Παιδεία: Ὁ μεγάλος ἀσθενής

Ἐπί 35 καί πλέον χρόνια ὀξυτόνως φωνάζουμε μέ πλῆθος ὁμιλιῶν καί συγγραφῶν ὅτι ἡ παρακμή τῶν κρατῶν ἀρχίζει ἀπό τήν παρακμή τῆς παιδείας καί ὅτι ὅλα τά δυσλειτουργικά φαινόμενα τῆς μεταπολιτευτικῆς κοινωνίας καί πολιτείας μας εἶναι καρπός μιᾶς στρεβλῆς παιδείας, μιᾶς «ἀντιπαιδαγωγικῆς παιδείας», πού ἀναμορφώθηκε δῆθεν γιά νά ὑπηρετεῖ τή δημοκρατία ἀλλά κατ᾽ οὐσίαν παραμορφώθηκε –μέ τά ἀλλεπάλληλα μεταρρυθμιστικά «λίφτινγκ»– σέ κομματική παιδεία.

Εἰδικά τά πανεπιστήμια –χωρίς νά ἀποκλείω τίς τιμητικές ἐξαιρέσεις– ἔγιναν ἄσυλα ἐγκαθέτων πού ἐδῶ καί χρόνια ἔχουν ἐκφύγει πιά καί ἀπό τόν κομματικό χαλινό. Γιά νά σταθεῖς ὡς πανεπιστημιακός δέν ἀρκεῖ ἡ πνευματική ἐπάρκεια καί τά διδακτικά προσόντα· προέχει ἡ συμπόρευση μέ τό ρεῦμα πού καταλήγει στή βουρκώδη λίμνη τοῦ μηδενός.

Καί φέτος μετά τήν ἔκδοση τῶν ἀποτελεσμάτων εἴχαμε μιά ἀπό τά ἴδια: «Παιδεία ὥρα μηδέν». Ἔπεσαν οἱ βάσεις· καί σέ περιώνυμες ἄλλοτε σχολές εἰσῆλθαν σπουδαστές μέ βαθμολογία πού προσεγγίζει τό μηδέν. 2,7 στή Φιλοσοφική, 3,1 στή Μαθηματική! Κι ἀντί νά συνειδητοποιήσουμε ὅτι ἐπιβάλλεται αὐστηροποίηση (ἄς μοῦ συγχωρεθεῖ ὁ νεολογισμός) τῆς παιδείας σέ ὅλες τίς βαθμίδες, ἀκούσαμε καί διαβάσαμε ὅτι γιά τήν γενικότερη πτώση (τό σωστό εἶναι κατάπτωση) φταῖνε τά αὐστηρά θέματα πού μπῆκαν φέτος. Θέματα ἐπιεικῶς ἀφελῆ, ἄν τά συγκρίνουμε μέ θέματα παλαιότερης ἐποχῆς.

Ἡ ὑπουργός τοῦ «πῶς τό λένε Παιδείας», μέ τήν ὁποία πρό 10ετίας εἶχα μιά ὀξύτατη ἀντιδικία, ἀπετόλμησε νά κάνει ἕνα τολμηρό βῆμα, δηλαδή νά «περάσει» ἀπό τή Βουλή ἕνα νομοσχέδιο πού περιλαμβάνει τά πιό αὐτονόητα πράγματα. Κι ἐπειδή ὡς μέλος τοῦ κάποτε ἀνώτατου φοιτητικοῦ ὀργάνου, τῆς ΔΕΣΠΑ, ἤμουν ἕνας ἀπό τούς εἰσηγητές τοῦ «ἀσύλου» (γιά νά μήν ἔχουμε τούς πασίγνωστους «μυστικούς τῆς Ἀσφάλειας» στά πόδια μας), τολμῶ νά πῶ ὅτι ἡ προσδοκία μας προδόθηκε αἰσχρῶς. Θέλαμε ἀσφαλῶς τό πανεπιστήμιο ἄσυλο ἰδεῶν καί ὄχι ἄσυλο ἀλητῶν. Ἀντί στούς πανεπιστημιακούς χώρους νά λειτουργεῖ –ὡς πρότυπο– ἕνας τύπος πεπαιδευμένης δημοκρατίας, κυριαρχεῖ ἕνας καταστατικός χάρτης βαρβαρότητας, πού θυμίζει γοριλογράφημα. Συχνά εὐαίσθητοι καθηγητές, μετά ἀπό κάποιο ταραχῶδες μάθημα, πηγαίνουν – λόγοι προνοίας γάρ– γιά καρδιογράφημα!

Σήμερα ἀπό τά πανεπιστήμια καί λοιπές πολυώνυμες σχολές βγάζουν τό ψωμί τους (μερικοί καί τό «παντεσπάνι» τους) 22.500 καθηγητές διαφόρων βαθμίδων. Μερικοί ἀπό αὐτούς δέν ξέρουν τί διδάσκουν, σέ ποιούς διδάσκουν, οὔτε ποῦ διδάσκουν. Οἱ σχολές ἁπλώθηκαν στήν ἐπικράτεια, ὅπως ἄλλοτε τά «ἀρματολίκια». Τουλάχιστον, τά ἀρματολίκια εἶχαν καπεταναίους, πού ὁ λόγος τους ἦταν νόμος. Ἐφαρμόζεται κανένας νόμος στά πανεπιστήμια πού ν᾽ ἀφορᾶ στήν εὔρυθμη λειτουργία τους; Οἱ πρυτάνεις συχνά ἔχουν δαρθεῖ ἤ συχνότατα, σάν τήν γυναίκα τοῦ «Πρωτομάστορα», ἔχουν μεταβληθεῖ σέ «στοιχειά», δηλαδή ἔχουν κτισθεῖ μέσα στά γραφεῖα τους!

Ἡ ὑπουργός τῆς Παιδείας πρός τήν ὁποία –ἐπαναλαμβάνω– δέν ἔχω αἰσθήματα συμπαθείας, προσπαθεῖ μέ τό καινούργιο νομοθέτημα νά βάλει κάποια τάξη. Ἀλλ᾽ ἀντιδροῦν καί πάλι οἱ πρυτάνεις. Κι ἴσως αὐτό μᾶς ὁδηγήσει, ὅπως στό παρελθόν, σέ νέα «κουλουβάχατα», δηλαδή σέ «φύρδην-μίγδην» καταστάσεις. Τό φοβᾶμαι καί τό ἀπεύχομαι. Βέβαια –κατ᾽ ἐμέ– τό μεῖζον δέν εἶναι τό πῶς θά ἐκλέγονται, ἀλλά τί ἁρμοδιότητες θά ἔχουν οἱ πρυτανικές ἀρχές. Ἄν ὁ ρόλος τους εἶναι καί πάλι κομματικός, διακοσμητικός ἤ γραφειοκρατικός, τότε ἐπανερχόμαστε στό μηδέν.

Κατά τήν ἀρχαιότητα πρυτάνεις λέγονταν οἱ ἀνώτατοι ἄρχοντες, οἱ βασιλεῖς. Καί πρυτανεῖο ἦταν ἡ ἕδρα τῆς ἀνώτατης ἀρχῆς. Ἐπί δημοκρατίας πρυτάνεις λέγονταν τά 50 μέλη τῆς γιά ἕνα περίπου μήνα«πρυτανεύουσας φυλῆς». Αὐτοί ἦσαν τά ρυθμιστικά ὄργανα τῆς δημοκρατίας. Πρυτάνεις σέ νεώτερη ἐποχή ὀνομάσθηκαν οἱ οἱονεί ἀνώτατοι ἄρχοντες τῶν λίγων ἄλλοτε ἀλλά ἀρίστων ἀνωτάτων σχολῶν μας, οἱ ὁποῖοι μαζί μέ τήν σύγκλητο εἶχαν κάποιες ἐξουσιαστικές ἁρμοδιότητες καί πρωτίστως κύρος.

Μέ τόν «ἀλαμπουρνέζικο» νόμο πού ψηφίστηκε μετά τή μεταπολίτευση, ὁ θεσμός τοῦ πρυτάνεως καί τῆς συγκλήτου ἔγινε –κατά τή φοιτητική ἔκφραση– «θεσμός τῆς πλάκας». Δέν ἐπικροτῶ – πολύ περισσότερο δέν χειροκροτῶ– τό νομοσχέδιο πού ἐκπόνησε ἡ κυρία ὑπουργός καί τό ψήφισε ἡ Βουλή. Ὑπάρχουν σέ αὐτό πολλά τρωτά –κυρίως δέν λύνουν τό πρόβλημα τῆς οὐσίας τῆς παιδείας, ὑπάρχουν ὅμως καί κάποια σωστά. Στό ὑπάρχον σύστημα λειτουργίας δέν ὑπάρχει σχεδόν τίποτε σωστό. Ἄς τό προσέξουν αὐτό οἱ πρυτάνεις, τό διδακτικό καί τό διδασκόμενο προσωπικό.

Ἡ παιδεία μας εἶναι ὁ μεγάλος ἀσθενής. Καί ὁ περισσότερο ἀσθενής εἶναι τά ΑΕΙ, ΤΕΙ κ.λπ. Ἡ ἀσθένεια ἔχει τραβήξει πολύ σέ μάκρος. Φοβᾶμαι πώς ἄν δέν ἐπικρατήσει σύνεση καί ἐπικρατήσουν ἀκραῖες καταστάσεις, τά πανεπιστήμια καί ἄλλες συναφεῖς σχολές θά βάλουν λουκέτο. Ἤδη ἔχουν χρεωκοπήσει διοικητικά καί ἐν πολλοῖς ἐπιστημονικά καί ἠθικά. Τό κράτος δέν μπορεῖ νά παίζει τό ρόλο τοῦ πλοιοσώστη γιά ἕνα σκάφος πού ὁ πλοίαρχος καί, οἱ ἀξιωματικοί καί τό πλήρωμα, ἀντί νά βουλώνουν, κάνουν κι ἄλλες τρύπες στά ὕφαλα.

Σαράντος Καργάκος

φωτογραφία

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply