Ἕβρος

      Ὁ Ἕβρος εἶναι ποταμὸς τῆς Θράκης. Προηγουμένως ἀποκαλεῖτο Ρόμβος, ἔχοντας πάρει τὴν ὀνομασία του ἀπὸ τὴν συστροφὴ τῶν ὑδάτων του κατὰ τὴν κατηφορική τους πορεία.(1)  Ὁ Κάσσανδρος(2), βασιλιᾶς τῆς περιοχῆς, παντρεύτηκε τὴν Κροτονίκη καὶ ἔκανε ἀπ’ αὐτὴν ἑνα γιὀ, τὸν Ἕβρο. Ἀφοῦ χώρισε ἀπὸ τὴν προηγουμένη γυναίκα του, παντρεύτηκε ὡς μητριὰ γιὰ τὸν γιό του τὴν Δαμασίππη, τὴν κόρη τοῦ Ἄτρακος(3). Αὐτὴ ὅμως ἐρωτεύτηκε τὸν πρόγονό της καὶ τοὺ ἔστειλε μήνυμα νὰ συνευρεθοῦν. Ὁ Ἕβρος, ἀποφεύγοντας σὰν Ἐρινύα τὴν μητριά του, περνοῦσε τὸν χρόνο του σὲ κάθε εὐκαιρία κυνηγῶντας(4).  Ἡ ἀσελγὴς γυναίκα, ὅμως, ὅταν ἀπέτυχε ἡ ἐπιθυμία της, εἶπε ψέμματα σὲ βάρος τοῦ σώφρονος ἀγοριοῦ, ὅτι δῆθεν θέλησε νὰ τὴν βιάσῃ. Ὁ Κάσσανδρος, παρασυρμένος ἀπὸ τὴν ζήλεια του, ἔσπευσε ὁρμητικὸς στὸ δάσος, ἔβγαλε τὸ ξίφος του καὶ κατεδίωκε τὸ γιό του μὲ τὴν ἰδέα ὅτι εἶχε ἐπιβουλευθεῖ τὸν γάμο τοῦ πατέρα του. Ὁ γιός, ὅταν κόντευε νὰ παγιδευθῇ, ἔριξε τὸν ἐαυτό του στὸν ποταμὸ Ρόμβο, ὁ ὁποῖος ὀνομάστηκε ἀπὸ αὐτὸν Ἕβρος, ὅπως ἱστορεῖ ὁ Τιμόθεος στὸ ἐνδέκατο βιβλίο τοῦ ἔργου του Περὶ ποταμῶν.

      Κοντὰ στὸ ποτάμι εὑρίσκεται τὸ ὄρος Παγγαῖο, ποὺ πῆρε τὴν ὀνομασία του γιὰ τὴν ἀκόλουθη αἰτία:
ὁ Παγγαῖος, γιὸς τοῦ Ἄρεως καὶ τῆς Κριτοβούλης, ἔσμιξε χωρὶς νὰ τὸ θέλῃ μὲ τὴν θυγατέρα του. Κυριευμένος ἀπὸ θλίψη, ἔτρεξε στὸ Καρμάνιο(5) ὄρος και, ὑπερβολικὰ λυπημένος,γύμνωσε τὸ ξίφος του καὶ αὐτοκτόνησε. Μὲ ἀπόφαση τῶν θεῶν ὁ τόπος μετονομάστηκε σὲ Παγγαῖο.

      Μέσα στὸν ποταμὸ ποὺ προαναφέρθηκε γεννιέται ἕνα βοτάνι παρόμοιο μὲ τὴν ρίγανη, τοῦ ὁποίου τὴν κορυφὴ κόβουν οἱ Θρᾶκες και, ἀφοῦ χορτάσουν τρώγοντας τὴν τροφὴ τῆς Δήμητρος, τὴν τοποθετοῦν πάνω στὴν φωτιά. Εἰσπνέουν τὴν ἀναθυμίαση ποὺ ἀναπέμπεται, ἀποκαρώνουν καὶ βυθίζονται σὲ βαθὺ ὕπνο.

      Στὸ βουνὸ Παγγαῖο φύεται βοτάνι ποὺ ὀνομάζεται κιθάρα γιὰ τὸν ἐξῆς λόγο:
αὐτὲς ποὺ διεμέλισαν τὸν Ὀρφέα ἔριξαν τὰ μέλη του στὸν ποταμὸ Ἕβρο(6).  Τὸ κεφάλι τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν βούληση τῶν θεῶν μετεμορφώθη σὲ δράκοντα, ἐνῷ ἡ λύρα του μὲ ἀπόφαση τοῦ Ἀπόλλωνος ἔγινε ἀστερισμός. Ἀπὸ τὸ αἷμα ποὺ κύλησε φύτρωσε βοτάνι ποὺ ὀνομάζεται κιθάρα. Ὅταν τελοῦντο οἱ ἑορτὲς τοῦ Διονύσου, αὐτὸ τὸ βοτάνι ἀναδίδει ἤχους κιθάρας(7).  Οἱ ντόπιοι ντυμένοι μὲ δέρματα ἐλαφιοῦ καὶ κρατῶντας θύρσους, τραγουδοῦν ἕναν ὕμνο ποὺ λέει

«Καὶ θὰ βάλῃς τότε μυαλό, ὅταν πιὰ θὰ

εἶναι μάταιο νὰ ἔχῃς μυαλό»(8),

ὅπως ἱστορεῖ ὁ Κλειτώνυμος στὸ τρίτο βιβλίο τῶν θρακικῶν του.

(1) Ρόμβος στὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ σήμαινε ἐπίσης σβούρα, δίνη.

(2) Αὐτὸς ὁ Κάσσανδρος, ἄγνωστος ἀπὸ ἀλλοῦ, ἀποτελεῖ πιθανότατα μυθικὴ μεταμόρφωση τοῦ Κασσάνδρου, υἱοῦ τοῦ Ἀντιπάτρου καὶ συζύγου τῆς Θεσσαλονίκης, ὁ ὁποῖος ἔγινε βασιλιᾶς τῆς Μακεδονίας στὰ ταραγμένα χρόνια μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου.

(3) Ὁ Ἄτραξ εἶναι ἄγνωστος ἀπὸ ἀλλοῦ. Ὑπῆρχε στὴν Θεσσαλία ἕνας οἰκισμὸς μὲ τὸ ἴδιο ὄνομα (Στράβων 9.5.19, Λυκόφρων 1309 κ.α.)

(4) Τὸ κυνήγι στὸν ἑλληνικὸ μύθο ἀποτελεῖ σὲ συμβολικὸ ἐπίπεδο ἰσοδύναμο τῆς σεξουαλικῆς ἀποχῆς. Πβ. τὸν Ἱππόλυτο ἢ τὴν Ἀταλάντη ἢ τὴν Ἀρτέμιδα. Ἡ πανούργα μητριὰ ποὺ ἐπιθυμεῖ τὸν γιὸ τοῦ συζύγου της καὶ δέχεται τὴν ἀπόῤῥιψη εἶναι γνωστὸ μυθικὸ μοτίβο ἀπὸ τὴν περίπτωση τῆς Φαῖδρας ἢ τῆς Σθενέβοιας.

(5) Τὸ ἴδιο περίπου ὄνομα χρησιμοποιεῖται ἀπὸ τὸν Πλούταρχο στὸ κεφάλαιο 7, γιὰ νὰ χαρακτηρίσῃ τὸ βουνὸ Τμῶλος στὴν Μικρὰ Ἀσία (Καρμανόριον), καὶ στὸ κεφάλαιο 18 γιὰ τὸν ποταμὸ Ἴναχο (Καρμάνωρ). Ὁ Καρμάνωρ στὸν Παυσανία (2.7.7, 2.30.3, 10.7.2) ἦταν ἕνας Κρῆς ποὺ φιλοξένησε τὸν Ἀπόλλωνα καὶ τὸν καθάρισε ἀπὸ τὸ μίασμα τοῦ φόνου τοῦ Πύθωνος. Καρμανία ἦταν καὶ περιοχὴ τῆς Περσίας κοντὰ στὸ στενὸ τοῦ  Ὁρμοῦζ.

(6) Γιὰ τὸν θάνατο τοῦ Ὀρφέως ὑπάρχουν πολλὲς παραδόσεις, ἂν καὶ συνήθως θανατώνεται ἀπὸ γυναῖκες τῆς Θράκης ποὺ τὸν ἐκδικοῦνται, ἐπειδὴ μάγεψε τοὺς ἄντρες τους μὲ τὴν λύρα του καὶ δὲν ἐκτελοῦν πιὰ τὰ συζυγικά τους καθήκοντα, ἀλλὰ ἀκοῦν ἐκστασιασμένοι τὴν μουσικὴ τοῦ Ὀρφέως. Τὸ κεφάλι τοῦ Ὀρφέως σὲ ἄλλες παραδόσεις φτάνει πλέοντας στὴν Λέσβο, ὅπου ἐξακολουθεῖ νὰ χρησμοδοτῇ ἔως ὅτου τὸ σταματᾶ ὁ Ἀπόλλων.

(7) Κιθάρα καὶ λύρα χρησιμοποιοῦνται ὡς συνώνυμα.

(8) Στὸ πλαίσιο τῆς διονυσιακῆς λατρείας τὸ ὀξύμωρο πρέπει νὰ ἀποτελῇ πρόσκληση στὸν πιστὸ νὰ ξεχάσῃ κάθε εἴδους σοφία ποὺ ξέρει καὶ νὰ ἀφεθῇ νὰ παρασυρθῇ ἀπὸ τὴν μανία τοῦ θεοῦ ποὺ εἶναι ἀνώτερη ἀπὸ τὴν σοφία.

Θράκη