Ἡ σφαγὴ τῶν γενιτσάρων ἀπὸ τὸν Μαχμοῦτ Β΄ τὸ 1826

Ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄, που εξολόθρευσε τους γενιτσάρους το 1826

Λουτρό αίματος στην Κωνσταντινούπολη που έμεινε στην τουρκική ιστορία ως «Ευοίωνον γεγονός»

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Τα σώματα των γενιτσάρων, που είχε θεσπίσει η Οθωμανική αυτοκρατορία, αποτελούσαν αφύσικο γεγονός, αφού η στελεχωσή τους βασίστηκε στο απεχθές παιδομάζωμα, ενώ η συνεχής παραχώρηση προνομίων τα κατέστησε αντίπαλο πόλο της σουλτανικής εξουσίας, την οποία αμφισβήτησαν κατ’ επανάληψη.

Η ιστορία ίου παιδομαζώματος είναι γνωστή στους υπόδουλους Ορθοδόξους λαούς, μετά την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως το 1453 και δεν θα αναφερθούμε σ’ αυτήν. Η ονομασία γενίτσαροι υποδηλώνει την φιλοσοφία αυτών των σωμάτων που τα επάνδρωναν παιδιά από το παιδομάζωμα. Γενίτσαροι σημαίνει «γενί τσερί» δηλαδή «νέα στρατεύματα».

Η ανείπωτη λύπη αυτών που έχαναν τα παιδιά τους στο μισητό παιδομάζωμα (ντεβσιρμέ) έχει καταγραφεί σε ένα δημοτικό τραγούδι της Ηπείρου, που αξίζει να το αναφέρουμε εδώ:

«Ανάθεμά σε, βασιλιά, και τρις ανάθεμά σε,
με το κακό οπόκαμες, και το καχό που κάνεις.
Στέλνεις, δένεις τους γέροντας, τους πρώτους, τους παπάδες,
να μάσεις παιδομάζωμα^ να κάμεις γενιτσάρους.
Κλαιν΄ οι γοναίοι τα παιδιά; κ’ οι αδελφές τ’ αδέλφια,
κλαίγω κ’εγώ και καίγομαι κολ όσο θα ζω θα κλαίγω.
Πέρσι πήραν τον γιόκα μου, φέτο τον αδελφό μου».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο αιματηρός τερματισμός της υπάρξεως αυτών των στρατιωτικών σωμάτων, τα οποία λόγω κακής διοικήσεως είχαν παρακμάσει τρομερά, και δεν αποτελούσαν τον επιθετικό βραχίονα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως απέδειξε και η Ελληνική Επανάσταση του 1821, όταν ουσιαστικά άοπλοι και ανεκπαίδευτοι αλλά ψυχωμένοι χωρικοί, τσοπαναραίοι και ναυτικοί κατενίκησαν τα γενιτσαρικά τάγματα, τα οποία στην ουσία παρέμεναν στις μεγάλες πόλεις, είτε συνωμοτώντας, είτε σφάζοντας αμάχους για να εκδικηθούν τις νίκες των επαναστατημένων, τους οποίους δεν μπόρεσαν να νικήσουν στρατιωτικά.

Αξιωματούχος των γενιτσάρων
Σχέδιο Λ. Ντυπρέ

Η διάλυση των γενιτσάρων είχε ωριμάσει στη σκέψη του σουλτάνου Μαχμούτ Β’ ο οποίος λίγα χρόνια νωρίτερα ως πρίγκιπας, είχε γλυτώσει το θάνατο όταν οι γενίτσαροι της Κωνσταντινούπολης το 1807 ανέτρεψαν και δολοφόνησαν το 1809, τον σουλτάνο Σελίμ Γ’ επειδή επιχείρησε να επιφέρει στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις . Ο Μαχμούτ Β’ (20 Ιουλίου 1785-1 Ιουλίου 1839), ήταν ο τριακοστός Σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από το 1808 μέχρι τον θάνατο του το 1839. Γεννήθηκε στο Τοπ Καπί, στην Κωνσταντινούπολη και ήταν γιος του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Α’. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, εξερράγη η Ελληνική Επανάσταση.

Η κατάσταση που αντιμετώπιζε ο Μαχμούτ Β ήταν δραματική για το Οθωμανικό κράτος. Την περιγράφει χαρακτηριστικά ο Διονύσιος Κόκκινος στο έργο του «Ή Ελληνική Έπανάστασις» Αθήνα, 1956, τομ. Α’ σελ. 363-365.

«Ὁ σουλτάνος Μαχμοῦτ Β’- ἀναφέρει- ἐπερνοῦσε κατὰ τά τελευταῖα ἐκεῖνα -χρόνια πολὺ ἀνησύχους ἡμέρας. Εἶχεν ἀναβῇ εἰς τὸν θρόνον μὲ τὸ ὄνειρον μεγάλων ἐσωτερικῶν μεταρρυθμίσεων εἰς ὅλους τοὺς κλάδους καὶ ἀπαλλαγῆς τοῦ κράτους ἀπὸ τοὺς παρασιστικοὺς ὀργανισμούς του, ὅπως οἱ γενίτσαροι, ἀπασχολημένος ἐξωτερικῶς πρὸς ὅλα τὰ τουρκικὰ ὅρια, ὅσον κανεὶς ἀπὸ τοὺς προκατόχους του, καὶ μὲ ἐσωτερικὰς ἀνοικτὰς ττληγὰς ἀπὸ διαφόρους ἐπαναστάσεις καὶ ἀνταρσίας. Ὁ Ἀλῆ πασσᾶς εἶχε περιχαρακωθῆ εἰς τὰ Ἰωάννινα; διαθέτων ὅλους σχεδὸν τοὺς Ἀλβανοὺς καὶ ἀρκετοὺς ὀττλαρχηγοὺς Ἕλληνας, καὶ ἀπετοῦσεν, ἂν δεν κατεβάλλεττο, να ἐπεκτείνῃ τὸ αὐτόνομον πασσαλίκι τοῦ εἰς ὁλόκληρον τὴν Ῥούμελην. Ὁ πασσᾶς τῆς Πτολεμαΐδος εἶχεν ἐπαναστατήσει. Οἱ Δρούσοι ἐνοχλοῦσαν τάς γειτονικάς των ἐπαρχίας διὰ ληστρικῶν ἐνεργειῶν καὶ ἐζητοῦσαν αὐτονομίαν.
Φίλαρχοι Ἄραβες ἄπειλοῦσαν αὐτὴν τὴν Μέκκαν καὶ τὴν Μεδίναν. Ὁ σάχης τῆς Περσίας εἰσέβαλε δισρκῶς εἰς τάς ἀνατολικὸς ἐπαρχίας. Ἰσχυρό, ῥωσσικό. στρατεύματα συνεκεντροῦντο ἐπὶ τῶν ὀχθῶν τοῦ Προύθου καὶ ἐπροκαλοῦσαν δικαίας ἀνησυχίας εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, παρ’ ὅλας τάς διαβεβαιώσεις τοῦ Ῥώσσου πρεσβευτοῦ Στρογγανῶφ διὰ τάς εἰρηνικὰς διαθέσεις τοῦ Ἅλεξάνδρου τοῦ Α’.
Οἱ Σέρβοι ἐννοοῦσαν να ἐπιτύχουν ἐπίσημον ἀναγνώρισιν τοῦ ἐκἐκλεγέντος ἀπὸ τὴν σερβικὴν ἐθνοσυνελυσιν ἡγεμόνος των Μίλος Ὀβρένοβιτς καὶ τὸν καθορισμὸν τοῦ ἐτησίου φόρου πρὸς τὴν Τουρκίαν, χωρὶς τὸ δικαίωμα, τῆς Πύλης νὰ μεταβάλῃ εἰς τὸ ἑξῆς τοὺς ὅρους τῆς οἰκονομικῆς ἐξαρτήσεως. Καὶ συγχρόνως ἐκυκλὀφορούσαν φῆμαι  περὶ ὑπάρξεως μυστικῆς πολιτικῆς ἑταιρείας δρώσης ἐντὸς αὐτοῦ τοῦ κράτους μὲ σκοπὸν τὴν ἐπσνάστσχπν τῶν Ἑλλήνων»

Τάγματα γενιτσάρων με τις φαντακτερές στολές τους

Τα πλήγματα που είχαν δοθεί στην ισχύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν φοβερά. Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα μετά από 30 χρόνια ειρήνης, άρχισαν τα προβλήματα: από τότε που έγινε ο Ρωσσοτουρκικός πόλεμος του 1768-1784, έως την Ελληνική Επανάσταση που άρχισε το 1821 και κράτησε σχεδόν δέκα χρόνια.

Η απειθαρχία ειδικά των γενιτσαρικών ταγμάτων στην σουλτανική εξουσία: η αναποτελεσματικότητά τους, οι αλλεπάλληλες ήττες και η απώλεια εδαφών δημιούργησαν τις σκέψεις για μεταρρυθμίσεις και στις ένοπλες δυνάμεις από τον προκάτοχο Σουλτάνο Σελήμ Γ’.
Η αποτυχία του όμως να ολοκληρώσει τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού του κράτους (αφού τον εκθρόνισαν και τον δολοφόνησαν οι γενίτσαροι) δεν στάθηκε ικανή να αλλάξει τον ρου των πραγμάτων που επέβαλαν οι Μεταρρυθμίσεις., τα λεγόμενα Τανζιμάτ.

Η έκπληξη…
Δεκάδες χρόνια μετά ο Κεμάλ Ατατούρκ ποζάρει με στολή γενιτσάρου

Το «Ευοίωνον Γεγονός» της μεγάλης σφαγής

Η μεγάλη σφαγή των γενιτσάρων το 1826 στην οποία πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε ο Μαχμούτ Β’ έχει μείνει γνωστή στην τουρκική ιστοριογραφία ως… «Ευοίωνον Γεγονός» (Vaka- I hairiye) ή κατ’ άλλους ως «Αίσιον Περιστατικόν»!

Ο σουλτάνος Μαχμούτ Β’ που αργότερα αποκλήθηκε και «Μεταρρυθμιστής» μεθόδευε επί περίπου 15 χρόνια τον τρόπο με τον οποία θα απαλλαγεί από το καρκίνωμα των γενιτσάρων, πότε με έξυπνες και πότε με πανούργες σκέψεις. Δεν δίστασε μάλιστα όλα αυτά τα χρόνια να μοιράζει αξιώματα σε διακεκριμένους γενιτσάρους για να τους έχει με το μέρος του, ενώ ταυτόχρονα εργαζόταν για την δημιουργία τακτικού στρατού βασισμένου σε ευρωπαϊκά πρότυπα, τα λεγάμενα τάγματα των «εσκεντζί».

Η σύγκρουση ξέσπασε τον Ιούνιο του 1826, όταν ο Μαχμούτ διέταξε να ενσωματωθούν στον τακτικό στρατό ομάδες γενιτσάρων, δικαιολογώντας την απόφασή του αυτή σαν προσπάθεια αξήσεως της αποτελεσματικότητας των τακτικών δυνάμεων. Πολλοί γενίτσαροι αντέδρασαν και άρχισαν να συγκεντρώνονται στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινουπόλεως, αρνούμενοι να συνομιλήσουν με απεσταλμένους του σουλτάνου, τους οποίους δολοφόνησαν.

Δερβίσηδες προηγούμενοι σε πορεία μετα-γενιτσαρικών Οθωμανικών στρατευμάτων

Στην συνέχεια πορεύθηκαν προς το παλάτι κατηγορώντας τον Μαχμούτ ως «άπιστο σουλτάνο». Όμως εκεί- κατά τις περιγραφές της εποχής- τους ανέμενε έφιππος ο ίδιος ο Μαχμούτ που κράδαινε το μεγάλο πράσινο λάβαρο του προφήτη Μωάμεθ και ζήτησε από όλους τους εξεγερμένους να υπακούσουν στις αποφάσεις του.

Όταν οι γενίτσαροι κινήθηκαν απειλητικά κατά του σουλτάνου, αντιμετωπίσθηκαν με ομοβροντίες πυροβόλων που είχαν ταχθεί από τους τακτικούς στρατιώτες «εσκεντζί». Ακολούθησε μια πρώτη σφαγή και όσοι γενίτσαροι επέζησαν κατέφυγαν ξανά στον Ιππόδρομο και ορισμένοι στο στρατόπεδό τους. Εκεί όμως επιτέθηκε ο τακτικός στρατός, που έβαλε φωτιά παντού και με ξιφολόγχες ή με πυροβολισμούς, εκτέλεσε χιλιάδες γενιτσάρους. Λέγεται ότι στην μεγάλη εκείνη σφαγή έχασαν την ζωή τους 6.000 γενίτσαροι. Επί πολλές ημέρες χιλιάδες πτώματα τυμπανιαία επέπλεαν στον Βόσπορο. Για πολύ καιρό, κανένας δεν ήθελε να φάει ψάρια εκείνης της θάλασσας…

Ο Μαχμούτ ανακοίνωσε την διάλυση των ταγμάτων των γενιτσάρων, ενώ και στην αχανή Οθωμανική Αυτοκρατορία συνεχίσθηκε ο διωγμός και η εκτέλεση χιλιάδων άλλων γενιτσάρων.

Έτσι, με τέτοιο τραγικό τρόπο, μετά από περίπου πέντε αιώνες τερματίσθηκε ο θεσμός των γενιτσάρων, που επισώρευσε αίμα και δάκρυ στους υπόδουλους Ορθόδοξους λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ πολλές φορές απείλησε ακόμα και την ίδια την Οθωμανική Αυτοκρατορία και ορισμένους σουλτάνους της.

Παντελῆς Ἀθανασιάδης
Νεώτερη ἑλληνικὴ ἰστορία

 

 

 

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

3 thoughts on “Ἡ σφαγὴ τῶν γενιτσάρων ἀπὸ τὸν Μαχμοῦτ Β΄ τὸ 1826

Leave a Reply