Τὸ κοττόπουλον δέν τρώγεται

Λιοντάρι

«Ἐπολέμησεν ὡσάν λιοντάριον».

Καὶ μετά μιλᾶμε γιὰ γλωσσική ἐξέλιξιν καὶ ὄχι γιὰ ἐκφυλισμόν.
Αὕριον-μεθαύριον θὰ λέμε γιὰ ἕναν γιγαντόσωμον ἥρωαν ὅτι πολέμησε σὰν λιονταράκι καὶ αὐτό θὰ εἶναι δηλωτικόν ἀνδρισμοῦ καὶ ἡρωισμοῦ.

Τὸ λιοντάρι εἶναι ΥΠΟΚΟΡΙΣΤΙΚΟΝ. Λέων → λεοντάριον → λιοντάρι.
Δὲν εἶναι δηλαδή ὁ ἴδιος ὁ λέων μὲ τὴν χαίτη του καὶ τοὺς τρομερούς του ὁδόντας ἀλλά μᾶλλον τὸ λεοντόπουλον. Το λεοντάριον δηλαδή εἶναι ἕνα τσαχπινοπιπιλογαργαλιάρικο γατάκι ἔχον τὸν νοῦν  ἀποκλειστικῶς ‘ς τὸ παιχνίδι.

Σὲ κάποια στιγμή ὅμως, δὲν ξέρω πότε, τὰ ὑποκοριστικά ἄρχισαν νὰ ὑπερκορίζονται μαζικῶς, νὰ μεγαλώνουν καὶ νὰ ἀντικαθιστοῦν τὰ οὐσιαστικά ἐκ τῶν ὁποῖων παρήχθησαν. Δὲν εἶναι μόνον τὸ λεοντοπουλάριον ποὺ ἐμεγάλωσεν. Ἐμεγάλωσεν καῖ τὸ κοττόπουλον, τὸ καρύδιον, τὸ ἀμανιτάριον, τὸ ἀρχίδιον καὶ γενικῶς τὰ περισσότερα ποὺ ‘ς τὴν σημερινή γλώσσαν λήγουν σὲ -δι, -κι, -ρι.

Τὸ κοττόπουλον λ.χ. σίγουρα δὲν εἶναι ἡ κόττα. Ἄλλο πράγμα ἡ κόττα, ἄλλον τὸ κοττόπουλον. Τὸ πουλί γενικότερα εἶναι τὸ μικρόν. Λυκόπουλον (τὸ μικρόν τοῦ λύκου), γουρουνόπουλον (τοῦ χοίρου), ἀρχοντόπουλον (τοῦ ἄρχοντος| «ρηγόπουλο, αφεντόπουλο» γράφει ὁ Βιτσέντζος Κορνάρος), βλαχόπουλον (τὸ μικρόν βλαχάκι) κλπ.
Πουλί δὲν εἶναι τὸ πτηνόν. Πουλί μπορεί νὰ εἶναι ὅ,τι δήποτε.
Τὸ κοττόπουλον βεβαίως δὲν λήγει σὲ -δι, -κι, -ρι, εἶναι ἐνδεικτικόν ὅμως τοῦ πῶς μεγαλώνουν τὰ ζώδιαν ‘ς τὴν γλώσσαν ἡμῶν. Καὶ γιὰ νὰ ἀκριβολογοῦμε τὸ κοττόπουλον δὲν εἶναι κἂν ἡ νεαρά ὄρνις ἀλλά τὸ μικρόν, χνουδωτόν τε χαριτωμένον, ἄρτι ἐκκολαυθέν καὶ μή εδώδιμον κλωσόπουλον.

Μήπως ὅμως περιποιεῖ τιμήν γιὰ κάποιον νὰ καυχιέται ὅτι εἶναι ἄνδρας μὲ ἀρχίδια;
Δηλαδή; Δηλαδή ὑπερηφανεύεται κάποιος ὅτι τὰ ἔχει μικρά. Εἶναι λογικόν γιὰ κάποιον μὲ ἀρχίδια νὰ τὰ ἔχει σὰν καρύδια καὶ νὰ πολεμάει σὰν λεοντάριον ὅμως ὁ ἄνδρας ὁ βαρβάτος ἔχει ὄρχεις καὶ μάχεται σὰν τὸν λέοντα.

Ἴσως χαρακτηριστικότερο παράδειγμα νὰ εἶναι αύτό τοῦ κυνός που ἔγινε σκυλί, ἀπό τὸ ἀρχαῖον «σκύλαξ» που ἦτο τὸ σημερινόν κουτάβι. Χάθηκε δηλαδή μιά ὁλόκληρος λέξις, ὁ κύων γιατί προτιμήσαμε τὰ μικρά, τὰ χαριτωμένα.

Ἐπειδή ὅμως ἡ γλῶσσα ἔχει ἀνάγκη ὑποκοριστικῶν, ἐδημιούργησεν ἄλλα, διαφορετικά σὲ κάθε περιοχήν τοῦ κολοσσιαίου Ἐλληνικοῦ χώρου, που φυσικά δὲν εἶναι αὐτή ἡ μικρά Ἑλλάς που βλέπομε σήμερον. Καταλήξεις -άκι (Κρήτη), -ούδ (Θράκη), -όπον (Πόντος) καὶ ἔτσι ἐδημιουργήθησαν λέξεις ὑβριδικά τέρατα ὅπως λ.χ.  λιονταράκι ή λιονταρόπον κλπ. Ἐνα φαινόμενον ποὺ ὁνόμασα ὑφυποκορισμόν χωρίς νὰ εἶναι βέβαιος γιὰ τὴν ἐπιλογήν μου (ἴσως ἐφυποκορισμός, δισυποκορισμός ἤ κάτι ἄλλον νὰ ἦτο σωστότερον). Δηλαδή ὑποκοριστικά ἐπί ὑποκοριστικῶν.

Τὶ ἄλλο ὅμως παρατηροῦμε πέρα ἀπό τὴν ὑπερμεγέθυνσιν τῶν ὑποκοριστικῶν;
Ὅτι χάνουν τὰ γένη των. Ὁ ἀρσενικός λέων γίνεται τὸ οὐδέτερον λιοντάρι(ον), ἡ ῥοιά → ρόδι(ον), ὁ παῖς → τὸ παιδίον, ὁ ὄνυξ → τὸ νύχι, (τὸ ἐλάδιον|λάδι, χταπόδι κἂ)· καὶ γενικότερα ἐδημιουργήθη ἔνα γλωσσικόν βασίλειον τῶν οὐδετέρων (οὐδέ-ἕτερον). Κάτι ἀνἀλογον συμβαῖνει καὶ ἐπί τῶν ἡμερῶν μας μὲ τὴν κατάργησιν τῶν τελικών -ξ, -ρ καὶ εἰδικῶς τοῦ -ν. Μὲ τὴν μή χρησιμοποίησιν τοῦ -ν χάνεται ἡ αἴσθησις τοῦ γἐνους (λ.χ. το λέοντα, το Χάρωνα, αντί τον λέοντα, τον Χάρωνα).

Μέ ὅλα τὰ παραπάνω συμπεραίνω ὅτι τὸ φαινόμενον τῆς ἀλλαγῆς τῶν ὀνομάτων καὶ ἀντικαταστάσεὼς των ἀπό τὰ ἀντίστοιχα ὑποκοριστικά μᾶλλον ἔχει νὰ κάνει μὲ κάποιο κοινωνιολογικόν φαινόμενον, ποῖος ξέρει; ἴσως σὲ κάποια ἐποχή τὰ παιδία νᾶ ἔμεναν περισσότερο μὲ τὰς μητέρας των ποὺ τὰ ὑπερχαϊδευαν ἤ κάτι ἄλλο. Ἴσως ἀλλέως, μὲ ἄλλην ψυχολογίαν νὰ μεγαλώνει ἕνας παῖς καὶ ἀλλέως ἕνα παιδίον.
Εἶναι μυστήριον πάντως πῶς ἔγινε αὐτή ἡ κοσμογονική ἀλλαγή.

Καί σήμερον ὅμως ὅποιος παρακολουθήσει τηλεοπτικὰς ἐκπομπὰς μαγειρικῆς παρατηρεῖ τοῦς μαγείρους νὰ λένε «βάζουμε λίγη ντοματούλα», «κόβουμε τὸ κρομμυδάκι», «ρίχνουμε τὸ ἀλατάκι μας» κλπ, δηλαδή ἡ ὑποκοριστομανία καλά κρατεῖ καὶ ἀντί νὰ κάμωμεν τὴν τρίχα τριχιά, ποιοῦμε τὴν τριχιάν τρίχαν.

Στράβων Ἀμασεύς

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply