά” ἁπλῶς καὶ ἄνευ αὐτὸ τὸ “ἀρχαῖα”; Μὰ τὶ εἴδους διαστροφὴ εἶναι αὐτὴ τέλος πάντων; Μέχρι πότε θὰ βγάζουμε τὰ μάτια μας; Καὶ βεβαίως τὸ ὅλο κείεμνον πάει στὸν βρόντον κατὰ τὸ κοινῶς λεγόμενον.

    • Ἐπί τέλους Νικόλαε, μπορεῖς νά καταλάβῃς πώς οὐδεῖς κάτοικος τοῦ Ἑλλαδοκαφριστάν κατέχει τήν ἀρχική Ἑλληνική μας γλῶσσα;

Leave a Reply to ΦιλονόηCancel reply