Σκέψεις ἐπάνω στὴν βία, Georges Sorel

Ὁ Georges Sorel (1847-1922) ὑπῆρξε ἀπὸ τὶς γνωστότερες καὶ πλέον ἀμφιλεγόμενες ἠγετικὲς μορφὲς τοῦ Ἀναρχοσυνδικαλισμοῦ. Εἶναι πολὺ δύσκολο νὰ τοποθετήσῃ κανεὶς τὴν σκέψη του εἴτε στὸν γενικότερο χῶρο τῆς δεξιᾶς εἴτε στῆς ἀριστερᾶς εἴτε ὁπουδήποτε. Ῥιζοσπαστικὸς ἐπαναστάτης καὶ ταυτόχρονα μὲ μεγάλο σεβασμὸ γιὰ τὴν παράδοση, οἱ ἰδέες του ἄσκησαν γοητεία ὁμοίως σὲ μαρξιστές, σοσιαλιστές, ἀντι-σοσιαλιστές, μοναρχικούς, παραδοσιακούς, ἀναρχικούς, καὶ φασίστες.

 Ὁ ἴδιος ἦταν βαθειὰ ἀντι-κρατιστὴς καὶ ἀπεχθανόταν τὸν συγκεντρωτισμὸ καὶ ὁλοκληρωτισμὸ μίας κεντρικῆς ἐξουσίας, εἴτε αὐτὴ εἶναι στὰ χέρια ἑνὸς μονάρχη εἴτε στὰ χέρια τῶν συντηρητικῶν, εἴτε στὰ χέρια τῶν δημοκρατῶν, εἴτε στὰ χέρια τῶν προλεταρίων.

 Εἰρωνικῶς, οὐδεῖς ἀπὸ τοὺς θαυμαστές του ἐχρησιμοποίησε τοὺς τρόπους ποὺ ὑπεδείκνυε ὁ Sorel, γιὰ τὸν σκοπὸ ποὺ τοὺς προόριζε, δηλαδὴ τὴν πλήρη καταστροφὴ τοῦ συγκεντρωτικοῦ κράτους καὶ τὴν αὐθόρμητη ἀνάδειξη «ἑνὸς δικτύου ἐλευθέρων παραγωγῶν» καὶ τοπικῶν ἀρχῶν διοικήσεως καὶ νόμων διαφοροποιημένων καὶ βασισμένων στὶς ἰδιαίτερες πρωταρχικὲς παραδόσεις κάθε χώρας, μικρῆς ἢ μεγάλης. Ὁ Sorel προειδοποίησε ἐναντίον μιᾶς ἐπαναστάσεως ποὺ ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τὴν ἀντικατάσταση τῆς μίας συγκεντρωτικῆς ἐξουσίας ἀπὸ μία ἄλλη.

 Ἐξέτασε τὸ διεφθαρμένο Γαλλικὸ νομικὸ σύστημα καὶ πῶς χρησιμοποιεῖται ὄχι γιὰ ἀπονομὴ κάποιου δικαίου παρὰ μόνον γιὰ διασφάλιση τοῦ status quo αὐτῶν ποὺ τὸ ἐλέγχουν. Πολὺ πρὶν ἀπὸ τὸν Michael Foucault, ὁ Sorel κατέδειξε ὅτι ἡ ὅποια ἰσχύουσα ἠθικὴ ἀποφασίζεται ἀπὸ τὴν ἑκάστοτε ἄρχουσα τάξη. Ἀναφέρει πῶς οἱ «ῥιζοσπαστικοί» καὶ παράνομοι τότε ἐπαναστάτες τῆς Γαλλικῆς ἐπαναστάσεως ὄχι μόνον ἔγιναν αὐτοὶ ὁ «νόμος» τοῦ κράτους τους ἀλλὰ καὶ ὅτι ἀργότερα κατὰ τὴν ἄνοδο τοῦ Ναπολέοντος ἦταν οἱ ἴδιοι ποὺ ἔγιναν οἱ παγιωμένοι σύμβουλοὶ του καὶ οἱ ἐφαρμόζοντες τὸν δικὸ του «νόμο».

 Ἡ κριτική του γιὰ τὸ «νομικό» σύστημα καὶ τοὺς διεφθαρμένους νομικοὺς εἶναι διαχρονική, ὅπως ἐπίσης καὶ τὰ ὅσα καταλογίζει στοὺς Κοινοβουλευτικοὺς Σοσιαλιστές, αὐτοὺς τοὺς ἀξίους προοδευτικούς, ὅπως τοὺς ἀποκαλεῖ εἰρωνικῶς, ποὺ ὑπόσχονται πρὸς κάθε κατεύθυνση ὅτι αὐτοὶ μόνον μποροῦν νὰ λύσουν ὅλα τὰ προβλήματα. Ἀρκεῖ νὰ ἔχουν πρόσβαση στὸ κρατικὸ θησαυροφυλάκιο.

 Ὁ Σορὲλ εἶναι ἀπὸ τοὺς ἐλαχίστους ποὺ ἀνεγνώρισαν τὴν ἀξία τῶν παλαιῶν καπιταλιστῶν, ἀνθρώπων γενναίων καὶ ἠγετικῶν, καὶ ἔχοντας διαπιστώσει τὶ μπορεῖ νὰ ἐπιτευχθῇ ἀπὸ ἕναν ἄνθρωπο, δὲν ἔτρεφε καμμία ψευδαίσθηση γιὰ τὴν ἀνικανότητα τοῦ κράτους καὶ τῶν γραφειοκρατῶν του. Παρετήρησε ἐπιπλέον ὅτι στὴν ἐποχὴ του ὁ κλασσικὸς λιμπεραλισμὸς καὶ ὁ καπιταλισμὸς εἶχαν ἤδη κάνει τὸν κύκλο τους καὶ εἶχαν εἰσέλθη σὲ μία περίοδο κρατικῆς παρακμῆς κι ἐκφυλισμοῦ, ἀπὸ τὰ ὁποῖα μόνον μὲ μία ἐπανάσταση θὰ μποροῦσε νὰ γίνῃ ἔξοδος καὶ νὰ δημιουργηθοῦν νέα οἰκονομικὰ συστήματα.

 Εἶναι ἀπὸ τοὺς ἐλαχίστους στοχαστὲς ποὺ κατενόησαν ὅτι τὸ καπιταλιστικὸ κράτος εἶναι τὸ ἴδιο βλαβερὸ μὲ τὸ σοσιαλιστικὸ κράτος – σὲ κάθε περίπτωση πρόκειται γιὰ τὶς ἴδιες διεφθαρμένες δομὲς κεντρικῆς ἐξουσίας, ποὺ ἐλέγχονται ἀπὸ τοὺς ἴδιους ἐκφυλισμένους τύπους ἀνθρώπων.

 Γιὰ τὴν ἐπανάσταση ποὺ ὁραματίζεται στρέφεται στὴν ἀνεξάντλητη δεξαμενὴ τῆς ἐργατικῆς τάξεως καί, ὅπως συνηθιζόταν στὴν ἐποχή του, ἐξιδανίκευε τὸν «ἐργάτη» σὰν μία ἡρωικὴ μορφὴ ποὺ ἱππεύει τὴν Ἱστορία. Ἀντιλαμβανόταν τὴν ταξικὴ πάλη, ὄχι ὅπως σήμερα, ἀλλὰ σὲ μία πρώιμη μορφὴ της ὡς τὴν δυναμικὴ ἀντιπαράθεση μεταξὺ τῶν συμφερόντων κάθε τάξεως, καὶ πίστευε ὅτι αὐτὴ ἡ δυναμικὴ μπορεῖ νὰ φέρῃ ἀποτελεσματικὲς κοινωνικὲς ἀλλαγὲς ποὺ θὰ διαρκέσουν. Ἐξετάζει τοὺς ρόλους τῆς βίας, τὶς πηγὲς τῆς πολιτικῆς δυνάμεως, τὰ ὅπλα τῆς ἐπαναστάσεως καὶ τὸν ρόλο ποὺ παίζουν οἱ μῦθοι (ἐν ἀντιθέσει μὲ τὶς Ούτοπίες) στὴν ἔμπνευση καὶ κινητοποίηση τῶν ἀνθρώπων. Εἶναι ἐξαιρετικὰ εὔστοχος στὴν περιγραφή του γιὰ τὸν ρόλο τῶν διανοούμενων στὴν ἱστορία, τονίζοντας ὅτι μόνον ἐλαχίστως κι ἐπιφανειακῶς ἀγγίζουν τοὺς κύκλους τῶν κοινωνικῶν ἀλλαγῶν, τὰ αἴτια τῶν ὁποίων δὲν κατανοοῦν σχεδὸν ποτέ.

 Ἀποστρεφόταν τοὺς μπερδεμένους ἰδεαλιστὲς καὶ κατεδίκαζε τοὺς ἰδεολόγους μεταρρυθμιστὲς ποὺ πρότειναν μεταρρυθμίσεις καὶ σταδιακὲς «λύσεις» πρὸς ἀποφυγὴν μίας ἐπαναστάσεως, ποὺ θὰ διακύβευε τὴν συντήρηση καὶ διαιώνιση τοῦ καθεστῶτος. Προτείνει τὴν Γενικὴ Ἀπεργία, ὡς τὴν ἐκκίνηση γιὰ μία πολιτικὴ ἐπανάσταση μέσα ἀπὸ ἄμεσες πράξεις, βία, αἱματοχυσία καὶ ἔμπνευση ἀπὸ μύθους. Αὐτὴ ἡ ἐπαναστατικὴ βία εἶναι τὸ μέσον γιὰ τὴν ἰσχὺ καὶ γιὰ τὴν δημιουργία μίας νέας μυθικῆς τάξεως πραγμάτων.

 Ὅσοι σήμερα αἰσθάνονται ἀποστροφὴ γιὰ τὴν βία ποὺ περιγράφει ὁ Sorel, θὰ πρέπει νὰ γνωρίζουν ὅτι κάθε νέα τάξη καὶ κάθε πολιτεία ἔχει ἐδραιωθεῖ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο – πολεμικά. Ὁ σημερινὸς κόσμος προέκυψε ὅταν ἡ ἀστικὴ τάξη ἐπανεστάτησε καὶ σκότωσε τοὺς φεουδάρχες ἀφέντες της. Οἱ ρεπουμπλικανοὶ τῶν ΗΠΑ, ποὺ σήμερα εἶναι γνωστοὶ γιὰ τὴν μαλθακότητα καὶ τὸν συντηρητισμό τους ἦταν οἱ ἐπαναστᾶτες τοῦ χθὲς ποὺ πολέμησαν καὶ ἔφεραν τὴν ἀνεξαρτησία τῶν ἀμερικανικῶν πολιτειῶν ἀπὸ τὴν βρεταννικὴ αὐτοκρατορία. Τὸ σύγχρονο νεοελληνικὸ κράτος προέκυψε ἀπὸ μία αἱματηρὴ ἐπανάσταση, αὐτὴν τῆς Ἐθνεγερσίας τοὐ ’21. Ὅπως τὸ ἔθεσε καὶ ὁ πραγματιστὴς Μάο, ἡ ἰσχὺς ἀπορρέει ἀπὸ τὴν κάνη ἑνὸς ὅπλου.

 Ὑπάρχει βέβαια μεγάλη διαφορὰ σὲ ἕναν τέτοιο πόλεμο γιὰ ἀνεξαρτησία καὶ ἀνάκτηση ἐλευθεριῶν, καὶ στὴν ἀκραία βία στὴν ὁποῖα προβαίνουν τὰ καθεστῶτα πρὸς συντήρησή τους. Ὅταν ὁ Sorel ἔγραψε αὐτὸ τὸ βιβλίο, τὸ 1906, δὲν εἶχε συμβεῖ κἂν ὁ Α’ΠΠ. Δὲν εἶχαν προκύψει οἱ σοβιετικοὶ τοῦ Στάλιν, δὲν εἶχαν συμβεῖ ὁ Β’ΠΠ καὶ τὰ ναζιστικὰ στρατόπεδα συγκεντρώσεως, οἱ ἀτομικὲς βόμβες στὴν Ἰαπωνία καὶ κατόπιν ὁ ψυχρὸς πόλεμος καὶ τὰ ἀμέτρητα ἐγκλήματα πολέμου τῶν ὑπερδυνάμεων ποὺ εἶχαν ἀναδειχθεῖ, παγκοσμίως. Ὑπὸ αὐτὴν τὴν ὁπτικὴ τὰ σχόλιά του περὶ βίας πολεμικῆς, εἶναι μᾶλλον ἀφελῆ. Ὅμως ποιός θά φανταζόταν τήν τροπή πού θά ἔπαιρνε ὁ κόσμος κατά τὸν 20ο αἰ., ἕναν αἰώνα παραλογισμοῦ καὶ ἀκροτήτων, πού ἔφερε μεγάλες τεχνολογικές προόδους μαζύ μέ ἀδιανόητη ἀπανθρωπιά;

 Αὑτὸ τὸ βιβλίο περιέχει ἕνα ζωντανὸ κομμάτι ἱστορίας, ποὺ μᾶς βοηθάει νὰ κατανοήσουμε μέρος τῶν αἰτιῶν καὶ διεργασιῶν ποὺ μᾶς ἔφεραν στὴν σημερινὴ κατάσταση. Οἱ τακτικὲς τῶν Κοινοβουλευτικῶν Σοσιαλιστῶν καὶ οἱ ἀτελείωτες μεταρρυθμίσεις τους ἐπεκράτησαν τῶν ἐπαναστατῶν. Οἱ ἄνθρωποι ἐπείσθησαν ὅτι ἡ βελτίωση τῶν μισθῶν καὶ ἐργασιακῶν συνθηκῶν εἶναι προτιμώτερα ἀπὸ τὸν πόλεμο, τὶς κακουχίες καὶ τοὺς ἡρωικοὺς θανάτους. Κυρίως ὅμως ἐπείσθησαν διότι εἶδαν ὅτι οἱ ἴδιοι πολιτικοὶ πειρασμοὶ περιμένουν τοὺς νέους ἰθύνοντες ποὺ προκύπτουν μετὰ ἀπὸμία ἐπανάσταση καὶ ὅτι καὶ αὐτοὶ καταλήγουν σὲ παρόμοιες δομὲς καὶ λάθη μὲ αὐτοὺς ἔναντι τῶν ὁποίων ἐπανεστάτησαν.

 Ἴσως καὶ νὰ εἶναι ἔτσι. Δὲν παύουν ὅμως κάποιες ἐπαναστάσεις νὰ εἰσάγουν κάποιες καλλίτερες ἰδέες καὶ συνθῆκες, ἀσχέτως ἀπὸ τὸ ὅτι ἀργὰ ἢ γρήγορα οἱ ἴδιοι δημαγωγοὶ καὶ παράσιτοι θὰ βροῦν τὸν δρόμο τους πρὸς τὴν δημιουργία κάποιου νέου δημοσίου θησαυροφυλακίου. Ὅλα κάνουν τὸν κύκλο τους, ἀκμάζουν καὶ παρακμάζουν. Καὶ αὐτὸ ποὺ ἔχει παρακμάσει ἀργὰ ἢ γρήγορα θὰ θερισθῆ. Εἴτε ἀπὸ ἐσωτερικὴ ἐπανάσταση, εἴτε ἀπὸ ἐξωτερικὸ ἐχθρό.

Φρούριον

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply