«Τὰ εἰδεχθέστερα ἐγκλήματα τὰ διαπράττουν φυσιολογικοὶ ἄνθρωποι»
Χάνα Ἄρεντ

«Ἡ πολιτικὴ δὲν εἶναι ἡ τέχνη τοῦ ψεύδους, εἶναι ἡ τέχνη τῆς ἐλαχίστου ἀληθείας.»
Γελωτοποιὸς

Ψεύδομαι ἀσύστολα ὅταν γράφω μιὰν ἱστορία μυθοπλασίας. Ἀλλὰ αὐτὸ τὸ ξέρει ὁ ἀναγνώστης, εἶναι μία κατὰ συνθήκη ἀπάτη.

Ὁ ἀναγνώστης θέλει νὰ ἐξαπατηθῇ καὶ ὄσο καλλίτερα τὸ κάνεις, τόσο περισσότερο τὸ ἀπολαμβάνει.

Εἶναι κατὰ κάποιο τρόπο σὰν μιὰ σχέσις σαδομαζοχιστικὴ -αὐτὴ τῆς τέχνης.

Ὅπως ὁ μαζοχιστὴς θέλει νὰ τὸν πονέσῃς ἔτσι καὶ ὁ ἀναγνώστης θέλει νὰ τὸν ἐξαπατήσῃς.

Ἂν τὰ καταφέρῃς καλά, θὰ σὲ ἀγαπήσῃ.

–

Ἡ σχέσις πολιτικοῦ-πολίτου εἶναι μόνο σαδιστική.

Ὁ πολιτικὸς ἐξαπατᾶ καὶ βασανίζει τὸν πολίτη προσπαθῶντας νὰ τὸν πείσῃ ὅτι εἶναι γιὰ τὸ καλό του, ὅτι πρέπει καὶ νὰ τὸ ἀπολαύσῃ.

Ὁ πολίτης εἴτε ὑπομένει μέχρι νὰ τοῦ βγῇ ἡ ψυχή, εἴτε ἀντιδράει (καὶ τότε εἶναι ἐχθρὸς τῆς κοινωνίας καὶ πρέπει να πειθαναγκασθῇ -ὀπισθάγκωνα δεμένος στὰ μπουντρούμια τῆς ΓΑΔΑ.)

–

Καὶ τώρα ξεχάστε τελείως τὴν δεύτερη παράγραφο, περὶ τοῦ σαδισμοῦ τῶν πολιτικῶν. Εἶναι λάθος!

Ἀφοῦ τὴν ἔγραψα, πρὶν δύο ἢ τρεῖς ἡμέρες, τὸ μυαλό μου κόλλησε. Κάτι δὲν μοῦ ἄρεσε στὸ συλλογισμό, γι΄ αὐτὸ καὶ ἄφησα τὸ κείμενο στὴν ἄκρη.

–

Ὁ μπλογοτέχνης, ὅπως κάθε συγγραφέας, ὅπως κάθε καλλιτέχνης, εἶναι ἔνας homme bricoleur.

Εἶναι ἔνας ἄνθρωπός ποὺ κάνει bricolage, μερεμέτια, ἔνας μαστροχαλαστής. Μαζεύει ἀλλοπρόσαλλα καὶ ἐτερόκλητα ὑλικὰ για τὶς κατασκευές του: Σύρματα, βίδες, ξύλα, εἰκόνες, ἀποφθέγματα, ταινίες.

Αὐτὰ τὰ ἀποθηκεύει σὲ κάποια ἄκρη τοῦ μυαλοῦ του, γιὰ νὰ τὰ χρησιμοποιήσει ὅταν ἔλθῃ ἡ στιγμή.

–

Καθώς, λοιπόν, σήμερα ἔκανα ἔναν ἀφηρημένο περίπατο στο διαδικτυακὸ δάσος (ὅπου κρύβονται πολλοὶ λύκοι καὶ ἄλλες τόσες, ἐξίσου ἐπικίνδυνες κοκκινοσκουφίτσες) ἔπεσα ἐπάνω στὸν πίνακα τοῦ Bunksy, μὲ τὸν ὑπέροχο τίτλο: /«The banality of the banality of evil».

Ὁ Μπάνκσι βρῆκε σὲ κάποιο παλιατζίδικο τῆς Νέας Ὑόρκης ἔναν κοινότοπο πίνακα, ὁ ὁποῖος κόστιζε γύρῳ στὰ δέκα δολάρια (μὲ παζάρια θὰ τὸν ἔπαιρνε καὶ φθηνότερα).

Ὁ ἰδιοφυὴς καλλιτέχνης (καθόλου μπανὰλ σίγουρα) ζωγράφισε ἐπάνω στὸν πίνακα ἔναν ναζί ποὺ κάθεται καὶ ἀπολαμβάνει τὴν θέα.

Ὁ πίνακας βγῆκε σὲ πλειστηριασμὸ καὶ πουλήθηκε 615.000 δολλάρια -τὰ ὁποῖα ἐδόθησαν σὲ ἕνα ἄσυλο τῆς Νέας Ὑόρκης, μὲ ἀστέγους ἀσθενεῖς τοῦ AIDS.

–

Ὁ τίτλος μου θύμισε τὴν Χάνα Ἄρεντ.

Ἡ «Κοινοτοπία τοῦ Κακοὺ» εἶναι δική της ἔκφρασις-ἀποκάλυψις. (Καὶ σίγουρα ὁ Μπάνκσι δεν διάλεξε τυχαία αὐτὸν τὸν τίτλο).

Κάποια στιγμὴ στὴ ζωή της, ἡ σπουδαία (Ἑβραία) φιλόσοφος εὑρέθη στο Ἰσραὴλ γιὰ νὰ καλύψῃ δημοσιογραφικὰ τὴν δίκη ἐνὸς ἐγκληματία Ναζί, τοῦ Ἄιχμαν. Ἐκεῖ ἀντελήφθη ὅτι τὸ «Τέρας» ἤταν ἔνας ἀπολύτως φυσιολογικὸς ἄνθρωπος, ἴσως μάλιστα περισσότερο φυσιολογικὸς ἀπὸ τὸν μέσο ὄρο φυσιολογικότητος.

«Η Χάνα Ἀρεντ παρατηροῦσε ὅτι τὸ ἀληθινὰ δαιμονικὸ πνεῦμα μεταξὺ τῶν ναζιστὼν λαοπλάνων ἦταν ὁ Χίμλερ.

Ὁ Χίμλερ –μολονότι δὲν προερχόταν ἀπὸ τοὺς κύκλους τῶν μποέμ, ὅπως ὁ Γκέμπελς/ καὶ χωρὶς να εἶναι ἔνας διεστραμμένος, ὅπως ὁ Στράιχερ, οὔτε ἔνας τυχοδιώκτης, ὅπως ὁ Γκέρινκ, οὔτε καὶ ἔνας φανατικός, ὅπως ὁ Χίτλερ ἢ ἔνας τρελλός, ὅπως ὁ Ῥόζενμπεργκ– «ὀργάνωσέ τὶς μάζες σὲ ἕνα σύστημα ὁλικῆς κυριαρχίας», χάριν στὴν ὀρθὴ παραδοχή του ὅτι στην ἀπόλυτη πλειονότητά τους οἱ ἄνθρωποι δὲν εἶναι οὔτε βρυκόλακες οὔτε σαδιστές, ἀλλὰ ἐργαζόμενοι καὶ πατέρες οἰκογενειῶν.

Γιὰ νὰ διαπραχθοῦν τερατωδίες δὲν χρειάζονται τέρατα καὶ τὸ πρόβλημα τὸ σχετικὸ μὲ τὸν Ἀϊχμαν ἔγκειτο ἀκριβῶς στὸ γεγονὸς ὅτι δὲν ἤταν οὔτε ἔνα τέρας οὔτε ἔνας σαδιστής.

Ἦταν -ἀντίθετα- ὑπερβολικά, τρομερά, τρομακτικὰ «φυσιολογικός». Ἕνα ἀνθρωπάκι σοκαριστικὴς μετριότητος.»

–

Πενήντα χρόνια μετὰ εἶναι κοινοτοπία νὰ ἰσχυρίζεσαι ὅτι τὸ κακὸ εἶναι κοινότοπο (ὅπως τόσο συμβολικὰ τὸ δείχνει καὶ ὁ Μπάνκσι μὲ τὸν πίνακά του).

Γι’ αὐτο μὲ παραξενεύει τὸ γεγονὸς ὅτι πολλοὶ συμπολῖίτες μου, σκεπτόμενοι κατὰ τὰ ἄλλα, θεωροῦν τὸν Ἀδωλέσχι ὑπουργὸ ὑγείας -καὶ τοὺς ὑπολοίπους πολιτικούς, διεστραμμένους, ψυχοπαθεῖς, τέρατα.

Αὐτὸ εἶναι ἀπολύτως λάθος.

Οἱ πολιτικοὶ εἶναι ὑπερβολικά, τρομερά, τρομακτικὰ φυσιολογικοί.

Εἶναι ἀνθρωπάκια σοκαριστικῆς μετριότητος, γι’ αὐτὸ καὶ εἶναι ἱκανοὶ γιὰ τὰ εἰδεχθέστερα ἐγκλήματα.

–

Ἀλλὰ ἀκοῦστε καὶ αὐτό (ποὺ ἴσως νὰ μὴ σᾶς ἀρέσῃ): Οἱ πολιτικοὶ εἶναι καθρέπτης τῆς κοινωνίας μας -καὶ μᾶς ὁμοιάζουν.

Τὸ ἴδιο σοκαριστικὰ μέτριοι εἴμαστε καὶ ἐμείς.

Μὲ παρόμοιο εἰδεχθῆ τρόπο θὰ συμπεριφερόταν ὁ κάθε ἕνας ἀπὸ ἐμᾶς (οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς), ἂν ξαφνικὰ εὑρίσκετο σὲ μιὰν θέση ἐξουσίας καὶ ἀπελάμβανε ὅλα τὰ προνόμια αὐτῆς.

Βεβαίως ἑξαιρῶ ἐσένα, ναί, ἐσένα, ποὺ διαβάζεις αὐτὸ τὸ κείμενο, ἐσένα, ἰδανικὲ ἀναγνώστῃ καὶ πολίτη. Ἐσὺ θὰ συνέχιζες να εἶσαι ἀλτρουιστὴς καὶ ἰδεολόγος.

Οἱ ὑπόλοιποι θὰ ἤμασταν ὑπέροχα πιόνια, ἀθύρματα, στὸ παιχνίδι ποὺ μόνο πολιτικὸ δεν εἶναι.Προτοῦ ἀρχίσετε να μὲ λιθοβολεῖτε, ὅπως ἔκαναν μὲ τὴν Ἄρεντ, ὅταν κατέδειξε τὴν φυσιολογικότητα τοῦ Ἄιχμαν, ἂς σᾶς πῶ τὸ ἑξῆς:

Κατανοῶ δεν σημαίνει ὅτι συγχωρῶ.

Οἱ πολιτικοὶ εἶναι ἄνθρωποι ἀνάξιοι λόγου.

Ὄσο πιὸ ἀνάξιοι εἶναι τόσο καλλίτερα ἐξυπηρετοῦν τὰ συμφέροντα τῶν δύο μεγάλων ἐξουσιῶν.

Γιατὶ εἶναι προφανὲς πλέον, ὅτι ἡ οἰκονομικὴ ἐξουσία καὶ ἡ ἐξουσία τῶν media εἶναι αὐτές ποὺ διαμορφώνουν τὸν κόσμο, ὄχι τὰ ἀθύρματά ποὺ τοποθετοῦνται ἐπὶ τούτου στὸν ἄμβωνα.

Ἐπιπλέον ὁ καλλίτερος πωλητὴς (βιβλίων, μνημονίων, ἐγκλημάτων) εἶναι αὐτός ποὺ πιστεύει τὰ ψέμματά του.

Ἂν σχηματισθῇ ἕνα μικρὸς θρόμβος ἀμφιβολίας στὸ μυαλό του θὰ εὑρεθῇ σὲ σύγχυση.

Καὶ αὐτὸ κανένας ἄνθρωπος δὲν θέλει νὰ τὸ πάθῃ.

–

Ὄσο παράξενο κι ἂν σᾶς φαίνεται καὶ οἱ πολιτικοὶ εἶναι ἄνθρωποι. Τοὺς ἐγέννησε μιὰ μάννα (ναί, καὶ οἱ πολιτικοὶ ἔχουν μάννες), κάποτε ἤσαν παιδιά, ἴσως νὰ ἔγραφαν/ καὶ ποιήματα στὴν ἐφηβεία τους.

Ντοπαρισμένοι πιὰ μὲ τὴν πιὸ σκληρὴ πρέζα, τὴν πρέζα τῆς ἐξουσίας, καὶ γιὰ νὰ μὴ χάσουν τὴν δόση τους, πιστεύουν ὅτι τὸ ἔργο τους εἶναι θεάρεστο -ἄλλοτε μεταφορικὰ καὶ ἄλλοτε κυριολεκτικά.

Ἔτσι παραμένουν λογικοί, ἐνῶ διαπράττουν τὰ εἰδεχθέστερα ἐγκλήματα.

Παραμένουν λογικοί.

Αὐτὸ ἔχει τεράστια σημασία.

–

Ὅταν δίνεις στὸν πολιτικὸ τὸ ἐλαφρυντικὸ τοῦ παραλογισμοῦ ἢ τῆς ἠλιθιότητος, ἐλαφρύνῃς τὴν θέση του, ὅπως ἀκριβῶς σὲ ἔναν δολοφόνο.

Αὐτοὶ οἱ ἐγκληματίες εἶναι ἀπολύτως σώφρονες καὶ ὡς τέτοιοι θὰ πρέπῃ νὰ δικαστοῦν καὶ νὰ καταδικαστοῦν μιὰν ἡμέρα.

Ἀλλὰ γιὰ νὰ ἔλθῃ αὐτὴ ἡ ἡμέρα θὰ πρέπῃ πρῶτα νὰ κατανοήσουμε τὸν τρομακτικὰ φυσιολογικὸ ἄνθρωπο ποὺ κρύβουμε μέσα μας.

(Τὸ κείμενο μὲ πλαγίους χαρακτῆρες εἶναι ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Πολωνοὺ κοινωνιολόγου Ζίγκμουντ Μπάουμαν «A Natural History of Evil» (Yong-June Park, 2011).

Περισσότερα ἔργα τοῦ Bunksy στὴν ἱστοσελίδα του Better out than in

Τὰ σκίτσα τοῦ Ron Cobb προέρχονται ἀπὸ τὴν συλλογὴ «Λοιπόν, τί λέγαμε γιά τήν οἰκολογία;»,  ἐκδόσεις Ἀπόπειρα.

Γελωτοποιός