6 Αὐγούστου 1943.
Περιβόλια (Γάρδιτσα) Ὀλυμπιάς.

Ὁ ΕΛΑΣ σηκώνει ὅπλο ἐναντίον Ἑλλήνων γιὰ πρώτη φορὰ στὴν Πελοπόννησο.
Ἀρχίζει ὁ Κατοχικὸς Ἐμφύλιος, ὁ ὁποῖος μετὰ τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1943 καὶ τὴν νίκηγ τοῦ ΕΛΑΣ ἐπὶ τῶν ἐθνικῶν* ὀργανώσεων, περνὰ στὴν φάση τῆς «Κόκκινης Τρομοκρατίας»!

Ἡ πρώτη αὐτὴ μάχη, μεταξὺ μίας «Ἐθνικῆς Ὀργανώσεως Ἀντιστάσεως» (ΕΟΑ) καὶ τοῦ ΕΛΑΣ στὴν Πελοπόννησο, ποὺ ἔγινε στὸ χωριὸ Περιβόλια (Γάρδιτσα) τῆς Ὀλυμπίας, στὶς 6 Αὐγούστου 1943, εἶχε θύματα κι ἀπὸ τὶς δύο πλευρές.
Τὰ περισσότερα τὰ εἶχε ἡ ΕΟΑ, μέρος της πιὸ μεγάλης ἐθνικῆς ὀργανώσεως στὴν Πελοπόννησο, μὲ τὴν ὀνομασία «Ἑλληνικὸς Στρατός» (ΕΣ), ποὺ ἔπεσε σὲ ἐνέδρα τοῦ ΕΛΑΣ.
Ἀφορμὴ τῆς συγκρούσεως στὴν Γάρδιτσα ἦταν τὸ νὰ μὴν εἰσέλθῃ ἡ ΕΟΑ στὴν πόλη τῆς Ἀδρίτσαινας, ἀπὸ τὴν ὁποίαν ἐκεῖνες τὶς ἡμέρες εἶχαν ἀποχωρήσῃ οἱ Ἰταλοὶ στρατιῶτες, καὶ θὰ μποροῦσε νὰ ἀποκτήσῃ ἡ ΕΟΕ ὑπεροχὴ στὴν περιοχή.

Ἐπὶ κεφαλῆς τῶν ἀνταρτῶν τῆς ΕΟΑ/ΕΣ στὴν Γάρδιτσα ἦταν ὁ ταγματάρχης Κοκκώνης ποὺ δικαιολογήθηκε γιὰ τὴν ἧττα του ἰσχυριζόμενος ὅτι δὲν ἀνέμενε τὴν ἐπίθεση τοῦ ΕΛΑΣ καί, ὅταν ἐξεδηλώθη, δὲν ἐχρησιμοποίησε ὅλην τὴν δύναμη πυρὸς ποὺ εἶχε, γιατὶ δὲν ἤθελε νὰ σκοτώσῃ Ἕλληνες!

Ἕνα ἀπὸ τὰ τραγικὰ θύματα τῆς μάχης στὴν Γάρδιτσα ἦταν ὁ ὑπολοχαγὸς Γεώργιος Θεοχαρόπουλος, πρώην ὑπασπιστὴς τοῦ βασιλέως Γεωργίου Β’, ποὺ ἐτραυματίσθη κι ἔπεσε στὰ χέρια τοῦ ΕΛΑΣ. Τὸν ἔσφαξαν λίγες ἡμέρες ἀργότερα, γιατὶ δὲν ἐδέχθη νὰ προσχωρήσῃ στὸν ΕΛΑΣ.

Στὶς 9 Αὐγούστου 1943, ὁ Ἐμφύλιος πῆγε ἀνατολικότερα, στὰ Πηγάδια Ταϋγέτου. Ἐκεῖ, μία μονάδα τοῦ ΕΣ ἔκανε τὶς ἀπαραίτητες προετοιμασίες γιὰ νὰ δεχθῇ ῥίψεις ὑλικοῦ ἀπό Βρεταννικὰ ἀεροπλάνα. Τὶς κινήσεις τὶς παρακολουθοῦσαν δύο μονάδες τοῦ ΕΛΑΣ, ποὺ ἔδειχναν πρόθεση νὰ κυκλώσουν τὴν μονάδα τοῦ ΕΣ. Ὁ ΕΣ ἀντέδρασε μὲ ἐπίθεση κατὰ τοῦ ἑνὸς ἐκ τῶν τμημάτων τοῦ ΕΛΑΣ. Συνέλαβε 50 περίπου ἀντάρτες του καί, ἀφοῦ τοὺς ἀφῴπλισε, τοὺς ἄφησε νὰ φύγουν.

Ἠκολούθησε φονικὴ μάχη στὸ Δάσος τῆς Βασιλικῆς, στὸν Ταΰγετο, στὶς 13 Αὐγούστου 1943. Μεγάλες δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ, περισσότεροι ἀπὸ 500 ἀντάρτες καὶ ἐφεδρικοί, διέλυσαν τὸ μικρὸ τμῆμα τοῦ ἱλάρχου Τηλεμάχου Βρεττάκου. Ὁ Βρεττάκος εἶχε ἀρκετὰ θύματα στὴν διάρκεια τῆς μάχης, ἀλλὰ καὶ ὅσοι ἀπὸ τοὺς ἀντάρτες του πιάστηκαν αἰχμάλωτοι ἐξετελέσθησαν ἐν ψυχρῷ. Δύο ἀπ’αὐτοὺς ἦσαν ὁ στρατιωτικὸς ἰατρὸς λοχαγὸς Σακελλαριάδης (Στὴν Ἀλβανία, ὁ λοχαγὸς Σακελλαριάδης ὑπηρετοῦσε στὸ 9ο Σύνταγμα Μεσσηνίας καὶ εἶχε προσφέρῃ ἰατρικὴ βοήθεια σὲ πολλοὺς Μεσσηνίους τραυματίες) καί ὁ νοσοκόμος Λιαράκος. Ὁ Βρεττάκος τοὺς εἶχε καλέσῃ νὰ φύγουν μαζύ του, ἀλλὰ αὐτοὶ ἐπροτίμησαν νὰ παραμείνουν γιὰ νὰ περιποιηθοῦν τοὺς τραυματίες. Ἀποτέλεσμα ἦταν νὰ σφαγοῦν, ἀφοῦ πρῶτα ἐβασανίσθησαν.
Τὴν ἰδίαν τύχη εἶχαν καὶ οἱ τραυματίες, ποὺ τὰ δύο θύματα προσπαθοῦσαν νὰ βοηθήσουν.

Ὑπάρχουν βέβαια καὶ συγγραφεῖς ποὺ γράφουν τὰ γεγονότα στὴν Βασιλικὴ διαφορετικά. Γιά παράδειγμα, ὁ Γιάννης Χ. Ῥουμελιώτης γράφει: «Ὁ ΕΣ διαλύθηκε καὶ σχεδὸν κρυφὰ καὶ νύκτα διέφυγε […] κανεὶς δὲν σκοτώθηκε […] ὅσο γιὰ τὸν γιατρὸ Σακελαριάδη, αὐτὸς σκοτώθηκε κατὰ λάθος»!
(Ἐφημερὶς «Θάῤῥος» τῆς Καλαμάτας, τῆς 27ης Αὐγούστου 1943).

Μεταξὺ 14 καὶ 18 Αὐγούστου 1943, ἠκολούθησαν καὶ ἄλλες μάχες στὴν περιοχὴ τοῦ Ταϋγέτου.
Στὰ Πηγάδια, στὴν Ἀρτεμισία καὶ στὸ Δυῤῥάχι. Σὲ ὅλες αὐτὲς τὶς ἐμφύλιες συγκρούσεις, στὴν Νοτιοδυτικὴ Πελοπόννησο, ἀλλὰ καὶ πολλὲς παρόμοιες σὲ ἄλλες περιοχές, ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος ἦσαν οἱ ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ, μὲ λίγους κατωτέρους ἀξιωματικοὺς καὶ ὑπὸ τὴν κομματικὴ καθοδήγηση τοῦ ΕΑΜ/ΚΚΕ, φανερὴ ὴ κεκαλυμμένη ἀκόμη.
Ἀπὸ τὴν ἄλλην ἦσαν οἱ Ἐθνικὲς Ὀργανώσεις Ἀντιστάσεως (ΕΟΑ) μὲ πολλὲς δεκάδες ἀξιωματικούς, λοχαγούς, ταγματάρχες καὲ ἔως τὸν βαθμὸ τοῦ συνταγματάρχου. Πολλοὶ ἀπ’ αὐτοὺς εἶχαν προϋπηρεσία σέ σπουδαῖες ἐπιτελικὲς θέσεις τοῦ ΓΕΣ καὶ πολεμικὲς δάφνες στὴν Ἤπειρο, τὴν Μακεδονία καὶ τὴν Μικρὰ Ἀσία.

Ὅμως, οἱ ἀξιωματκοὶ δὲν ἦσαν πολὺ προσεκτικοὶ στὶς σχέσεις τους μὲ τὸν ΕΛΑΣ. Ἴσως θεωροῦσαν τοὺς ἑαυτούς τους, ὡς τοὺς φυσικοὺς ἀρχηγούς, ἐλέῳ τῆς ἰδιότητος τοῦ ἀξιωματικοῦ καὶ τοῦ βαθμοῦ τους. Γι’ αὐτὸ φέρουν εὐθύνη γιὰ τὴν ἔκβαση τοῦ Κατοχικοῦ Ἐμφυλίου. Ὄχι διότι ἔγινε, ἀλλὰ γιὰ τὸ πότε ἔγινε καί, περισσότερο γιὰ τὰ ἀποτελέσματά του. Μὲ τὸν τρόπο ποὺ ἔδρασαν στὴν Πελοπόννησο οἱ ἀξιωματικοί, καὶ εἰδικὰ οἱ ἐπὶ κεφαλῆς τῶν ΕΟΑ, ἔκαναν εὔκολη ὑπόθεση τὴν ἐφαρμογὴ τῶν σχεδίων τοῦ ΕΑΜ/ΚΚΕ γιὰ ἐπικράτηση καὶ μονοπώληση τῆς Ἀντιστάσεως.

Μπουγᾶς Ἰωάννης

(*) Ἐθνικὲς Ὀργανώσεις = μὴ βασιζόμενες σὲ κόμματα, ὅπως ὁ ΕΛΑΣ.

Σημείωσις

Το 2011, παρευρέθην στὸ ἐτήσιο μνημόσυνο τῶν πεσόντων πατριωτῶν στὸν τόπο τῆς μάχης στὴν Γάρδιτσα (ἀπὸ ὅπου καὶ οἱ παραπάνω φωτογραφίες) καὶ εἶπα λίγα λόγια γιὰ τὰ γεγονότα τῆς 6ης Αὐγούστου 1943, ἀλλὰ καὶ τὴν σημασία τους σὲ ὅ,τι ἐξηκολούθησε ἔως τῆς ἀπελευθερώσεως καὶ τὸν Αὔγουστο τοῦ 1949.