Κρήτη. Ἡ ἑλληνικὴ μεγαλόνησος.

Κρήτη                    Σελὶς Ο. Λ. Πανταζίδου            §
Κ Κύδωνας                        379
ρ Ῥέα                                 573
ή ἤγαγε                                 11                            Α1α – β
τ τέκνον                             616                                 α  
η ἠθεῖον                            283

«Εἰς τοὺς Κύδωνας ἔφερεν ἡ Ῥέα τὸ ἀγαπημένον της τέκνον (τὸν Δία).»

Εἶνε πολὺ γνωστὴ ἡ ἱστορία, ἡ περὶ τῆς γεννήσεως τοῦ θεοῦ Διός, βεβαίως εἰς ἅπαντας τοὺς Ἕλληνας. Οἱ θεοὶ τῶν Ἑλλήνων, μηδενὸς ἐξαιρουμένου, εἰς τὸ παρελθὸν ἐγεννήθησαν, ἔκτοτε ὅμως παραμένουν ἀθάνατοι κυβερνῶντες τοὺς θνητούς. Τὸ ἑλληνικὸν πάνθεον, ἤτοι τὸ δωδεκάθεον δὲν εἶνε κατ᾿ ἐξοχὴν ἐξωσυμπαντικὸν ὅπως οἱ θεοὶ τῶν Βαρβάρων. Τὸ ἀθάνατον ἑλληνικὸν θεϊκὸν γένος πάντα εὑρίσκεται ἀνάμεσα εἰς τοὺς ἀνθρώπους.
Ἅπαντα τὰ ἀνωτέρω εἶνε μᾶλλον ἀπαράδεκτα ἐκ μέρους τῆς χριστιανικῆς ἐκκλησίας καὶ θρησκείας, ἐρχόμενα εἰς ἀντίθεσιν μὲ τὸ περὶ Θεοῦ δόγμα.
Ὅμως ἐκεῖνοι δὲν ἀντελήφθησαν ὅτι οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες δὲν εἶχον ποτὲ μά ποτὲ λανθασμένην ἀντίληψιν διὰ τὸ κάθε τι, πῶς εἶνε δυνατὸν νὰ ἔπεσαν ἔξω περὶ Θεοῦ; Σύμφωνα μὲ τὸν Πλάτωνα καὶ τὸν Ἡσίοδον, ὁ Θεός δημιούργησε τὸ ἀθάνατον γένος καὶ τὸ θνητὸν γένος, οἱ θνητοὶ Ἕλληνες πίστευον εἰς τοὺς ἀθανάτους θεοὺς καὶ οὐδέποτε εἰς εἴδωλα θεῶν προσκυνοῦντες αὐτά.
Ὁ Ὀδυσσεύς (Ὅμηρος) ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν κατέγραψεν εἰς τὸ ἔπος Ἰλιὰς τὸν 10ετῆ τρωικὸν πόλεμον, ἀφ᾿ ἑτέρου δὲ κατέγραψε τὰ παθήματά του κατὰ τὴν 10ετῆ περιπλάνησιν εἰς τὸ ἔπος Ὀδύσσεια. Ὁ ἴδιος δὲν ἦτο βλάξ, οὔτε ἀφελὴς, οὔτε φα-ντασιόπληκτος δεισιδαίμων ἢ προληπτικὸς θρησκόληπτος ὥστε ἐκεῖνος νὰ περιγράφῃ πλείστας ὅσας συναντήσεις ἀθανάτων καὶ θνητῶν, ἤτοι θεῶν καὶ ἀνθρώπων. Ὅμως πάντες οἱ ἀθάνατοι θεοί, ὅπως σαφῶς καταγράφεται ἐκ τοῦ Ὁμήρου, κατέφθανον εἰς τοὺς θνητοὺς ἐκ τοῦ Οὐρανίου Ὀλύμπου καὶ ὄχι ἐκ τοῦ ὄρους Ὄλυμπος ὅπως ὑποστηρίζουν σχεδὸν πάντες. Ὁ Ὀδυσσεὺς πολλὰς φο-ρὰς ἐσυναντήθη μετὰ τῆς θεᾶς Ἀθηναίης, ἥτις ἦτο ἡ προστάτις ἐκείνου.
Τούτη ἡ μικρὴ εἰσαγωγὴ ἐγένετο εἰς συνδυασμὸν μετὰ τοῦ κώδικος Κρήτη, ἵνα ἀντιληφθῇ ὁ κάθε δύσπιστος ὅτι πρὶν τὴν γέννησιν τοῦ Διός, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων Ὀλυμπίων θεῶν εἰς τὴν νῆσον Κρήτην ἤδη κατοίκεον οἱ Ἐτεόκρητες, ἤτοι οἱ ἀληθεῖς, γνήσιοι, οἱ ἐξ ἀρχαιοτάτων χρόνων αὐτόχθονες Κρῆτες. Διότι εἰς τοὺς Κύδωνας ἡ Ῥέα ἤγαγε τὸ ἠθεῖον (ἀγαπημένον) της τέκνον, τὸν Δία.
Προκύπτει βεβαίως τὸ ῥητορικὸν ἐρώτημα. Οἱ ἄνθρωποι ἐγεννήθησαν πρὶν ἀπὸ τοὺς Ὀλυμπίους θεούς; Ἡ καταφατικὴ ἀπάντησις αἰφνιδιάζει πολλούς. Ἐκεῖνοι ἦσαν οἱ θεοί ποὺ ἐπίστευον οἱ Ἕλληνες; Ὄχι βεβαίως, οἱ Ὀλύμπιοι ὣς θεοὶ ἐτιμῶντο ἐπειδὴ εἶνε ἡ ἀθάνατος ἡγεσία τῶν θνητῶν.
Ὁ Σοφὸς Θεὸς ἔπλασε τοὺς ἀθανάτους οὐρανὶωνας Τιτᾶνας, ΙΛ. Ξ 279, τοὺς Δαίμονας (Ἀγγέλους) καὶ τέλος τοὺς θνητοὺς Ἀνθρώπους Ἕλληνας. Ἐπὶ τῆς ἐποχῆς Κρόνου ὑπῆρχε τὸ χρυσοῦν γένος τῶν θνητῶν Ἑλλήνων ἀνθρώπων, ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα, ἀλλὰ καὶ τὸ ὄνομα Κρήτη.

Ἡσίοδος. Ἔργα καὶ ἡμέραι. 90 – 93
«Πρὶν μὲν γὰρ ζώεσκον ἐπὶ χθονὶ φῦλ᾿ ἀνθρώπων
νόσφιν ἄτερ τε κακῶν καὶ ἄτερ χαλεποῖο πόνοιο
νούσων τ᾿ ἀργαλέων, αἳ τ᾿ ἀνδράσι κῆρας ἔδωκαν.
αἶψα γὰρ ἐν κακότητι βροτοὶ καταγηράσκουσιν.»

( Διότι βεβαίως ζοῦσαν πρὶν ἐπὶ τῆς γῆς φῦλ᾿ ἀνθρώπων
καὶ μακρὰν χωρὶς κακὰ καὶ ἄνευ σκληροῦ πόνου
καὶ δεινῶν νόσων, αἵτινες καὶ εἰς τοὺς ἀνθρώπους ἔδωκαν αἱ Κῆρες.
Ἐπειδὴ ταχέως μὲ κακότητας οἱ θνητοὶ καταγηράσκουν. )

Τὸ χρυσοῦν γένος τῶν θνητῶν Ἀνθρώπων Ἑλλήνων ἐγεννήθη πολὺ πρὶν τῶν θεῶν τοῦ οὐρανίου Ὀλύμπου, κατὰ τὴν ἐποχὴν τῶν Τιτάνων τοῦ Κρόνου.

Ἡσίοδος. Ἔργα καὶ ἡμέραι. 109 – 115
«Χρύσεον μὲν πρώτιστα γένος μερόπων ἀνθρώπων
ἀθάνατοι ποίησαν Ὀλύμπια δώματ᾿ ἔχοντες.
οἳ μὲν ἐπὶ Κρόνου ἦσαν, ὅτ᾿ οὐρανῷ ἐμβασίλευεν·
ὥστε θεοὶ δ᾿ ἔζωον ἀκηδέα θυμὸν ἔχοντες
νόσφιν ἄτερ τε πόνων καὶ ὀιζύος, οὐδέ τι δεινὸν
γῆρας ἐπῆν, αἰεὶ δὲ πόδας καὶ χεῖρας ὁμοῖοι
τέρποντ᾿ ἐν θαλίῃσι, κακῶν ἔκτοσθεν ἁπάντων·»
( Ἀληθῶς τὸ χρυσοῦν πρώτιστα γένος τῶν θνητῶν ἀνθρώπων
ἐποίησαν οἱ ἀθάνατοι [Τιτᾶνες] τὰ Ὀλύμπια δώματα ἔχοντες.
Ἐκεῖνοι βεβαίως ἐπὶ Κρόνου ἦσαν, ὅταν εἰς τὸν οὐρανὸν ἐβασίλευεν·
καὶ ὡσὰν θεοὶ ζοῦσαν ἀμέριμνον φρόνημα ἔχοντες
καὶ μακρὰν ἄνευ πόνων καὶ θλίψιος, καὶ ὄχι πολὺ κακὸν
τὸ γῆρας ὑπελείπετο, καὶ πάντοτε ἰσοδύναμοι εἰς τοὺς πόδας καὶ τὰς χεῖρας
εὐφραίνοντο ἐν ἀφθονίᾳ, ἔξω ἀπ᾿ ὅλα τὰ κακά· )

Τοὺς ἀθανάτους Ὀλυμπίους Τιτᾶνας, τοὺς θεοὺς καὶ τὸ θνητὸν γένος τῶν Ἑλλήνων ἀνθρώπων δημιούργησεν ὁ Θεὸς τῶν θεῶν καὶ πατὴρ τῶν πάντων, ὀρατῶν τε καὶ ἀοράτων Δημιουργὸς τοῦ Σύμπαντος Κόσμου. Ἐκεῖνος λοιπὸν ὁ Θεὸς πατήρ, ὁ Αὐτοπάτωρ καὶ Πανάγαθος Θεὸς τῶν Χριστιανῶν Ἑλλήνων διὰ θείας Ὀμφῆς, ἤτοι Λ. Ο. Γ. Ο. Σ. ποιοῖ τὸ Σύμπαν ἐκ προϋπαρχούσης ὕλης!
Εἰς τοὺς ἑπομένους στίχους ὁμιλεῖ πρὸς τοὺς Ὀλυμπίους θεούς.

Πλάτων. Τίμαιος. 41 b.
«Θεοὶ θεῶν, ὧν ἐγὼ δημιουργὸς πατήρ τε ἔργων, δι᾿
ἐμοῦ γενόμενα ἄλυτα ἐμοῦ γε μὴ ἐθέλοντος. τὸ μὲν οὖν δὴ
δεθὲν πᾶν λυτόν, τό γε μὴν καλῶς ἁρμοσθὲν καὶ ἔχον εὖ
λύειν ἐθέλειν κακοῦ· δι᾿ ἃ καὶ ἐπείπερ γεγένησθε,
ἀθάνατοι μὲν οὐκ ἐστὲ οὐδ᾿ ἄλυτοι τὸ πάμπαν, οὔτι μὲν
δὴ λυθήσεσθέ γε οὐδὲ τεύξεσθε θανάτου μοίρας, τῆς ἐμῆς
βουλήσεως μείζονος ἔτι δεσμοῦ καὶ κυριωτέρου λαχόντες
ἐκείνων οἷς ὅτ᾿ ἐγίγνεσθε συνεδεῖσθε. ……………………………»

( Θεοὶ θεῶν [Τιτάνων], τῶν ὁποίων ἔργων ἐγὼ ὁ δημιουργὸς πατήρ, δι᾿
ἐμοῦ τὰ γενόμενα ἄῤῥηκτα ἐμοῦ μάλιστα μὴ ἐθέλοντος. Ἀλλ᾿ αὐτὸ ἐπειδὴ
ὅλον συναρμοσθέν [εἶνε] λυτόν, διὰ τοῦτο μάλιστα καλῶς ἁρμοσθὲν ὅμως
[καὶ καλῶς ἔχον
νὰ διαλυθῇ ἐκ τοῦ κακοῦ νὰ θέλῃ· ἕνεκα ποὺ καὶ ἀφ᾿ οὗ ἔχει γεννηθῇ,
ἀθάνατοι μάλιστα δὲν εἶσθε οὔτε ἄφθαρτοι ἐντελῶς, ὄχι πολὺ μάλιστα
πλέον θά φθαρεῖτε τοὐλάχιστον καὶ δὲν θά προκαλέσετε τῆς μοίρας τὸν
[θάνατον, τῆς ᾿δικῆς μου
τῆς μεγάλης ἀποφάσεως ἀκόμη καὶ τοῦ κυριωτέρου δεσμοῦ λαχόντες
ἐξ ἐκείνων ποὺ ὅταν ἐδημιουργήθητε νὰ συνδεθῆτε. ………………………………… )
Κατὰ τὴν περίοδον τῆς βασιλείας τοῦ Κρόνου, ἡ Ῥέα ἔτεκε λαμπρὰ τέκνα. Τὴν Ἱστίην, τὴν Δήμητρα, τὴν χρυσοπέδιλον Ἥρην, τὸν δυνατὸν Ἀΐδην, τὸν ἐννοσίγαιον Ποσειδῶνα καὶ τὸν πολύβουλον Δὶα, πατέρα πολλῶν Ὀλυμπίων θεῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀνθρώπων.
Ὅμως ἂς μᾶς τὰ περιγράψει καλλίτερα ὁ ποιητὴς Ἡσίοδος.

Ἡσίοδος. Θεογονία. 459 – 486
«Καὶ τοὺς μὲν κατέπινε μέγας Κρόνος, ὥς τις ἕκαστος
νηδύος ἐξ ἱερῆς μητρὸς πρὸς γούναθ᾿ ἵκοιτο,
τὰ φρονέων, ἵνα μή τις ἀγαυῶν Οὐρανιώνων
ἄλλος ἐν ἀθανάτοισιν ἔχοι βασιληίδα τιμήν.
πεύθετο γὰρ Γαίης τε καὶ Οὐρανοῦ ἀστερόεντος
οὕνεκά οἱ πέπρωτο ἑῷ ὑπὸ παιδὶ δαμῆναι,
καὶ κρατερῷ περ ἐόντι, Διὸς μεγάλου διὰ βουλάς.
τῷ ὅ γ᾿ ἄρ᾿ οὐκ ἀλαοσκοπιὴν ἔχεν, ἀλλὰ δοκεύων
παῖδας ἑοὺς κατέπινε· Ῥέην δ᾿ ἔχε πένθος ἄλαστον.
ἀλλ᾿ ὅτε δὴ Δί᾿ ἔμελλε θεῶν πατέρ᾿ ἠδὲ καὶ ἀνδρῶν
τέξεσθαι, τότ᾿ ἔπειτα φίλους λιτάνευε τοκῆας
τοὺς αὐτῆς, Γαῖάν τε καὶ Οὐρανὸν ἀστερόεντα,
μῆτιν συμφράσσασθαι, ὅπως λελάθοιτο τεκοῦσα
παῖδα φίλον, τείσαιτο δ᾿ ἐρινῦς πατρὸς ἑοῖο
παίδων θ᾿ οὓς κατέπινε μέγας Κρόνος ἀγκυλομήτης.
οἱ δὲ θυγατρὶ φίλῃ μάλα μὲν κλύον ἠδ᾿ ἐπίθοντο,
καὶ οἱ πεφραδέτην, ὅσα περ πέπρωτο γενέσθαι
ἀμφὶ Κρόνῳ βασιλῆι καὶ υἱέι καρτεροθύμῳ·
πέμψαν δ᾿ἐς Λύκτον, Κρήτης ἐς πίονα δῆμον,
ὁππότ᾿ ἄρ᾿ ὁπλότατον παίδων τέξεσθαι ἔμελλε,
Ζῆνα μέγαν· τὸν μὲν οἱ ἐδέξατο Γαῖα πελώρη
Κρήτῃ ἐν εὐρείῃ τρεφέμεν ἀτιταλλέμεναί τε.
ἔνθά μιν ἷκτο φέρουσα θοὴν διὰ νύκτα μέλαιναν,
πρώτην ἐς Λύκτον· κρύψεν δέ ἑ χερσὶ λαβοῦσα
ἄντρῳ ἐν ἠλιβάτῳ, ζαθέης ὑπὸ κεύθεσι γαίης,
Αἰγαίῳ ἐν ὄρει πεπυκασμένῳ ὑλήεντι.
τῷ δὲ σπαργανίσασα μέγαν λίθον ἐγγυάλιξεν
Οὐρανίδῃ μέγ᾿ ἄνακτι, θεῶν προτέρων βασιλῆι.»
( Καὶ ἐκείνους βεβαίως κατέπινεν ὁ μέγας Κρόνος, καθώς τις ἕκαστος
ἐξ ἱερῆς κοιλίας τῆς μητρὸς πρὸς τὰ γόνατα ἀφίκετο,
αὐτὰ φρονῶν, ἵνα μὴ ἐκ τῶν ἐξόχων Οὐρανιώνων τις
ἄλλος εἰς τοὺς ἀθανάτους ἔχει βασιλικὴν τιμήν.
Διότι ἐπληροφορήθη καὶ ἐκ τῆς Γαίης καὶ ἐκ τοῦ ἐνάστρου Οὐρανοῦ
ἕνεκα ποὺ προωρίζετο ἀπὸ τοῦ παιδός του νὰ ἡττηθῇ,
ἂν καὶ ἰσχυρὸς ὤν, διὰ τοῦ μεγάλου Διὸς τὰς ἀποφάσεις.
Οὕτω λοιπὸν ἐκεῖνος μάλιστα δὲν εἶχε σκοπιάν, ἀλλὰ παραφυλάττων
κατέπινε τοὺς παῖδας του· ἡ Ῥέη δὲ εἶχεν ἀφόρητον πένθος.
Ἀλλ᾿ ὅταν ἔμελλε λοιπὸν τὸν πατέρα τῶν θεῶν καὶ τῶν ἀνθρώπων τὸν Δία
νὰ γεννήσῃ, τότε λοιπὸν παρεκάλει τοὺς προσφιλεῖς γονεῖς
της, καὶ τὴν Γαῖαν καὶ τὸν ἔναστρον Οὐρανόν,
νὰ σκεφθοῦν σχέδιον, πῶς ἡ τεκοῦσα νὰ κρύψῃ λάθρα
τὸν ἀγαπημένον παῖδα, καὶ νὰ ἐκδικηθῇ τὰς ἐρινύας τοῦ πατρὸς της
καὶ τῶν παίδων ποὺ κατέπινεν ὁ μέγας στρεψόνοος Κρόνος.
Καὶ τὴν ἀγαπημένην των θυγατέρα βεβαίως πολὺ εἰσήκουσαν καὶ ἐπίθοντο
καὶ τῆς ἀπεκάλυψαν, ὅσα μάλιστα προωρίζετο νὰ γένωνται
ἕνεκα τοῦ βασιλέως Κρόνου καὶ τοῦ καρτεροψύχου υἱοῦ·
καὶ τὴν ἔπεμψαν εἰς τὴν Λύκτον, εἰς τὸν πλούσιον Δῆμον τῆς Κρήτης,
ὁπόταν δηλαδὴ ἔμελλε τὸ τελευταῖον ἐκ τῶν παίδων ν᾿ ἀποκτήσῃ,
τὸν μέγα Ζῆνα· ἐκεῖνον ἀληθῶς τὸν ἐδέχθη ἡ πελώρια Γαῖα
εἰς τὴν εὐρεῖαν Κρήτην καὶ τὸν ἔτρεφε νὰ μεγαλώσῃ.
Ἐκεῖ τὸν ἤγαγε φέρουσα διὰ νυκτὸς σκοτεινῆς,
ἐξ ἀρχῆς εἰς τὴν Λύκτον· καὶ τὸν ἔκρυψε διὰ τῶν χειρῶν λαβοῦσα
ἐντὸς ἀποκρήμνου ἄντρου, ὑπὸ τὰ βάθη τῆς πανίερης γαίης,
ἐντὸς τοῦ καταδασωμένου Αἰγαίου ὄρους.
Καὶ τότε περιτυλίξασα μέγαν λίθον παρέδωκεν
εἰς τὸν Οὐρανίδην ἄνακτα, τὸν βασιλέα τῶν προγενεστέρων θεῶν.)

Ἡ θεὰ Ῥέα λοιπὸν ἤγαγε τὸ ἠθεῖον (ἀγαπημένον) της τέκνον τὸν Δία εἰς τὴν εὐρεῖαν Κρήτην, μάλιστα δὲ εἰς τὸν πλέον πλούσιον Δῆμον, τὴν Λύκτον. Δὲν εἶνε δύσκολον νὰ ἐντοπισθῇ ἡ πόλις Λύκτος, ἐπειδὴ ἦτο καὶ εἶνε πίων Δῆμος, ἤτοι ἐπὶ ἐδάφους γῆς παχύς, εὔφορος. Εἰς συνδυασμὸν μὲ τὰς πληροφορίας τοῦ Ὁμήρου, ΙΛ. 645 – 652 προκύπτει ὅτι ἡ παναρχαία πόλις Λύκτος τῆς Κρήτης κεῖται εἰς τὴν περιοχὴν μεταξὺ Γόρτυνος – Φαιστοῦ ὅπου κατοικοῦν Κύδωνες.
Ἡ συγκεκριμένη περιοχὴ κεῖται παρὰ τὰς ὄχθας τοῦ Ἰαρδάνου ποταμοῦ ἢ Ληθαίου ἢ Γεροποτάμου καὶ εἶνε ἡ πλέον εὔφορος. Εἰς δὲ τὸ καταδασωμένον Αἰγαῖον ὄρος, νῦν Ἴδη ἢ Ψηλορείτης, ἐπ᾿ αὐτοῦ καὶ βορειοδυτικὰ τῆς Λύκτου εὑρίσκεται τὸ Ἰδαῖον ἄντρον, ὅπου ἡ Ῥέα ἔκρυψε τὸ ἠθεῖον (ἀγαπημένον) της τέκνον τὸν θεὸν Δία. Ὁ λόγος ἦτο ἐπειδὴ ὁ Τιτὴν Κρόνος, κατὰ τὴν παράδοσιν, ἐσυνείθιζε νὰ κατατρώγῃ τὰ ἐκ τῆς Ῥέας ἀποκτώμενα τέκνα του φοβούμενος μή-πως κανὲν ἐξ αὐτῶν τὸν ἐκθρονίσῃ.

Πανταζίδης Ἰωάννης. Ὁμηρικὸν λεξικόν. Ἠθεῖος, είη, εῖον, σελὶς 283
«Ἠθεῖος, ἀγαπητός, φίλτατος, ἀκριβός, ἐν Ἰλιάδι ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ οὐσιαστικῶς ἐν τῇ προσφωνήσει ἠθεῖε ΙΛ. Ζ 518, ΙΛ. Κ 37 ἔνθα πρεσβύτερος ἀδελφὸς προσφωνεῖται ὑπὸ νεωτέρου διὰ τοῦ ἠθείη κεφαλή (φίλη κεφαλή), ἀναλογοῦντος πρὸς τὸ τῆς καθομιλουμένης (ψυχή μου, ᾿μμάτια μου), προσφωνεῖ ὁ Ἀχιλλεὺς τὴν σκιὰν τοῦ ἀποθανόντος Πατρόκλου ΙΛ. Ψ 94. Καὶ ὁ Εὔμαιος ὀνομάζει τὸν Ὀδυσσέα (ἂν ὄχι ἐν προσφωνήσει) ἠθεῖον ὀδ. ξ 147»

Πανταζίδης Ἰωάννης. Ὁμηρικὸν λεξικόν. Ῥέα, σελὶς 573
«Ῥέα, ἡ, συνήθως ἐπικῶς καὶ Ἰωνικῶς Ῥείη, Ὕμνος Ἀπόλλωνος 93, γεν. Ῥείης ΙΛ. Ξ 203. Ῥέα (μονοσύλλαβον κατὰ συνίζησιν) μόνον ΙΛ. Ο 187.
Ῥέη Ὕμνος Δήμητρος 459, θυγάτηρ τοῦ Οὐρανοῦ καὶ τῆς Γαίας ἀδελφὴ καὶ γυνὴ τοῦ Κρόνου μήτηρ τοῦ Διός, τοῦ Ποσειδῶνος, τοῦ Ἄϊδος (Πλούτωνος), τῆς Ἑστίας, τῆς Ἥρας καὶ τῆς Δήμητρος ΙΛ. Ξ 203, ΙΛ. Ο 187»

Πρωΐα. Ἐπίτομον ἐγκυκλοπαιδικὸν λεξικόν. Κρόνος, σελὶς 1.185, διασκευή.
« Παλαιότατος ἑλληνικὸς θεός, υἱὸς τοῦ Οὐρανοῦ καὶ τῆς Γαίας, Τηθύος ἢ Ἑστίας, σύζυγος τῆς Ῥέας, πατὴρ τοῦ Διός, τοῦ Ποσειδῶνος, τοῦ Ἄϊδος, τῆς Ἥρας, τῆς Ἑστίας, τῆς Δήμητρος κ.ἄ.
Κατὰ τὴν παράδοσιν συνείθιζε νὰ κατατρώγῃ τὰ ἐκ τῆς Ῥέας ἀποκτώμενα τέκνα του φοβούμενος μήπως κανὲν ἐξ αὐτῶν τὸν ἐκθρονίσῃ. Ἡ Ῥέα ὅμως ὅταν ἐγέννησε τὸν Δία, τῷ παρέδωκε λίθον σπαργανωμένον ἀντὶ τοῦ βρέφους ὃν οὗτος κατέπιε μὴ ὑποψιασθεὶς τὴν ἀπάτην.
Ὁ Ζεὺς ἀποσταλεὶς εἰς Κρήτην καὶ ἐνηλικιωθεὶς ἐπολέμησε κατὰ τοῦ πατρός του βοηθουμένου ὑπὸ τῶν Τιτάνων καὶ ἀφοῦ τὸν ἐνίκησε τὸν ἐξεδίωξεν εἰς τὰ πέρατα τῆς γῆς, ἀναλαβὼν αὐτὸς τὴν διακυβέρνησιν τοῦ κόσμου. Ἡ ἐποχή τῆς βασιλείας τοῦ Κρόνου πρὸ τοῦ ἐκθρονισμοῦ του ἐθεωρεῖτο ὑπό τῶν ἀρχαίων ὡς χρυσῆ ἐποχή τοῦ ἀνθρωπίνου γένους πλήρης εὐτυ¬χί¬ας, γαλήνης & ἀμεριμνησίας. »
Πανταζίδης Ἰωάννης. Ὁμηρικὸν λεξικόν. Κρόνος, λατ. Saturnus, σελὶς 375
«Υἱὸς τοῦ Οὐρανοῦ καὶ τῆς Γαίας (Ἡσίοδος Θεογονία 137, 452) ἀνὴρ τῆς Ῥέας πατὴρ τοῦ Διός, Ποσειδῶνος, Ἄϊδος, Ἥρας, Δήμητρος καὶ Ἑστίας.
Πρὸ τοῦ Διὸς ἦν τοῦ σύμπαντος βασιλεύς, μέχρις οὗ ὑπὸ τῶν ἰδίων αὑτοῦ υἱῶν ἐκθρονισθεὶς μετὰ τῶν Τιτάνων ἐῤῥίφθη εἰς τὸν Τάρταρον, ΙΛ. Θ 479. Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ υἱοὶ ἐμοιράσθησαν τὴν ἐπικράτειαν τοῦ πατρὸς ΙΛ. Ο 187
Ἐπὶ τῆς βασιλείας του ἦν ὁ χρυσοῦς αἰών (Ἡσίοδος, Ἔργα καὶ Ἡμέραι 111).»

Ἐκ τῶν μαρτυ¬ριῶν τοῦ Ὀδυσσέως (Ὁμήρου), αἵτινες εἶνε βεβαίως ἀ¬ληθεῖς, ἐξάγεται τὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ Κρήτη ἐκατῳκεῖτο ἀπὸ τὰ πανάρχαια ἔτη ὑπὸ τῶν αὐτο¬χθόνων ἑλληνικῶν λαῶν, ἤτοι Ἀχαιῶν, Ἐτεοκρητῶν καὶ Κυδώνων. Περὶ τῷ 10.000 π.Χ. ἀφίχθησαν εἰς Κρήτην οἱ πλημμυροπαθεῖς τῆς Θεσσαλίας. Τὰ ἔτη 8 – 7.000 π.Χ. ἀφίχθησαν ἀπό τὸν Αἷμον οἱ Δωριεῖς – Πελασγοί, (πρώην πλημμυροπαθεῖς) οἵτινες ἂν καὶ διῃρη¬μένοι εἰς τρεῖς φυλάς, Ὑλλεῖς, Δομᾶνας καὶ Παμφύλους, ἔζων ἐκεῖ εἰρηνικῶς μετὰ τῶν ἄλλων ἑλληνικῶν φυλῶν.

ὀδ. τ 172 – 180
«Κρήτη τις γαῖ᾿ ἔστι, μέσῳ ἐνί οἴνοπι πόντῳ,
καλὴ καὶ πίειρα, περίρρυτος· ἐν δ᾿ ἄνθρωποι
πολλοὶ, ἀπειρέσιοι, καὶ ἐννήκοντα πόληες·
ἄλλη δ᾿ ἄλλων γλῶσσα μεμιγμένη· ἐν μὲν Ἀχαιοί,
ἐν δ᾿ Ἐτεόκρητες μεγαλήτορες, ἐν δὲ Κύδωνες,
Δωριέες τε τριχάϊκες δῖοί τε Πελασγοί·
τῇσι δ᾿ ἐνὶ Κνωσός, μεγάλη πόλις, ἔνθα τε Μίνως
ἐννέωρος βασίλευε Διὸς μεγάλου ὀαριστής,
πατρὸς ἐμοῖο πατήρ, μεγαθύμου Δευκαλίωνος.»

(Ὑπάρχει κἄποια γῆ Κρήτη, εἰς τὸ μέσον τοῦ οἴνοπος πόντου,
καλὴ καὶ εὔφορος, περιβρεχομένη· καὶ ἐντός ἄνθρωποι
πολλοὶ, ἀπειράριθμοι, καὶ ἐννενήκοντα πόλεις·
ἡ γλῶσσα ἀλλ᾿ ἀντ᾿ ἄλλων μεμιγμένη· ἐντός μὲν οἱ Ἀχαιοί,
ἐντός δὲ οἱ μεγαλόκαρδοι Ἐτεόκρητες, καὶ ἐντός οἱ Κύδωνες,
καὶ οἱ τρισδιῃρημένοι γενναῖοι Δωριεῖς καὶ οἱ Πελασγοί·
καὶ εἰς ἐκείνους ἐντός ἡ Κνωσός, ἡ μεγάλη πόλις, ἐκεῖ καὶ ὁ Μίνως
ἐννέα ἔτη ἐβασίλευε τοῦ μεγάλου Διὸς ὁ συνομιλητής,
τοῦ πατρὸς μου ὁ πατήρ, τοῦ μεγαλοκάρδου Δευκαλίωνος.)
Ὁ Ὀδυσσεύς (Ὅμηρος) παρέχει καὶ τὸν γεωγραφικὸν προσδιορισμόν, διά τὴν περι¬οχὴν τῆς Κρήτης ὅπου ἐκεῖ κατοίκεον Κύδωνες. Ὁ Μενέλαος μὲ τὴν Ἑλένην, ἐκ τῆς Τροίης πλέοντες διὰ τοῦ ἀκρωτηρίου Μαλέα, παρασυρθέντες ἐφέροντο ὑπὸ τῶν κυμάτων φθάσαντες εἰς τὸ νότιον μέρος τῆς νήσου Κρήτης.

ὀδ. γ 286 – 299
«ἀλλ᾿ ὅτε δὴ καὶ κεῖνος ἰὼν ἐπί οἴνοπα πόντον
ἐν νηυσὶ γλαφυρῇσι Μαλειάων ὄρος αἰπὺ
ἷξε θέων, τότε δὴ στυγερὴν ὁδόν εὐρύοπα Ζεὺς
ἐφράσατο, λιγέων δ᾿ ἀνέμων ἐπ᾿ ἀϋτμένα χεῦε
κύματά τε τροφόεντα πελώρια, ἶσα ὄρεσσιν.
ἔνθα διατμήξας τὰς μὲν Κρήτῃ ἐπέλασσεν,
ἧχι Κύδωνες ἔναιον Ἰαρδάνου ἀμφί ῥέεθρα.
ἔστι δὲ τις λισσὴ αἰπεῖά τε εἰς ἅλα πέτρη
ἔσχατιῇ Γόρτυνος, ἐν ἠεροειδέϊ πόντῳ,
ἔνθα Νότος μέγα κῦμα ποτί σκαιὸν ῥίον ὠθεῖ,
ἐς Φαιστόν, μικρὸς δὲ λίθος μέγα κῦμ᾿ ἀποέργει.
αἱ μὲν ἄρ᾿ ἔνθ᾿ ἦλθον, σπουδῇ δ᾿ ἤλυξαν ὄλεθρον
ἄνδρες, ἀτάρ νῆάς γε ποτί σπιλάδεσσιν ἔαξαν
κύματ …………………………………………………………….. »

( Ἀλλ᾿ ὅταν ἤδη καὶ ἐκεῖνος πλέων εἰς τὸν οἴνοπα πόντον
ἐντός τῶν γλαφυρῶν νηῶν εἰς τὸ ἀπόκρημνον ὄρος τῶν Μαλειάων
ἔφθασε τρέχων, τότε λοιπόν στυγερὴν ὁδόν ὁ εὐρύοπα Ζεὺς
ἐσκέφθη, καὶ συριστικοὺς ἀνέμους ὑγροὺς ἐπέχυνε
καὶ θρεμμένα πελώρια κύματα, ἶσα μέ τὰ ὄρη.
Τότε διαχωρίσας ἐκείνας μάλιστα εἰς τὴν Κρήτην ἔφερεν,
ὅπου διέμενον οἱ Κύδωνες πέριξ τοῦ Ἰαρδάνου τὰ ῥέματα.
Ὑπάρχει καὶ κἄποια γλιστερὴ καὶ ἀπόκρημνη πέτρα εἰς τὴν θάλασσαν
πρός τὴν ἐσχατιάν τῆς Γόρτυνος, ἐντός τοῦ ἠεροειδοῦς πόντου,
ὅπου ὁ Νότος τὸ μέγα κῦμα πρός τὸ δυτικὸν ἀκρωτήριον ὠθεῖ,
εἰς τὴν Φαιστόν, ὁ μικρὸς μάλιστα ὁ λίθος τὸ μέγα κῦμα ἀποδιώχνει.
Αὕται λοιπόν ναί ἐκεῖ ἦλθον, καὶ μέ κόπον διέφυγον τὸν ὄλεθρον
οἱ ἄνδρες, τότε τὰς νῆας μάλιστα πρός τοὺς βράχους συνέτριψαν
τὰ κύματα· ………………………………………………………………………………………….. )
Τὸ σημεῖον εἶνε προσδιορισμένον καὶ ἀπὸ τὸν μικρὸν λίθον τὸν γλιστερὸν καὶ ἀπόκρημνον, ὅστις κεῖται ἔναντι τῶν Ματάλων, εἰς τὸν ἠεροειδῆ πόντον ὅπου ὁ λίθος αὐτὸς τὸ μέγα κῦμα ἀποδιώχνει, ὅταν ὁ Νότος φέρει αὐτὸ πρὸς τὸ ἀκρωτήριον Λίθινον ἢ κεφάλι καὶ πρὸς τὸν ὅρμον τῆς Με¬σσα¬ρᾶς.
Ὁ λίθος ἐκεῖνος εἶνε τὰ δύο μικρὰ νησίδια Παξιμάδια, ἅτινα εὑρίσκο¬νται εἰς ἀπόστασιν 12 χλμ. καταμεσὶς τοῦ ὅρμου Μεσσα¬ρᾶς. Ὅμως ὁ Ὅμηρος δὲν ὁμιλεῖ διὰ πέτρας, ἀλλὰ διὰ πέτραν. Τῷ 3.075 π.Χ. ἡ θάλασσα εὑρίσκετο 1 – 3 μ. κάτωθε τῆς σημερινῆς ἐπιφανείας καὶ κεῖνα τὰ νησίδια ἦσαν βεβαίως ἕν.
Καὶ γεωγραφικῶς πάλιν ἡ νῆσος Κρήτη προσδιορίζεται ἐκ τοῦ Ὀδυσσέως (Ὁμήρου), καθ᾿ ὅτι ἐκεῖνος γράφει ὅτι, ἔπλεε ναῦς ὑπὲρ τὸ μέσον ἐκ τῆς νήσου Κρήτης μὲ Βορέην ἄνεμον διὰ νὰ φθάσῃ εἰς τὴν Λιβύην. Οὕτω καὶ εἶνε, διότι ἡ πορεία τῆς νηὸς ἦτο νοτιοδυτική, ἔπλεεν ἐκ τῆς Φοινίκης μὲ κατεύθυνσιν τὴν πόλιν Ἀπολλωνίαν τῆς Κυρηναϊκῆς. Ὅμως ἀνάμεσα Κρήτης καὶ Λιβύης δὲν ὑπάρχει ἑτέρα νῆσος, παρὰ μόνον οὐρανὸς καὶ θάλασσα, ὅπως καταμαρτυρῇ τὸ κείμενον, ἀλλ᾿ ὅτε δὴ Κρήτην μὲν ἐλείπομεν, οὐδὲ τις ἄλλη φαίνετο γαιάων, ἀλλ᾿ οὐρανὸς ἠδὲ θάλασσα.

ὀδ. ξ 295 – 302
«ἐς Λιβύην μ᾿ ἐπί νηὸς ἐέσσατο ποντοπόροιο
ψεύδεα βουλεύσας, ἵνα οἱ σύν φόρτον ἄγοιμι,
κεῖθι δὲ μ᾿ ὡς περάσειε καὶ ἄσπετον ὦνον ἕλοιτο.
τῷ ἑπόμην ἐπί νηὸς, ὀϊόμενός περ, ἀνάγκῃ.
ἡ δ᾿ ἔθεεν Βορέῃ ἀνέμῳ ἀκραέϊ καλῷ,
μέσσον ὑπέρ Κρήτης· Ζεὺς δὲ σφισι μήδετ᾿ ὄλεθρον.
ἀλλ᾿ ὅτε δὴ Κρήτην μὲν ἐλείπομεν, οὐδὲ τις ἄλλη
φαίνετο γαιάων, ἀλλ᾿ οὐρανός ἠδὲ θάλασσα,»

(«διά τὴν Λιβύην μέ κάθισεν ἐπί ποντοπόρου νηὸς
ψεύδη σκεπτόμενος, διά νά φέρω φορτίον μαζί του,
ὅμως ἐκεῖ καθώς μέ περάσῃ καὶ μεγάλο τίμημα νά λάβῃ.
Τὸν ἠκολούθησα ἐπί τῆς νηὸς, ἄν καὶ τὸ ἐννόησα, ἐξ ἀνάγκης.
Καὶ ἐκείνη ἔπλεε μέ Βορέα ἄνεμον δυνατὸν, καλὸν,
ὑπέρ τὸ μέσον τῆς Κρήτης· ὅμως ὁ Ζεὺς ἀπεφάσισε τὸν ὄλεθρόν τους.
Ἀλλ᾿ ὅταν ἤδη ἐγκαταλείπομεν τὴν Κρήτην, οὐδὲ τις ἄλλη
ἐφαίνετο γαῖα, ἀλλ᾿ οὐρανός καὶ θάλασσα,»)

Ντοβόρης Ἀριστοτέλης