2). ΣΥΝΗιΡΗΜΕΝΑ

Ἔχουν χαρακτῆρα α (μνάα, Ἀθηνάα, Ναυσικάα) ἢ ε (συκέη, ἀμυγδαλέη, γέα, γαλέη, φακέα, πάντα τὰ δηλοῦντα δέρμα ζώου, οἷον κυνέη, Ἑρμέας, Ἀπελλέας), συναιροῦνται καὶ περισπῶνται εἰς πάσας τὰς πτώσεις τῶν τριῶν ἀριθμῶν.

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ἡ (μνάα)> μνᾶ (γαλέη)> γαλῆ
τῆς (μνάας)> μνᾶς (γαλέης)> γαλῆς
τῇ (μνάᾳ)> μνᾷ (γαλέῃ)> γαλῇ
τήν (μνάαν)> μνᾶν (γαλέην)> γαλῆν
ὦ (μνάα)> μνᾶ (γαλέη)> γαλῆ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

αἱ (μνάαι)> μναῖ (γαλέαι)> γαλαῖ
τῶν (μνάων)> μνῶν (γαλέων)> γαλῶν
ταῖς (μνάαις)> μναῖς (γαλέαις)> γαλαῖς
τάς (μνάας)> μνᾶς (γαλέας)> γαλᾶς
ὦ (μνάαι)> μναῖ (γαλέαι) γαλαῖ

ΠΑΡΗΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΣΥΝΗιΡΗΜΕΝΩΝ
• Τὸ ἀρσενικὰ σχηματίζουν τὴν γενικὴν ἑνικοῦ εἰς οῦ (Ἑρμέου> Ἑρμοῦ).
• Τὸ ὄνομα βορέας (τοῦ βορέου, τῷ βορέᾳ, τὸν βορέαν, ὦ βορέα) ἀπαντᾷ καὶ συνῃρημένως ἀλλὰ μὲ δύο ρρ (βορρᾶς, βορρᾶ, βορρᾷ, βορρᾶν, βορρᾶ). Ὡς κύριον ὄνομα θεοῦ ἀπαντᾷ μόνον ἀσυναιρέτως, ὅπως ἐντὸς παρενθέσεως ἐν ἀρχῇ ἐτέθη.
• Ὑπάρχουν πρωτόκλιτα οὐσιαστικά, τὰ περισσότερα, τὰ ὁποῖα δὲν συνῃρέθησαν: ἰτέα, μηλέα, ἰδέα, θέα, Νεμέα, Τεγέα, Ἀνθέας, Ἀριστέας, Πυθέας, καὶ ἄλλα.

ΕΥΣΥΝΟΠΤΟΝ ΠΕΡΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑΣ ΧΡΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΙΚΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ
Ὁ πληθικὸς ἀριθμός, πέραν τῆς χρήσεως τούτου ὡς δηλωτικοῦ πλήθους πραγμάτων καὶ προσώπων, ἤτοι περισσοτέρων τοῦ ἑνὸς ἢ τῶν δύο, ἐμφανίζει ὡρισμένας ἰδιαιτερότητας, ἐκ τῶν ὁποίων ἐπελέξαμεν τὰς ἑξῆς ἀξίας σπουδῆς, διότι ἀπαντῶνται καὶ ἐν τῇ Νέᾳ Ἑλληνικῇ:
1. Κύρια ὀνόματα προσώπων τίθενται κατὰ πληθικὸν ἀριθμὸν ἢ πρὸς δήλωσιν προσώπων ἐχόντων τὸ αὐτὸ ὄνομα ἢ πρὸς δήλωσιν προσώπων ὁμοίων μετὰ τοῦ ἀναφερομένου:
-μυρίους ὄψονται ἀνθ’ ἑνὸς Κλεάρχους. -οἱ τῶν Ἀθηναίων εὐστομεῖτε τοὺς πάλαι σοφούς, Πλάτωνας, … Ἐπικούρους, … Πύρρωνας, Ἀριστοτέλεις. Τὸ αὐτὸ παρατηρεῖται καὶ σήμερον καὶ διὰ τοὺς αὐτοὺς λόγους: -σαρανταπέντε Γιάννηδες. -οἱ Παλαμᾶδες, -οἱ Καραϊσκάκηδες.
2. Ἀντὶ τοῦ πρώτου ἑνικοῦ προσώπου τίθεται τὸ πρῶτον πληθυντικὸν εἰς ἔνδειξιν μετριοφροσύνης ἢ μεγαλοπρεπείας, καὶ μάλιστα ἂν ὁ ὁμιλῶν ἀναφέρῃ τι περὶ ἑαυτοῦ: -ὅσα οὖν καὶ ἐπυθόμεθα καὶ ᾐσθῆσθαι δοκοῦμεν περὶ αὐτοῦ, ταῦτα πειρασόμεθα διηγήσασθαι (Ξενοφῶν). -διόπερ ἡμεῖς οὐ παράκλησιν εὑρόντες, ἀλλὰ παραίνεσιν γράψαντες μέλλομέν σοι συμβουλεύειν (Ἰσοκράτης).
3. Ἐν τῇ Νέᾳ Ἑλληνικῇ παρατηρεῖται τὸ αὐτὸ φαινόμενον ἐπὶ προσώπων κατεχόντων ὑψηλότατον ἀξίωμα (ἀνωτάτου ἄρχοντος, ὑπουργοῦ, δικαστοῦ, στρατιωτικοῦ) ἀλλὰ καὶ ἐπὶ προσώπου τῆς διοικήσεως ἐξουσιοδοτημένου πρὸς τοῦτο): ἀποφασίζομεν (καὶ διατάσσομεν). Τὸ αὐτὸ παρατηρεῖται καὶ εἰς ὁμιλητὰς καὶ συγγραφεῖς.
4. Ἐν τῷ νέῳ Ἑλληνικῷ βίῳ εἰσῆλθε, ἴσως οὐχὶ κατ’ ἀναλογίαν πρὸς τὴν προηγουμένην περίπτωσιν (ἀπαιτεῖται ἀπόδειξις), ἀλλὰ μᾶλλον διὰ μιμήσεως ξένων προτύπων, ἡ χρῆσις τοῦ δευτέρου πληθικοῦ ἀντὶ τοῦ ἑνικοῦ προσώπου πρὸς ἔκφρασιν ἁβρότητος ἢ καὶ μεγαλοπρεπείας πρὸς πρὸσωπον (ἄγνωστον ἢ γνωστόν, μεγαλύτερον κατὰ τὴν ἡλικίαν ἢ ἀνώτερον κατὰ κοινωνικὴν θέσιν ἢ κατ’ ἀξίωμα) πρὸς ὃ ὁ λόγος καὶ ἔλαβεν γενικὸν χαρακτῆρα. Αὐτὸς ὁ τρόπος, ὀνομαζόμενος τῆς καλῆς συμπεριφορᾶς, ἕλκει τὴν καταγωγὴν ἐκ τοῦ γαλλικοῦ savoir vivre (ἡ γαλλικὴ λεπτότης καὶ εὐγένεια εἶναι περιώνυμος), τὸν ὁποῖον ἐμιμήθη πρῶτον ὁ ἑλληνισμὸς τῶν παροικιῶν τοῦ ἐξωτερικοῦ, ἀκολούθως ἡ ἄρχουσα ἐν Ἑλλάδι τάξις, καὶ ὁ ὁποῖος ἐπεξετάθη εἰς πάσας τὰς κοινωνικὰς τάξεις. Εἶναι τοῖς πᾶσι γνωστὰ τὰ λεγόμενα παλαιότερον ὑπὸ τοῦ λαοῦ ἄλλοτε μετὰ σεβασμοῦ, ἄλλοτε μετὰ σατιρικοῦ στόμφου καὶ ἐνίοτε μετ’ εἴρωνος διαθέσεως, διὰ μὲν τὸν ἐγγράμματον «μιλάει μὲ τὸ νῦ καὶ μὲ τὸ σῖγμα», διὰ δὲ τὸν ἀνατραφέντα ἢ τὸν ἀκολουθοῦντα τὸ savoir vivre «μιλάει μὲ τὸ σεῖς καὶ μὲ τὸ σᾶς».

Μιχαὴλ Χρ. Ἀλεξανδρῆς
Φιλόλογος

(ἡ σελίδα τοῦ Μιχαῆλ ἐδῶ)

φωτογραφία