Ὁ Φάγρης σύμφωνα μὲ τοὺς ἀρχαίους συγγραφεῖς, κυρίως τὸν Ἡρόδοτο καὶ τὸν Θουκυδίδη, εἶναι ἡ σπουδαιότερη πόλη ποὺ ἴδρυσαν οἱ Πίερες ὅταν στὰ μέσα τοῦ 7ου π.X. αἰώνα, πιεσμένοι ἀπὸ τοὺς Mακεδόνες, ἀναγκάστηκαν νὰ ἐγκαταλείψουν τὴν σημερινὴ Πιερία.

Ἐπέστρεψαν στὴν παλιά τους πατρίδα, τὴ Θράκη καὶ ἐγκαταστάθηκαν ἀνάμεσα στὸν ποταμό Στρυμόνα, τὸ ὄρος Παγγαῖο καὶ τὴν θάλασσα, σὲ μία περιοχὴ ποὺ ἀπ’ αὐτοὺς ὀνομάστηκε Πιερία κοιλάδα.

         [7.112.1] «Παραμειψάμενος δὲ ὁ Ξέρξης τὴν εἰρημένην δεύτερα τούτων παραμείβετο τείχεα τὰ Πιέρων, τῶν ἑνὶ Φάγρης ἐστὶ οὔνομα καὶ ἑτέρῳ Πέργαμος. ταύτῃ μὲν δὴ παρ᾽ αὐτὰ τὰ τείχεα τὴν ὁδὸν ἐποιέετο, ἐκ δεξιῆς χειρὸς τὸ Πάγγαιον ὄρος ἀπέργων, ἐὸν μέγα τε καὶ ὑψηλόν, ἐν τῷ χρύσεά τε καὶ ἀργύρεα ἔνι μέταλλα, τὰ νέμονται Πίερές τε καὶ Ὀδόμαντοι καὶ μάλιστα Σάτραι.» Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, Βιβλίο Η: Πολύμνια

     [7.112.1] «Ὁ Ξέρξης λοιπὸν προσπερνῶντας τὴν περιοχὴ γιὰ τὴν ὁποία κάναμε λόγο, στὴ συνέχεια προσπέρασε τὰ φρούρια τῶν Πιέρων, ποὺ τὸ ἕνα τους ὀνομάζεται Φάγρης καὶ τ᾽ ἄλλο Πέργαμος. Κι ἀκολουθούσε τὸ δρόμο δίπλα ἀπ᾽ αὐτὰ τὰ φρούρια, ἀφήνοντας στὸ δεξί του χέρι τὸ ὀρος Παγγαῖο, μεγάλο καὶ ψηλό, ποὺ ἔχει μεταλλεῖα χρυσοῦ καὶ ἀσημιοῦ ποὺ τὰ ἐκμεταλλεύονται οἱ Πίερες καὶ οἱ Ὁδόμαντοι καὶ προπάντων οἱ Σᾶτρες.»

     Στὴ θέση «Kανόνι», κοντὰ στὴν κοινότητα Ὀρφανίου Ν. Καβάλας ἀποκαλύφθηκε* τμῆμα τοῦ νεκροταφείου (τοῦ 5ου -4ου αἰ. π.Χ.) τοῦ ἀρχαίου Φάγρητος. Ἡ συντριπτικὴ πλειοψηφία τῶν ταφῶν ἦταν καύσεις.
Εὑρέθησανν πολλὰ ἀγγεῖα ἄβαφα, μελαμβαφῆ καὶ ἐρυθρόμορφα, ἄλλα ἀπὸ ἀττικὰ ἐργαστήρια καὶ ἄλλα ἀπὸ ἐργαστήρια τῆς περιοχῆς. Ἐπίσης εὐρέθησαν εἰδώλια, ὅπλα, κοσμήματα καὶ ἀρκετὰ νομίσματα ἀσημένια καὶ χάλκινα. Ἀνάμεσα στὰ τελευταῖα ξεχωριστὴ θέση κατέχει ἕνα μικρὸ χάλκινο νόμισμα ποὺ ἐπιβιώνει γιὰ πρώτη φορὰ τὸ ὄνομα τῆς πόλεως, ἀφοῦ στὴν πίσω ὅψη του φαίνονται καθαρὰ τὰ γράμματα «ΦΑΓΡ».

     Ὁ πλοῦτος ἡ ποιότητα καὶ ὁ χαρακτῆρας τῶν εὐρημάτων** φανερώνουν οἰκονομικὴ ἄνθηση, κοινωνικὴ ὀργάνωση καὶ ἀνεπτυγμένη πολιτιστικὴ δραστηριότητα ἤδη ἀπὸ τὰ ἀρχαϊκὰ χρόνια. Ἐπίσης τὰ εὐρήματα ποὺ ἦλθαν στὸ φῶς ἀπὸ τὶς ἀρχαιολογικὲς ἔρευνες σὲ διάφορες πόλεις τῆς ἀρχαίας Θράκης, φανερώνουν ὅτι οἱ πόλεις τῆς περιοχῆς αὐτῆς τοῦ Βορείου Αἰγαίου ἔχουν ἀπὸ πολὺ νωρὶς στενοὺς δεσμοὺς μὲ τὰ πολιτιστικὰ κέντρα τῆς Νότιας Ἑλλάδος καὶ ἰδιαίτερα μὲ τὴν Ἀθήνα.

      Τὰ ἀρχαιολογικὰ εὐρήματα ἐπιβεβαιώνουν τὶς ἱστορικὲς πληροφορίες γιὰ τὴν ἰσχυρὴ ἑλληνικὴ παρουσία στὴν περιοχὴ τῆς Θράκης (Πεισίστρατος, Μιλτιάδης, Θουκυδίδης).

Τοποθεσία ἀρχαίας πόλεως –> http://wikimapia. org  Φάγρης

πληροφορίες ἀπὸ –> Μαρία Νικολαΐδου – Πατέρα, ἀρχαιολόγος (ἀφιέρωμα τῆς Καθημερινῆς, 23 Ἰουλίου 1995)

ἀρχαία πηγή –> http://www.greek-language.gr/Resources/ancient_greek/library/browse.html?text_id=30&page=174

*Ἀρχαιολογικὲς ἀνασκαφὲς 1994

**Ἀρχαιολογικὲς ἀνασκαφὲς ἐτῶν 1985-1993.

Ἐπιμέλεια ἄρθρου Χλόη