Τὰ κλιτὰ μέρη (ε) [Γ΄ κλίσις οὐσιαστικῶν β]

Ἀπαγορεύεται ἡ ἀναδημοσίευσις τῶν κειμένων τοῦ κυρίου Μιχαὴλ Ἀλεξανδρῆ δίχως ἀναφορὰ τῆς πηγῆς, τοῦ ὀνόματός του καὶ τοῦ ἐπαγγέλματός του ὡς ἔχει!!!

Παρακαλῶ πολὺ σεβασθῆτε το…

Φιλονόη

 

2). ΔΙΠΛΟΘΕΜΑ (ι/η>εω, υ/η> εω)

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ἡ πρόθεσις ὁ πέλεκυς τὸ ἄστυ
τῆς προθέσεωςτοῦ πελέκεως τοῦ ἄστεως
τῇ προθέσει τῷ πελέκει τῷ ἄστει
τὴν πρόθεσιν τὸν πέλεκυν τὸ ἄστυ
ὦ πρόθεσι ὦ πέλεκυ ὦ ἄστυ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
αἱ προθέσεις οἱ πελέκεις τὰ ἄστη
τῶν προθέσεων τῶν πελέκεων τῶν ἄστεων
ταῖς προθέσεσι(ν) τοῖς πελέκεσι(ν) τοῖς ἄστεσι(ν)
τὰς προθέσεις τοὺς πελέκεις τὰ ἄστη
ὦ προθέσεις ὦ πελέκεις ὦ ἄστη

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΔΙΠΛΟΘΕΜΩΝ

  1. Μὲ τὸ θέμα εἰς ι ἢ υ σχηματίζουν τὴν ἑνικὴν ὀνομαστικήν, αἰτιατικὴν καὶ κλητικήν, ἐν ᾧ μὲ τὸ θέμα εἰς ε τὰς λοιπὰς πτώσεις τοῦ ἑνικοῦ καὶ ὅλον τὸν πληθυντικόν.
  2. Ἡ γενικὴ ἑνικοῦ εἰς –εως προῆλθεν διὰ ἀντιμεταχωρήσεως ἐκ παλαιοτέρου τύπου εἰς –ηος (πόληος> πόλεως) καὶ ἀναλογικῶς πρὸς αὐτὴν ἡ γενικὴ πληθικοῦ εἰς –εων (πόλεως> πόλεων), ὁ δὲ τονισμὸς ἐρρυθμίσθη κατ’ ἀναλογίαν πρὸς τὸν ἀρχικὸν τονισμὸν πόληος> πόλεως πόλεων.
  3. Ἡ δοτικὴ ἑνικοῦ προῆλθε διὰ συναιρέσεως τοῦ ε καὶ τοῦ ι τῆς καταλήξεως, ἐξ ἀρχικοῦ τύπου πόλη-ι>πόλε-ι: πόλε-ι> πόλει, πελέκε-ι> πελέκει, ἄστε-ι> ἄστει.
  4. Ἡ ἑνικὴ αἰτιατικὴ σχηματίζεται μὲ κατάληξιν ν.
  5. Ἡ ἑνικὴ κλητικὴ σχηματίζεται ἄνευ καταλήξεως μὲ τὸ θέμα τῆς ὀνομαστικῆς.
  6. Ἡ ὀνομαστικὴ πληθυντικοῦ προῆλθε διὰ συναιρέσεως τοῦ ε τοῦ θέματος καὶ ε τῆς καταλήξεως: πόλε-ες> πόλεις, πελέκε-ες> πελέκεις. Ὅμοιον σχηματισμὸν ἔχει ἡ κλητικὴ πληθυντικοῦ.
  7. Ἡ αἰτιατικὴ πληθυντικοῦ προῆλθε δι’ ἀποβολῆς τοῦ ν πρὸ τοῦ σ καὶ ἀντεκτάσεως τοῦ ε εἰς ει: πόλενς>πόλεις, πελέκενς> πελέκεις. (Βλέπε τὴν αὐτὴν πτῶσιν τῶν μονοθέμων).
  8. Τὸ οὐδέτερον ἄστυ εἶναι μοναδικόν, τοῦ ὁποίου αἱ ὅμοιαι πτώσεις τοῦ πληθικοῦ προῆλθον διὰ συναιρέσεως τοῦ ε μὲ τὸ α τῆς καταλήξεως: ἄστεα> ἄστη.
  9. Κατὰ τὸ ἀκρόπολις κλίνεται πλῆθος θηλυκῶν ὀνομάτων, ἁπλῶν καὶ συνθέτων, ληγόντων εἰς -ις.
  10. Κατὰ τὸ πέλεκυς κλίνονται: ὁ πῆχυς, ὁ πρέσβυς.

2). ΔΙΠΛΟΘΕΜΑ (ευς/ηος>εως

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ὁ χαλκεὺς ἁλιεὺς
τοῦ χαλκέως ἁλιέως//ἁλιῶς
τῷ χαλκεῖ ἁλιεῖ
τὸν χαλκέα ἁλιέα//ἁλιᾶ
ὦ χαλκεῦ ἁλιεῦ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
οἱ χαλκεῖς ἁλιεῖς
τῶν χαλκέων ἁλιέων//ἁλιῶν
τοῖς χαλκεῦσιν ἁλιεῦσιν
τοὺς χαλκέας ἁλιέας//ἁλιᾶς
ὦ χαλκεῖς ἁλιεῖς

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

  1. Τὰ οὐσιαστικὰ αὐτὰ ἔληγον ἀρχικῶς εἰς δίγαμμα (χαλκεϜ), τὸ ὁποῖον πρὸ συμφώνου μετεβλήθη εἰς υ καὶ μεταξὺ φωνηέντων ἀπεβλήθη: χαλκεϜς> χαλκεύς, χαλκέϜι> χαλκέ> χαλκεῖ.
  2. Ἡ γενικὴ τοῦ ἑνικοῦ καὶ τοῦ πληθυντικοῦ προῆλθε ἐξ ἀντιμεταχωρήσεως: χαλκῆος> χαλκέως.
  3. Ἡ δοτικὴ τοῦ ἑνικοῦ προῆλθε ἐκ συναιρέσεως: χαλκέι> χαλκεῖ.
  4. Ἡ αἰτιατικὴ τοῦ ἑνικοῦ σχηματίζεται μὲ κατάληξιν α: χαλκέα.
  5. Ἡ ἑνικὴ κλητικὴ σχηματίζεται ἄνευ καταλήξεως καὶ περισπᾶται παρὰ τὸν κακόνα: χαλκεῦ.
  6. Ἡ ὀνομαστικὴ πληθυντικοῦ προῆλθε ἐκ συναιρέσεως: χαλκέες> χαλκεῖς.
  7. Ἡ αἰτιατικὴ πληθυντικοῦ εἰς -εῖς (τοὺς χαλκεῖς) εἶναι μεταγενεστέρα καὶ σπανία καὶ ἐσχηματίσθη ἀναλογικῶς πρὸς ὀνομαστικὴν τοῦ αὐτοῦ ἀριθμοῦ

ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

  • Τὰ ἔχοντα πρὸ τοῦ ευ φωνῆεν (ἁλιεύς, Ἐρετριεύς, Εὐβοεύς, Ἀμυκλαιεύς, καὶ ἄλλα) σχηματίζουν τὴν γενικὴν καὶ αἰτιατικὴν τῶν δύο ἀριθμὼν καὶ συνῃρημένως, ἤτοι ἁλιέως καὶ ἁλιῶς, ἁλιέα καὶ ἁλιᾶ, ἁλιέων καὶ ἁλιῶν, ἁλιέας καὶ ἁλιᾶς.
  • Τὸ ὄνομα Πειραιεὺς σχηματίζει τὰς πλαγίας μόνον συνῃρημένως: τοῦ (Πειραιέως)> Πειραιῶς, τῷ (Πειραιέι)>Πειραιεῖ, τόν (Πειραιέα)> Πειραιᾶ.
  • Οἱ ἀρχαιότεροι ἀττικοὶ τύποι τῆς αἰτιατικῆς πληθυντικοῦ πάντων τῶν ὀνομάτων ἔληγε εἰς -ῆς (Ἀχαρνῆς).
  • Οἱ τύποι τῆς αἰτιατικῆς πληθυντικοῦ εἰς –εῖς (τοὺς χαλκεῖς) εἶναι σπάνιοι καὶ μεταγενέστεροι, ἐσχηματίσθησαν δὲ ἀναλογικῶς πρὸς τὴν ὀνομαστικὴς τοῦ πληθικοῦ.
  • Τὰ οὐσιαστικὰ ὁ βοῦς καὶ ἡ γραῦς (περισπῶνται εἰς τοὺς μονοσυλλάβους τύπους παρὰ τὸν κανόνα) εἶχον καὶ αὐτὰ ἀρχικῶς δίγαμμον, τὸ ὁποῖον ἐξεβλήθη καὶ ἀντικατεστάθη ὑπὸ τοῦ υ εἰς τὰς πτώσεις, εἰς τὰς ὁποίας ἡ κατάληξις ἦτο σύμφωνον: βοῦς βοὸς βοῒ βοῦν βοῦ, βόες βοῶν βουσὶν βοῦς βόες καὶ γραῦς γραὸς γραῒ γραῦν γραῦ γρᾶες γραῶν γραυσὶν γραῦς γρᾶες.

3). ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ ΑΚΑΤΑΛΗΚΤΑ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ω και ο
ἡ λεχὼ Σαπφὼ
τῆς (λεχόος) λεχοῦς Σαπφοῦς
τῇ (λεχόι) λεχοῖ Σαπφοῖ
τὴν (λεχόα) λεχὼ Σαπφὼ
ὦ λεχοῖ Σαπφοῖ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Διὰ τοῦ μακροῦ θέματος ω σχηματίζεται μόνον ἡ ὀνομαστική, πᾶσαι δὲ αἱ λοιπαὶ πτώσεις διὰ τοῦ βραχέος ο.
2. Ἡ αἰτιατικὴ ὀξύνεται παρὰ τὸν κανόνα ἀναλογικῶς πρὸς τὴν ὀνομαστικήν.
3. Τὰ τοιαῦτα ὀνόματα εἶναι ἅπαντα θηλυκοῦ γένους καὶ στεροῦνται πληθυντικοῦ ἀριθμοῦ, (πλὴν τοῦ λεχὼ κλινομένου ὁμαλῶς κατὰ δευτέραν κλίσιν): ἠχώ, πειθώ, φειδώ, Ἀργώ, Ἡρώ, Ἰώ, Καλλιστώ, Καλυψώ, Κλειώ, Λητώ καὶ ἄλλα.

Μιχαὴλ Χρ. Ἀλεξανδρῆς
Φιλόλογος

(ἡ σελίδα τοῦ Μιχαῆλ ἐδῶ)

φωτογραφία

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply