Οἱ μηχανισμοὶ ποὺ δρομολόγησαν τὰ Σεπτεμβριανά.

 

ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΔΡΟΜΟΛΟΓΗΣΑΝ ΤΕΛΙΚΑ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ 6 – 7 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1955, ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ 

Η εξιστόρηση των γεγονότων που συνέβησαν την νύκτα της 6-7 Σεπτεμβρίου 1955 στην Κωνσταντινούπολη, που είχαν σκοπό τον αφανισμό του Ελληνισμού της Πόλης, έχει γίνει από πολλούς συγγραφείς, με την πλέον δε λεπτομερή ανάλυση από τον ιστορικό καθηγητή Σπύρο Βρυώνη στο μνημειώδες του έργο «Ο Μηχανισμός της Καταστροφής»[i]. 

Η ανάλυση των μηχανισμών που κατέστρωσαν και εκτέλεσαν την μαζική επίθεση κατά του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης έγινε στο ευρύτερο πλαίσιο του σύγχρονου  Τουρκικού  εθνικισμού από την ιστορικό Ντιλέκ Γκιουβέν[ii]. 

Η πλέον σημαντική αποκάλυψη έγινε από τον κατεξοχήν παράγοντα του ανορθόδοξου πολέμου στην Τουρκία στρατηγό Σαμπρί Γιρμιμπέσογλου το 1991 σε συνέντευξη του στο περιοδικό TEMPO  λέγοντας ότι «Τα γεγονότα της 6-7 Σεπτεμβρίου υπήρξαν μια μεγαλειώδης επιχείρηση ανορθόδοξου πολέμου που είχε απόλυτη επιτυχία»[iii]. 

Οι μηχανισμοί που έδρασαν την νύκτα της 6-7/9/1955 αποτελούν ένα κρίκο στην αλυσίδα των μηχανισμών που στήθηκαν από το Σωματείο Ένωσης και Προόδου από το 1908 και συνέχισαν να υφίστανται μέχρι και τις ημέρες μας, αν λάβει κανείς υπόψη τις εξελίξεις στην πολύκροτη υπόθεση «Εργκενεκόν» και τις παρεμφερείς υποθέσεις «Μπαλιόζ», «Οράκ», «Καφές»[iv]  κτλ. 

Στην  ανάλυση που έχει κάνει η Ντιλέκ Γκιουβέν για πρώτη φορά παρουσίασε τον σύνθετο μηχανισμό που προετοίμασε το Πογκρόμ της 6-7/9/1955 με οργανωτή τις μυστικές υπηρεσίες, ενώ μέχρι πρόσφατα η πλήρης ευθύνη της οργάνωσης των επιθέσεων βάρυνε την Κυβέρνηση του Αντνάν Μεντερές, πράγμα που επιδίωκαν οι παρακρατικοί μηχανισμοί και για αυτό τον λόγο εντάχθηκε και η σχετική δίκη στην σειρά των  στημένων  δικών που έγιναν μετά από το πραξικόπημα της 27/5/1960. 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα στελέχη της Κυβέρνησης του Μεντερές γνώριζαν ότι θα γίνουν τα επεισόδια και είχαν συμφωνήσει για την οργάνωσή τους. Όμως, σίγουρα δεν ήταν αυτοί που κατεύθυναν τα πράγματα, αλλά η κινητήριος δύναμη ήταν η διεύθυνση ανορθόδοξου πολέμου που είχε ιδρυθεί από το ΝΑΤΟ.  Εκείνο που μένει ακόμα αδιευκρίνιστο είναι το πώς έτυχε να βρεθούν εκείνη την τραγική νύκτα όλοι οι αρχηγοί των μυστικών υπηρεσιών των Νατοϊκών χωρών στην Πόλη και μεταξύ αυτών ο αρχηγός της CIA  Άλλαν Ντάλλας και ο πολύ γνωστός Άγγλος Ιαν Φλέμινγκ. 

Πρόσφατα δημοσιεύτηκαν τα Πρακτικά της Δίκης του 1960 της νήσου Πλάτης για την υπόθεση των γεγονότων της 6-7/9/1955[v]. Η επιμέλεια των κειμένων έγινε από την καθηγήτρια Εμινέ Γκιουρσοϊ Νασκαλί και στην εκτεταμένη εισαγωγή η προσπάθεια επικεντρώνεται στο να αποδειχθεί ότι οι δίκες της Πλάτης υπήρξαν μια φαρσοκωμωδία νομικής διαδικασίας, όπως πράγματι ήταν στην συντριπτική τους πλειοψηφία, και είχαν σκοπό την εξόντωση των στελεχών του «Δημοκρατικού Κόμματος» που υπέπεσαν στο αμάρτημα να αμφισβητήσουν την δύναμη των στρατιωτικών. 

Η προσεκτική ανάγνωση των Πρακτικών αποκαλύπτει πολλά στοιχεία για την προσπάθεια του δικαστηρίου  να περιορίσει την ευθύνη των γεγονότων μόνο στον Αντνάν Μεντερές (Πρωθυπουργό) και τον Φατίν Ρουστού  Ζορλού (Υπ. Εξωτερικών). Τα κύρια σημεία που προκύπτουν από την προσεκτική μελέτη των Πρακτικών είναι:

  • Κατά την διάρκεια της διαδικασίας φαίνεται ότι ο νομάρχης Κωνσταντινούπολης Φ. Γκιοκαϊ έγκαιρα είχε ζητήσει ενίσχυση των δυνάμεων ασφαλείας με στρατιωτικές δυνάμεις, οι οποίες όμως  δεν κινητοποιήθηκαν έγκαιρα από διαδικαστικά εμπόδια. Αρκετοί μάρτυρες αναφέρουν την αδράνεια αλλά και πολλές φορές την ενθάρρυνση των καταστροφέων των δυνάμεων ασφάλειας. Σε δύο περιπτώσεις στρατιωτικές μονάδες που βλέπουν τις καταστροφές αδράνησαν με το δικαιολογητικό ότι υπακούουν  μόνο στον δικό τους  διοικητή και όχι σε οποιοδήποτε ανώτερο αξιωματικό. Η ανάλυση των καταθέσεων δείχνει ότι μια ανώτερη δύναμη επέβαλε την μη-παρέμβαση των στρατιωτικών  μονάδων μέχρι να τελειώσει η εφαρμογή της προσχεδιασμένης καταστροφής στην ευρύτερη περιοχή της Κωνσταντινούπολης και μερικώς στη Σμύρνη.
  • Σε πλήθος καταθέσεων επιβεβαιώνεται η ύπαρξη κεντρικής οργάνωσης, που έδρασε για την καταστροφή του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης, χωρίς να ξεχαστούν και οι Αρμένιοι
  • Η γραμμή υπεράσπισης των έκπτωτων κυβερνώντων είναι ότι, τα γεγονότα συνέβησαν λόγω ενός «εθνικού παροξυσμού», που προήλθε από την διάδοση ειδήσεων ότι κινδυνεύουν οι Τουρκοκύπριοι και ότι οι Έλληνες κατέστρεψαν με βόμβα το σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ στην Θεσσαλονίκη. Στην τελική φάση της δίκης προσπαθούν οι κατηγορούμενοι να αποδείξουν την αθωότητά τους επικαλούμενοι  ότι, η τότε Ελληνική Κυβέρνηση δεν προσέφυγε στον Ο.Η.Ε ή σε Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
  • Στο κατηγορητήριο του εισαγγελέα αναφέρεται με έμμεσα  αποδεικτικά στοιχεία ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Τζελάλ Μπαγιάρ[vi] και ο Πρωθυπουργός  Αντνάν Μεντερές μαζί με τους υπόλοιπους κατηγορούμενους οργάνωσαν  τα γεγονότα. Παρουσιάζει ενδιαφέρον ότι ενώ το εισαγγελικό πόρισμα αποδέχεται πλήρως την καταδικαστική απόφαση του Ελληνικού δικαστηρίου (1956) για τους εκτελεστές της προβοκάτσιας της Θεσσαλονίκης τους Χασάν Ουτσάρ και Οκταϊ Εγκίν, καθώς επίσης και των Αλί Μπαλίν και Μεχμέτ Τεκίναλπ (Πρόξενου και Υποπρόξενου Θεσσαλονίκης αντίστοιχα),  στην απόφαση και οι τέσσερεις αθωώνονται λόγω μη επαρκών στοιχείων. Η απόφαση αυτή δείχνει τον πραγματικό σκοπό της δίκης.   Για τους  Αντνάν Μέντερες και  Φατίν Ρουστού Ζορλού το δικαστήριο αποφασίζει να ενοποιηθεί η περίπτωσή τους με την δίκη παραβίασης του Συντάγματος, που τελικά τους οδηγεί στην αγχόνη τον Οκτώβριο του 1961.

Σαν συμπέρασμα, πρέπει να τονιστεί ότι, ενώ όλα τα κράτη στην ιστορία τους έχουν μαύρες σελίδες για τις οποίες κάποτε αναλογίζονται τις ευθύνες τους και προβαίνουν σε κινήσεις θεραπείας στο μέτρο του δυνατού, στην περίπτωση της Τουρκίας δεν φαίνεται να έχει έλθει ακόμα ο χρόνος που να συμβεί αυτή η αυτοκριτική και μεταμέλεια, αν λάβει κανείς υπόψη ότι πολλά γεγονότα σαν τα Σεπτεμβριανά συνέβησαν μέχρι σήμερα στην Τουρκία από το 1955. 

[i] Σπ. Βρυώνης, Ο Μηχανισμός της Καταστροφής: Το Τουρκικό Πογκρόμ της 6-7ης Σεπτεμβρίου 1955 και ο Αφανισμός της Ελληνικής Κοινότητας της Κωνσταντινούπολης, Εστία , 2007.

[ii] Ντιλέκ Γκιουβέν, Εθνικισμός, κοινωνικές μεταβολές και μειονότητες-Τα επεισόδια εναντίον των μη μουσουλμάνων της Τουρκίας – 6-7 Σεπτεμβρίου 1955,Εστία, 2007

[iii] Περιοδικό Tempo, σελ.24, τεύχος 9-15 Ιουνίου 1991.

[iv] Taraf, http://www.taraf.com.tr/haber/kod-adi-kafes-davasi.htm

[v] Yassıada Zabıtları-II,6-7 Eylül Olayları Davası, Kıtabevi, 2007.

[vi] Υπήρξε ηγετικό στέλεχος της τρομοκρατικής Τεσκιλατ- Μαχσουσά (Ειδική Υπηρεσία) παραρτήματος του Σωματείου Ένωσης και Προόδου. Ξεκίνησε την καριέρα του με την οργάνωση των μαζικών επιθέσεων κατά των Ελληνικών Κοινοτήτων της Δυτικής Μικρασίας την άνοιξη του 1914. Κατά ζώσα μαρτυρία πολλών Κωνσταντινουπολιτών το πρωί της 7 Σεπτεμβρίου βλέποντας τις καταστροφές στην λεωφόρο του Πέρα είπε: «είπαμε να κάνετε όχι όμως και τόσο». 

Φυλλ. Αθηναϊς Αναπνιώτου

φωτογραφία

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply