Στο ξεκίνημα του αιώνα μας, η παγκόσμια οικονομία ήταν ποσοτικά πέντε φορές μεγαλύτερη, από αυτήν στα μέσα του προηγούμενου αιώνα – με αποτέλεσμα να είμαστε απολύτως πεπεισμένοι ότι, η ανάπτυξη θα συνεχίζεται στο διηνεκές.

Δυστυχώς δε πιστεύουμε πως η ανάπτυξη δεν θα συνεχίσει μόνο στις πιο φτωχές περιοχές του πλανήτη, οι οποίες το έχουν απόλυτη ανάγκη (αν και απειλούν να «εμβολίσουν» τη δική μας «ευημερία»), αλλά, επίσης, στις πολύ πλούσιες, δυτικές οικονομίες. 

Εάν ο ρυθμός ανάπτυξης συνεχίσει ως έχει, τότε η παγκόσμια οικονομία, στο τέλος του αιώνα μας (2100), θα είναι 80 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του 1950 – με βάση όλα όσα γνωρίζουμε σήμερα. 

Ένα σύστημα βέβαια, το οποίο στηρίζεται σε μία διαρκώς αυξανόμενη Ζήτηση, είναι, τουλάχιστον οικολογικά, «αναλφάβητο». Όπως απέδειξε δε η τεράστια οικονομική κρίση που βιώνουμε σήμερα, χαρακτηρίζεται «διαρθρωτικά» ή «δομικά» επικίνδυνο – αφού η συνεχής αύξηση της Ζήτησης δεν είναι εφικτή, χωρίς μία διαρκώς αυξανόμενη (υπερ)χρέωση. 

Περαιτέρω, όταν τα χρέη γίνονται «τοξικά», τότε το σύστημα καταρρέει – γεγονός που βιώνουμε από τις αρχές του 2008, όπου οι κυβερνήσεις των κρατών της Δύσης έχουν διαθέσει πολλά τρισεκατομμύρια, για να διασώσουν τις τράπεζες και να επανεκκινήσουν την παγκόσμια οικονομία. 

Εν τούτοις, η χρηματοδοτούμενη από τα κράτη και έμμεσα από τη φορολογία των πολιτών, διάσωση, δημιούργησε μία νέα φούσκα – η οποία θα προκαλέσει μία καινούργια, «δριμύτερη» κρίση του συστήματος. 

Συνεχίζοντας, κατά μήκος ολόκληρης της Ευρωζώνης, το ένα κράτος μετά το άλλο βυθίζεται σε δημόσια χρέη, τα οποία είναι αδύνατον να εξυπηρετηθούν, όσους «φορολογικούς διωγμούς» και αν «εξαπολύσουν» οι εκάστοτε κυβερνήσεις – με αποτέλεσμα να ευρίσκονται όλες σχεδόν οι χώρες αντιμέτωπες με υποτιμήσεις της πιστοληπτικής τους ικανότητας, οι οποίες αυξάνουν γεωμετρικά το κόστος του δανεισμού τους και, εξ αυτού, το δημόσιο χρέος τους. 

Η πολιτική λιτότητας τώρα που επιβάλλεται, η μείωση των δημοσίων δαπανών δηλαδή, σε συνδυασμό με την αύξηση των φόρων, όπως φαίνεται όχι μόνο δεν επιλύει το πρόβλημα, αλλά, αντίθετα, το επιδεινώνει – με αποτέλεσμα να προκαλούνται όλο και μεγαλύτερες κοινωνικές αναταραχές, οι οποίες απειλούν να «γκρεμίσουν» το σύστημα στο χάος.

Οι αντιδράσεις αυτές των διαφόρων κοινωνιών, από τις Η.Π.Α. (occupy-Wall-Street) έως τη Μ. Βρετανία, την Ισπανία, την Ελλάδα κοκ., δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν μόνο «πολιτικές» – αφού υποκινούνται από την αδυναμία του Κράτους Δικαίου να συνεχίσει να είναι Δίκαιο, βοηθώντας τα θύματα της κρίσης να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα τους. 

Η ευημερία για λίγους, η οποία παράγεται δυστυχώς σήμερα από το καπιταλιστικό σύστημα, έτσι όπως έχει (δυσ)εξελιχθεί (μονοπωλιακό και «ελιτοβαρές»), μία ευημερία που «εξαγοράζεται» με τη λεηλασία του οικολογικού περιβάλλοντος, καθώς επίσης με την ανθρώπινη αδικία, δεν μπορεί να αποτελέσει εκείνη τη βάση, επάνω στην οποία θα μπορούσε να στηριχθεί μία πολιτισμένη κοινωνία. 

Το βασικό ελάττωμα του καπιταλισμού, έτσι όπως έχει αποδειχθεί σήμερα, είναι το ότι θεωρεί τους πολίτες απλά και μόνο καταναλωτές – ενώ πιστεύει πως η ευημερία είναι ταυτόσημη με το εισόδημα. 

Όμως, η ευημερία σε έναν «πεπερασμένο» πλανήτη δεν μπορεί να ταυτίζεται με τη συνεχώς μεγαλύτερη κατανάλωση – ούτε με τα διαρκώς υψηλότερα χρέη, τα οποία απαιτούνται για τη συντήρηση αυτής της καταναλωτικής συμπεριφοράς. 

Αντίθετα, εάν ο όρος «ευημερία» έχει κάποια λογική, τότε θα έπρεπε να στοχεύει στην καλύτερη ποιότητα της ζωής μας – η οποία προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, τις καλές σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους και με τις άλλες κοινωνίες. 

Από την άλλη πλευρά, η ευημερία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ελπίδα – ελπίδα για το μέλλον τόσο το δικό μας, όσο και αυτό των παιδιών μας. 

Εάν λοιπόν το σημερινό σύστημα, ο καπιταλισμός δηλαδή, δεν μπορέσει να εξασφαλίσει στους ανθρώπους αυτήν την ελπίδα, τότε θα καταρρεύσει, χωρίς δυστυχώς εμφανή «απόγονο» – ενώ όσο πιο πολύ καθυστερείται τεχνητά η κατάρρευση του, τόσο πιο «εκκωφαντική» θα είναι.

Βασίλης Βιλιάρδος ἀπό facebook