Η ΝΙΚΗ τοῦ Παιωνίου
 
21η Δεκεμβρίου 1 8 7 5.
******************************

Οἱ ἀνασκαφὲς σὲ πλήρη ἐξέλιξη, στὸν χῶρο τῆς Ἀρχαίας Ὀλυμπίας.
Οἱ ἀρχαιολόγοι ἀφαιροῦν τὰ φερτὰ ὑλικὰ καί, ὢ τοῦ θαύματος, ἕνα ἐκπληκτικὸ ἄγαλμα ξεπροβάλλει κάτω ἀπὸ αὐτά.
Εἶναι τὸ ὑπερφυσικοῦ μεγέθους ἄγαλμα τῆς Νίκης, τοῦ γλύπτου Παιωνίου, ἀπὸ τὴν Μένδη τῆς Χαλκιδικῆς.

Τὸ ἄγαλμα ἤταν ἀνάθημα τῶν Μεσσηνίων καὶ Ναυπακτίων, συμμάχων τῶν Ἀθηναίων, γιὰ τὴν νίκη τους κατὰ τῶν Σπαρτιατῶν, στὴν Σφακτηρία, τὸ 421 πχ.
Εἶναι τὸ καλλίτερα σωζόμενο ἔργο τοῦ Παιωνίου, ὁ ὁποῖος ἐθεωρεῖτο κορυφαῖος γλύπτης τῆς ἐποχῆς. Εἶναι τὸ παλαιότερο γνωστὸ ἄγαλμα Νίκης, ξεπερνώντας κατὰ 200 περίπου χρόνια τὴν περίφημη Νίκη τῆς Σαμοθράκης, ποὺ βρίσκεται στὸ Λοῦβρο.
Οἱ συμμετρικὲς ἀναλογίες, ἡ φυσικότης, ἡ χάρις καὶ ἡ ὀμορφιὰ τῆς νεανικῆς γυναικείας μορφῆς τῆς Νίκης, κατατάσσουν τὸ ἔργο αὐτὸ στα μοναδικὰ καὶ ἀξεπέραστα ἔργα τῆς κλασσικὴς περιόδου.
Ἔχει συνολικὸ ὕψος 2,90 μέτρα, μέχρι τὴν κορυφὴ τῶν πτερῶν, ἐνῶ ἤταν τοποθετημένο ἐπάνω σὲ τριγωνικὸ κίονα, ὕψους 9 μέτρων. Ἔτσι, συνολικά, τὸ ὕψος ἔφτανε τὰ 12 μέτρα.
Εἶναι ἡ στιγμὴ που ἡ Θεὰ Νίκη κατέρχεται ἀπὸ τὸν οὐρανὸ στὴν γῆ, σταλμένη ἀπὸ τοὺς θεούς, γιὰ νὰ διαλαλήσῃ τὸν θρίαμβο τῶν νικητῶν.

Φοράει ἀραχνοΰφαντο ἱμάτιο, ποὺ καλύπτει τοὺς ἀστραγάλους καὶ στερεώνεται ψηλὰ στὶν ἕναν ὦμο, ἀφήνοντας τὸ ἕνα στῆθος γυμνὸ (ἐξωμίς). Ἡ μορφὴ εἶναι ἀέρινη καὶ ὁ λεπτὸς χιτῶνας της, ἀρχικὰ βαμμένος κόκκινος, κολλᾶ στὸ κορμί της, ἀφήνοντας νὰ διαγράφονται ὄλες οἱ λεπτομέρειες τῆς τελείας ἀνατομίας του. Λείπουν τὸ πρόσωπο, τὰ πτερὰ καὶ μεγάλο τμῆμα τοῦ ἱματίου, ποὺ θὰ ἀνέμιζε πίσω της.
Κρατοῦσε, σύμφωνα μὲ τὴν περιγραφὴ τοῦ Παυσανία, κλαδὶ φοινικιᾶς μὲ τὸ ἕνα χέρι καὶ στεφάνι ἀγριελιᾶς μὲ τὸ ἄλλο. Πατάει μὲ τὴν ἄκρη τῶν δακτύλων τοῦ ἑνὸς ποδιοῦ στὴν γῆ, ἐνῶ ἑτοιμάζεται νὰ ἀκουμπήσῃ καὶ τὸ ἄλλο πόδι. Δίπλα τῆς, καταγῆς, διακρίνεται τὸ κεφάλι ἑνὸς ἀετοῦ, συμβόλου τοῦ Διός.
 
Τὸ ὑψηλὸ βάθρο στὴν ἀνατολική τουπλευρὰ τοῦ Ναοῦ τοῦ Διός, στὴν Ὀλυμπία.
Ἀκόμη καὶ σήμερα ὑπάρχει τὸ τριγωνικὸ βάθρο ποὺ ἔχει ἀποκατασταθεῖ καὶ διατηρείται στὸ ἕνα τρίτο τοῦ ἀρχικοῦ του ὕψους. Φέρει εὐανάγνωστα τὴν ἐπιγραφή:
«Μεσσάνιοι καὶ Ναυπάκτιοι ἀνεθὲν Διὶ Ὀλυμπίῳ δεκάταν ἀπὸ τῶν πολεμίων. Παιώνιος ἐποίησε Μενδαῖος καὶ τακρωτήρια ποιῶν ἐπὶ τὸν ναὸν ἐνίκα».

Δηλαδή:
Οἱ Μεσσήνιοι καὶ οἱ Ναυπάκτιοι τὸ ἀφιέρωσαν στὸν Ὀλύμπιο Δία ὡς δέκατο ἀπὸ τὰ λάφυρα ποὺ ἔλαβαν ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς. Τὸ ἔφτιαξε ὁ Παιώνιος ἀπὸ τὴν Μένδη, ποὺ ἔφτιαξε καὶ τὰ ἀκρωτήρια τοῦ ναοῦ, γιὰ τὰ ὁποῖα κέρδισε τὴν νίκη (σὲ διαγωνισμό).

Ὁ Παυσανίας μᾶς παραδίδει ὅτι οἱ Μεσσήνιοι ἔστησαν τὸ ἀφιέρωμα αὐτό, γιὰ νὰ δοξάσουν τὴν νίκη τοὺς ἐπὶ τῶν Λακεδαιμονίων. Νὰ τονίσουμε ὅτι τὸ ὄνομα τῶν ἡττημένων (Λακεδαιμονίων) δὲν δηλώνεται στὸ βάθρο, οὕτως ὥστε ὁ ἐπισκέπτης ἀπὸ τὴν πόλη τῆς Σπάρτης νὰ μὴν νοιώθῃ ἀμηχανία καὶ ντροπὴ μπροστὰ στὸ μνημεῖο αὐτὸ τῆς σπαρτιατικῆς ἥττας.

Χρονολογείται γύρω στὰ 421 π.Χ. καὶ ἐντάσσεται στὰ γεγονότα τοῦ Πελοποννησιακοῦ πολέμου. Τὸ καλλιτεχνικὸ στὺλ τοῦ ἀγάλματος ἔχει ὁμοιότητες μὲ τὰ ἀκρωτήρια σὲ ἔναν ναὸ στὴν Δῆλο καὶ τὰ ἀγάλματα τοῦ μνημείου τῶν Νηρηΐδων ποὺ φτιάχτηκαν τὴν ἴδια ἐποχή.

Ἀντίγραφο πλήρους ἀγάλματος τῆς Νίκης, στὸ Μουσεῖο Ἱστορίας τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων Ἀρχαίας Ὀλυμπίας.

Νεφέλη Ὠκεανίς,