Καβειρικὰ ἀγγεῖα (ἀγγεῖα καρικατοῦρες)

Ανάμεσα στὶς πιὸ ἀσυνήθιστες παραγωγές, στὴν ἐποχὴ τῆς κλασικὴς τέχνης, εἶναι τὰ λεγόμενα «καβειρικὰ ἀγγεῖα».
Ἔκφρασις τέχνης ἱερῆς καὶ ταυτόχρονα λαϊκῆς, φαινομενικὰ μακρυὰ ἀπὸ τὶς συνήθεις μορφὲς τῆς ἑλληνικῆς τέχνης τῆς ἐποχῆς, ἀλλὰ ποὺ γι’ αὐτὸν ἀκριβῶς τὸν λόγο εἶναι καὶ πολὺ ἐνδιαφέροντα.

Ἡ παραγωγή τους γίνεται ἀποκλειστικὰ στὴν Βοιωτία καὶ εἰδικότερα στὴν περιοχὴ τῶν Θηβῶν, ὅπου συγκεντρώνονται τὰ εὑρήματα ποὺ φαίνεται νὰ εἶναι στενὰ συνδεδεμένα μὲ τὸ ἱερὸ τῶν Μυστηρίων τῶν Καβείρων.
Οἱ ἐξαγωγές τους εἶναι ἐξαιρετικὰ περιορισμένες, πρᾶγμα ποὺ δὲν ἀποτελεῖ ἔκπληξη, ἂν λάβουμε ὑπόψιν εἴτε τὴν σχετικὴ ἀπομόνωση τοῦ βοιωτικοῦ κόσμου, εἴτε τὸ ὅ,τι ἀντανακλοὺν τὴν λειτουργικὴ τοὺς ἰδιαιτερότητα.
Ἔνας σημαντικὸς ἀριθμὸς βρέθηκε στὸ ἀναθηματικὸ Πολυάνδριον τῶν Θεσπίων, μὲ χρονολόγηση λίγο μετὰ τὴν μάχη στὸ Δήλιον (σημερινὸ Δήλεσι).
Λιγοστὰ εἶναι τὰ εὐρήματα στὴν Ἀττικὴ καὶ ἀποκλειστικὰ μέσα σὲ ταφές.

Καβειρικὰ ἀγγεῖα (ἀγγεῖα καρικατοῦρες)3

Ἡ ἱστορία τους φαίνεται νὰ ἄρχισε τὸ 5ο π.Χ. μὲ τρεῖς ἀναγνωρίσιμες στυλιστικές:

  •  Ἡ πρώτη, ὅπου κάποιες ἀπὸ τὶς παραστάσεις φαίνεται νὰ ξεκινοῦν ἀπὸ τὸ 440 π.Χ. περίπου καὶ κατεβαίνουν μέχρι τὶς πρῶτες δεκαετίες τοῦ ἑπομένου αἰῶνος.
  • Ἡ δεύτερη φάσις ξεκινᾶ στὶς ἀρχὲς τοῦ 4ου π.Χ αἱ. ὅπου τείνουν νὰ ἐξαφανισθοῦν τὰ μυθολογικὰ θέματα καὶ οἱ σκηνὲς ἀπό τὶς παραστάσεις ποὺ κυριάρχησαν τὰ προηγούμενα χρόνια.
    Ἀντικαθίσταται ἀπὸ καρικατοῦρες μὲ καθημερινὲς σκηνὲς -κυνήγι, γυμναστήριο- καὶ ζωηρὲς σκηνὲς ζῴων. Ἡ παραγωγὴ αὐτὴ φαίνεται νὰ συνεχίζεται μέχρι τὴν καταστροφὴ τῶν Θηβῶν ἀπὸ τοὺς Μακεδόνες τὸ 335 π.Χ.. 
  • Κάποια ἀνάκαμψις φαίνεται νὰ συμβαίνῃ μόνον μετὰ τὴν ἀποκατάσταση τῆς περιοχῆς ἀπὸ τὸν Κάσσανδρο, ἀλλὰ αὐτὲς οἱ μορφὲς ἔχουν πλέον ἁπλοποιηθεῖ μὲ μόνη τὴν φυτομορφικὴ ἢ γεωμετρικὴ διακόσμηση – μὲ ἀναφορὲς στὸν ἁπλουστευμένο ῥυθμὸ τῆς Hadra (κοντὰ στὴν Ἀλεξάνδρεια).
    Ἡ συνθηκολόγησις τῆς πόλεως μὲ τὸν Δημήτριο τὸν Πολιορκητῆ σηματοδοτεὶ τὸ ὁριστικὸ τέλος αὐτῶν τῶν ἀγγείων.

ΟΔΥΣΣΕΥΣ καὶ ΚΙΡΚΗ
Ὁ εἰκονιζόμενος Βοιωτικὸς μελανόμορφος καβειρικὸς σκύφος ἀποδίδεται σὲ ἀγγειογράφο τοῦ ἐργαστηρίου τοῦ Ζωγράφου τῶν Μυστῶν (ἢ στὸν ἴδιο).
Ἀπεικονίζει μὲ σκωπτικὸ ὕφος τὸν Ὀδυσσέως μὲ τὴν Κίρκη.

Καβειρικὰ ἀγγεῖα (ἀγγεῖα καρικατοῦρες)4
Ἡ Κίρκη προσφέρει νοθευμένο κρασὶ στὸν Ὀδυσσέα σὲ σκύφο, τὸ μαγικὸ φάρμακο. Ὁ ἥρως φορᾶ πίλο στὸ κεφάλι καὶ εἶναι σχεδὸν γυμνός, ἐνῶ πίσω ἀπὸ τὴν θέα διακρίνεται ὁ ἀργαλειός της.
Σύμφωνα μὲ τὸν Ι. Κακριδή, «ἐδῶ ἔχουμε μιὰ «παρῳδία τῆς περιπετείας τοῦ Ὀδυσσέως στὸ νησὶ τῆς Κίρκης. Ὁ ἥρως, ἂν καὶ μὲ γυμνὸ ξίφος, φαίνεται νὰ ὑποχωρῇ τρομαγμένος στὴν ἰδέα πὼς θὰ πιῇ τὸ ὑγρὸ ποὺ τοῦ προσφέρει ἡ Κίρκη, καθὼς τὸν πλησιάζει. Πίσω ἀπὸ τὴν θεάα, ὁ ἀργαλειός της» .

Στὴν ἄλλη πλευρὰ τοῦ σκύφου εἰκονίζεται ὁ Ὀδυσσεὺς ναυαγός, ἰθυφαλλικός, μὲ μορφὴ Πυγμαίου καὶ τοὺς γλουτούς του ὑπερβολικὰ διογκωμένους, νὰ πελαγοδρομῇ ἐπάνω σὲ δύο ἀμφορεῖς, ἐνῶ ὁδηγείται ἀπὸ τὸ φύσημα τοῦ εἰκονιζομένου ὡς μάσκα, Βορέως. Καβειρικὰ ἀγγεῖα (ἀγγεῖα καρικατοῦρες)2

Τὰ καβειρικὰ ἀγγεῖα, μὲ τὶς χαρακτηριστικὲς καρικατουρίστικες μορφές τους, μὲ τὰ μεγάλα μάτια, ἂν καὶ ἔχουν γίνει κατὰ τὴν περίοδο τοῦ ἐρυθρομόρφου ῥυθμοῦ, ἐν τούτοις γιὰ θρησκευτικοὺς λόγους διακοσμοῦνται, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, μὲ τὴν ἀρχαιότροπη μελανόμορφη τεχνική.
Μαρτυροῦν ἐπίσης ἐπίδραση ἀπὸ τὸ θέατρο, ἀπὸ τὴν μέση κωμῳδία ἢ τὸ σατυρικὸ δρᾶμα.

Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ θέματα ἀπὸ τὸν Ὅμηρο εἰκονίζονται ἰστορίες μὲ τὸν Ἠρακλῆ, τὸν Ἰάσονα, τὸν Βελλεροφόντη, τὸν Περσέα, Σατύρους, Σιληνούς, Μαινάδες, συμποσιαστὲς καὶ σὲ πολλὲς περιπτώσεις, τὸ ἴδιο τὸν Διόνυσο γενειαφόρο μὲ βρέφος.

Νεφέλη Ὠκεανίς

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply