Θὰ μπορούσαμε νὰ ἔχουμε ἀποφύγει τὴν μικρασιατικὴ καταστροφή;

Ὅταν ἡ ἱστορία γράφεται, ὅλα τὰ ὑποθετικὰ σενάρια εἶναι παραμύθια γιὰ νὰ περνᾶμε τὴν ὥρα μας. Ἐὰν, θὰ, ὅταν…. 

Τὸ παρακάτω ὡς γεγονὸς τὸ ἐγνώριζα. Ἐπίσης ἐγνώριζα κι ἄλλες παραμέτρους ἀπὸ τὴν δράσι ἢ τὴν μὴ δράσι τοῦ Βενιζέλου. Ἐπίσης ἐγνώριζα τὸν ἀγώνα τῶν Ποντίων, δίχως καμμία στήριξι καὶ τὴν μεγάλη τους προσπάθεια νὰ διασώσουν, διὰ μέσου σοβιετικῆς ἐνώσεως, τὰ μεγαλύτερα δυνατὸν τμήματα τοῦ πληθυσμοῦ. 

Οι Έλληνες του Πόντου ζητούν το 1920 από τον Βενιζέλο να βοηθήσουν στο Μικρασιατικό Μέτωπο κι εκείνος τους αγνοεί!

Αρχηγείο Ελλήνων Ανταρτών του Πόντου: “Έχουμε στρατό 20.000 ανδρών για να κτυπήσουμε τον Κεμάλ”

Του  Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

 Τέτοιες ημέρες του ‘22, ολοκληρωνόταν η καταστροφή του ελληνισμού της Μικράς Ασίας. Ο Στρατός επέστρεφε στη βάση του, οι Τούρκοι κυνηγούσαν και σκότωναν τους Έλληνες και οι φωτιές έζωναν τα σπίτια τους στη Σμύρνη (…κάποιοι ιστορικοί αναθεωρητές τους θέλουν να συνωστίζονται στα πλοία για να έρθουν στην Ελλάδα…  Προφανώς για διακοπές!).
Σήμερα, σχεδόν 90 χρόνια μετά,  θα αποκαλύψουμε ένα ξεχασμένο υπόμνημα, που έστειλε στον πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο τον Ιανουάριο του 1920  η Επιτροπεία των Ποντίων. Ζητούσε την άδεια του να επιτεθεί στον Κεμάλ δημιουργώντας δεύτερο μέτωπο, για να δέχεται μικρότερη αντίσταση ο ελληνικός στρατός στην κεντρική Μικρά Ασία. Αλλά δυστυχώς ο Βενιζέλος ή αδιαφόρησε ή το αγνόησε σκοπίμως(;). Αν τότε η πρότασή τους γινόταν αποδεκτή, ίσως η έκβαση της μικρασιατικής εκστρατείας να ήταν τελείως διαφορετική και ο Ελληνισμός να μήν υφίστατο τον ξεριζωμό, την ήττα και την ταπείνωση…
Το υπόμνημα είναι αποκαλυπτικό. Παραδόθηκε στις 24 Ιανουαρίου 1920 στον ίδιο τον Βενιζέλο όταν βρισκόταν εις Παρισίους, με το οποίο οι Πόντιοι έθεταν  εις την διάθεση του μαχόμενου Ελληνικού Στρατού μία ισχυρή δύναμη 20.000 στρατιωτών , περίπου δύο μεραρχιών για να χτυπήσουν τα στρατεύματα του Κεμάλ στην Σεβάστεια. Με τον τρόπο αυτό τα ελληνικά στρατεύματα στο νότο δεν θα είχαν  τόση μεγάλη πίεση, όταν οι  τουρκικές δυνάμεις θα ήταν απασχολημένες σε δύο μέτωπα. Η προέλαση του Στρατού μας θα γινόταν με λιγότερα προβλήματα και με ελάχιστες απώλειες. Αλλά ας δούμε το κείμενο του ιστορικού αυτού υπομνήματος.
          “Προς τον Εξοχώτατον Πρόεδρον της Ελληνικής Κυβερνήσεως κ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΝ ΒΕΝΙΖΕΛΟΝ, Εις Παρισίους.
          Εξοχώτατε, Καθ΄ ήν στιγμήν ο Ελληνικός Στρατός προελαύνει ενδόξως προς το εσωτερικόν της Μικράς Ασίας, εκπληρών όχι μόνον εντολήν των Συμμάχων προ καθυπόταξιν του Κεμάλ αλλά κυρίως ιδίαν εθνικήν αποστολήν, της απελευθερώσεως της Ανατολης, προβάλλει η σκέψις εις τον νούν ου μόνον παντός Ποντίου αλλά και παντός Ελληνος : Τι θα ηδύνατο να γίνη δια τον Πόντον και ποία κατα την στιγμήν ταύτην θα ήτο δυνατόν να προέλθη εκείθεν συνδρομή;
          Η σκέψις αύτη μας ήγαγεν εις συμπεράσματα, τα οποία εχομεν την τιμήν να υποβάλωμεν εις την Υμετέραν κρίσιν. Εν πλήρει συνειδήσει των αποστάσεων και των διοαφόρων δυσχερειών και με μετρίους υπολογισμούς δυνάμεων τολμώμεν να διατυπώσωμεν Υμίν τας γνώμας αυτάς πεποιθότες, οτι εκ τούτου δύναται να προέλθη μέγιστον εθνικόν κέρδος. Το ζήτημα παρουσιάζεται υπο τρείς απόψεις. Πρώτον την καθαρώς τυπικήν άποψιν της  απελευθερώσεως του Ελληνικού Πόντου, Δεύτερον την της συνδρομής, ‘ην και μεμακρυσμένη εστω στρατιωτική εκείθεν δράσις θα λήτο δυνατόν να προσφέρεη εις τον εκ δυσμών δρώντα Ελληνικόν Στρατόν και τρίτον την γενικήν, την εθνικήν άποψιν της μελλούσης εν Ανατολή ελληνικής πολιτικής.
          Και ως προ μεν την καθαρώς Ποντιακήν αποψιν γνωρίζετε καλύτερον παντός άλλου, Κύριε πρόεδρε, εις ποίον σημείον ευρίσκεται το ζήτημα αυτό. Η παρουσιαζόμενη  σήμερον ευκαιρία είναι μοναδική, διότι δια κινήματος των Ποντίων κατά του Μουσταφά Κεμάλ, ενώ εξυπηρετείται η συμμαχική υπόθεσις, γεννώνται συγχρόνως βάσιμοι ελπίδες ευνοϊκής λύσεως του ζητήματος του Πόντου, τιθεμένου εκ νέου επί τάπητος.
          Έρχεται κατόπιν η άποψις της ενισχύσεως, την οποίαν δύναται να προσφέρη εις την εκ δυσμών Ελληνικήν Στρατιωτικήν  Δύναμιν πολεμική εκ του Πόντου ενέργεια και μικράς, εστω, κατ΄αρχάς εκτάσεως. Το ζήτημα είναι στρατιωτικόν και αντί να μακρολογήσωμεν ενταύθα εθεωρήσαμεν σκόπιμον να υποβάλωμεν  Υμίν  συνημμένως υπόμνημα, όπερ η Επιτροπεία των εν Ελλάδι Ποντίων απέστειλεν εις το Γενικόν Επιτελείον. Προέλασις δυνάμεως είκοσι χιλιάδων ανδρών ως εκείνης, την οποίαν κατά μετρίους υπολογισμούς, είναι εις θέσιν καλώς εφοδιαζόμενος και εξοπλιζόμενος να παρατάξη εις πρώτην στιγμήν ο Πόντος, δύναται να απασχολήση σοβαρώς τον εις Σεβάστειαν συγκεντρούμενον στρατόν του Κεμάλ. Είναι γνωστόν, ότι η Σεβάστεια αποτελεί σπουδαίαν δράσιν του κεμαλισμού. Η απο Αμισόν εις Σεβάστειαν αμαξιτή οδός είναι εις την διάθεσιν ημών, δεδομένου, οτι ο Κεμάλ απέσυρε τελευταίως πάσας τας δυνάμεις αυτού εκ της περιφερείας ταύτης. Επιτυχής προέλασις προς την διεύθυνσιν ταύτην αποκόπτει την υποχώρησιν του πρός  δυσμάς δρώντος στρατού. Πάντα ταύτα θα επέφερον ευθύς αμέσως σοβαρόν αντιπερισπασμόν εις τας δυνάμεις του Κεμάλ, εξ ού προφανές, ότι θα επωφεληθή ο ημέτερος στρατός.
          Πλήν όμως των ως άνω απόψεων υπάρχει και άλλη, η ουσιωδεστάτη ίσως πασών, και ήν βεβαίως δεν είναι ανάγκη να αναπτύξωμεν Υμίν δια μακρών ενταύθα. Γνωρίζομεν πώς απεβλέψατε ανέκαθεν προς την Ανατολήν και πώς προδιεγράψατε εις διαφόρους ευκαιρίας την εν αυτή εκπολιτιστικήν αποστολήν του Ελληνισμού. Τα πράγματα χάρις εις την υμετέραν μεγαλοφυά πολιτικήν προτρέχουν πάσης προσδοκίας. Η επελθούσα απροσδόκητος νέα τροπή των πραγμάτων ευνοεί ευρυτέραν δράσιν του Ελληνισμού σήμερον. Κίνημα εκ του Πόντου δεν θα είναι απλώς ποντιακόν κίνημα, θα αποτελέση την αφετηρίαν γενικωτέρων ανατροπών και διασπάσεως της μουσουλμανικής ενότητος εις την κεντρικήν και απωτέρω Μικράν Ασίαν, εκεί όπου δεν δύναται να φθάση η αμεσος του Ελευθερωτικού Στρατού ενέργεια.
          Προ Ποντίων βαδιζόντων κατά του Κεμάλ δεν θα μείνουν απλοί θεαταί οι Αρμένιοι. Η μετ’ αυτών απο κοινού δράσις δύναται να στερεώση την εκατέρωθεν εν τω μέλλοντι συνεργασίαν. Αλλά κυρίως δεν θέλουν μείνει αδρανείς προ μιας Ποντιακής εξεγέρσεως οι Κιρκάσιοι και οι Κηζηλμπάσηδες της Σεβαστείας ούτε Χριστιανοί Λαζοί, ούτε οι Σταυριώται και διάφοροι αλλαι μουσουλμανικαί αλλά μη τουρκικαί φυλαί. Αι φυλαί αύται ίδίως οι Κηζηλμπάσηδες και οι Κιρκάσιοι καταπιεσθέντες εσχάτως υπό του Κεμάλ και αποκαμόντες απο τας κακουχίας των μακρών τελευταίων ετών αναμένουν την πρώτην ευκαιρίαν, ινα επιτεθώσι κατ΄ αυτού. Τα προς τους Έλληνας αισθήματά των πολλάκις και εμπράκτως εξεδήλωσαν.
          Εις την πλέον δημιουργικήν στιγμήν του εθνικού ημών βίου παρουσιάζεται ευκαιρία οπως, ελληνική πρωτοβουλία, εξεγερθούν οι υπο το πέλμα του Τούρκου  βιούντες διάφοροι λαοί της Μ.Ασίας και συντελέσουν εις την διευκόλυνσιν του εις τον Ελληνικόν Στρατόν ανατεθέντος εργου. Τοιαύτη ευκαιρία κοινής εν πολέμω  δράσεως θέλει χαλκεύσει δεσμούς φιλίας και ευγνωμοσύνης των λαών τούτων προς τους Ελληνας και θέλει επισπάσει την εν τω μέλλοντι εμπιστοσύνην αυτών προς ημάς, θα ανατρέψη δε συγχρόνως το εκ του παμμουσουλμανισμού επιχείρημα των Τουρκοφίλων.
          Το υπόμνημα τούτο αποστέλλομεν Υμίν δια του κ. Ι. Θιάκη, εντεταλμένου να υποβάλη Υμίν και προφορικώς τας επι τούτω ιδέας ημών.
          Αθήναι 24η Ιανουαρίου 1920.
          Ο Πρόεδρος Χ. Καλαντίδης, Ο Γραμματεύς Κ. Κανσήζ»
          Ουδείς γνωρίζει, τι θα συνέβαινε αν εδέχετο ο Βενιζέλος την πρόταση αυτή των Ποντίων. Πάντως σίγουρα τα πράγματα για την Ελλάδα θα έβαιναν προς την θετικήν κατεύθυνση. Όμως δεν υπήρχε μόνο αυτό το υπόμνημα προς τον Βενιζέλο.
Το δεύτερο υπόμνημα
Υπήρχε και  ένα άλλο υπόμνημα, προς το Γενικό Επιτελείο Στρατού με το οποίο εδίδοντο λεπτομερέστατα στοιχεία για την συγκρότηση Ποντιακού Στρατού για να χτυπήσει τα κεμαλικά στρατεύματα. Στο υπόμνημα εκείνο  ανεφέρετο ότι :  “ο Πόντος διαθέτει σήμερον τας κάτωθι δυνάμεις:
1)    Εις την περιφέρειαν Αμασείας 4.000 άνδρες έχουν τα όπλα των και είναι οργανωμένοι εις τα Ελληνικά χωρία, τη ανοχή των Τούρκων.
2)    Έτεροι 4-5.000 άνδρες γυμνασμένοι πολεμήσαντες επί πέντε συνεχή έτη εναντίον του Τουρκικού στρατού μετά την ανακωχήν, επώλησαν τα όπλα των.
3)    Ο στρατηγός Ανανίας του Ρωσικού Στρατού, Πόντιος την καταγωγήν, μετασχών του μεγάλου πολέμου επι κεφαλής Ρωσικών δυνάμεων, τελευταίως δε διοικήσας την Ελληνικήν Μεραρχίαν, αποτελουμένην εκ Ποντίων, διαλυθείσαν μετά την επικράτησιν του Μπολσεβικισμού, δύναται να ανασυντάξη, ως ο ίδιος εδήλωσεν εις την καθ΄ ημάς Επιτροπείαν, εντός βραχυτάτου χρονικού διαστήματος την Μεραρχίαν ταύτην με δύναμιν 10.000 ανδρών.
4)    Οι Κιρκάσιοι υπεσχέθησαν εις ημέτερα ανταρτικά σώματα εν περιπτώσει επιθέσεως εκ μέρους των Τούρκων, 3.000 ιππείς.
          Ποτέ δεν  θα μάθουμε γιατί ο Βενιζέλος και η κυβέρνησή του αρνήθηκαν αυτήν την εθνική προσφορά των Ποντίων που πολύ πιθανό θα μετέβαλε το αποτέλεσμα της μικρασιατικής εκστρατείας. 
Tο άρθρο δημοσιεύτηκε στη Real News (ἰνφογνώμων)
Ἀλλά….
Θὰ πρέπῃ νὰ ἀναρωτηθοῦμε γιὰ τὸ εἰλικρινὲς κίνητρο τῶν τότε κρατούντων…. Πόσο ἢθελαν ἢ δὲν ἤθελαν τὴν ἀπελευθέρωσι τῶν Ἑλλήνων; Πόσο ἠγωνίσθησαν γι’ αὐτό; Γιατί, ἂν καὶ νικητές,  ἄφησαν τὶς θέσεις τους στὸν Σαγγάριο καὶ ἐχάρισαν τὴν νίκη στοὺς νεοτούρκους; Ποίου ἰδέα ἦταν αὐτό; Ποιός κοβόταν νὰ μᾶς ἀφανίσῃ; Ποιός ἠλίθιος (ἢ ἀνθέλλην ἢ προδότης ἢ ὁλίγιστος ἢ ὅ,τι θέλετε…) ἀπεφάσισε πὼς πρέπει νὰ μείνουμε κουτσοί;
Θὰ μάθουμε κάποτε; 
Θὰ μάθουμε… Κι ὄχι μόνον θὰ μάθουμε… Ἀλλὰ θὰ ἐπιστρέψουμε ἐπίσης… 
Ἐκεῖ ποῦ ἀπαιτεῖται…
Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

9 thoughts on “Θὰ μπορούσαμε νὰ ἔχουμε ἀποφύγει τὴν μικρασιατικὴ καταστροφή;

  1. Καλά κάνεις Φιλονόη και μας τα θυμίζεις. Έτσι ακριβώς μπορεί να συμβεί και σήμερα. Φαντάζεσθε να εμπλακούμε σε ένα πόλεμο με την Τουρκία, που αυτή τη στιγμή φαίνεται να έχει αντίθετα συμφέροντα με τους αμερικάνους, και ξαφνικά να ανατρέψουν τον νεοκεμαλιστή Ερντογάν και να τα “βρουν” μεταξύ τους τι πρόβλημα μπορεί να έχει η χώρα μας; Μήπως μια νέα Μικρασιατική Καταστροφή;

  2. Φιλονόη γεια. Έτυχε κι εγώ να πάρω το ίδιο κείμενο από διαφορετική πηγή σήμερα. Προ ημερών το έλαβα από το «Ινφογνώμων Πολιτικά» ενώ σήμερα από τον φίλο Θεόφιλο Κοτσίδη του e-pontos. Το ξαναδημοσιεύω απλά και μόνο για να τονίσω την εθνοπροδοτική πολιτική του «εθνάρχη(;) Βενιζέλου», σύμβολο και υπόδειγμα-παράδειγμα των ελαχιστότατων (ισχύει;) πολιτικών ανδρών-γυναικών-gay του σημερινού ελληνικού κοινοβουλίου.

    • Φίλε μου, τὸ θέμα Βενιζέλος εἶναι μεγάλο ἐρωτηματικό. Ἀκόμη ἀναρωτιέμαι γιὰ τὸ εἶδος του.
      Μόλις τελείωσα τὴν ἀνάγνωσι τοῦ βιβλίου «οἱ πόλεμοι τοῦ 1912-1913» μὲ πολιτικὸ πρωταγωνιστὴ φυσικὰ τὸν Βενιζέλο.
      Ὁ Μελᾶς ποὺ γράφει, διατηρεῖ βαθύτατον θαυμασμό, κάτι ποὺ μὲ ξενίζει.
      Ἡ Ἑλλὰς τότε, μὲ ἀρχιστράτηγο τὸν Κωνσταντῖνο καὶ ἐπιτελάρχη τὸν Μεταξᾶ, μεγαλούργησε. Ὅμως ὁ στρατὸς δημιουργήθηκε διότι προϋπῆρξε ὁ Ζορμᾶς καὶ οἱ ἀξιωματικοὶ τοῦ στρατοῦ, μὲ τὴν δική τους ἐπανάστασι, στὴν ὁποίαν στρογγυλοκάθισε ὁ Βενιζέλος. Ὁμολογῶ πὼς ἦταν πανέξυπνος ὁ χειρισμός του. Καὶ τῶν ἀξιωματικῶν, καὶ τοῦ Γεωργίου καὶ τῶν Κρητῶν.
      Κι ἐδῶ ἀρχίζουν τὰ περίεργα.
      Ἡ ἐπανάστασις ἔγινε γιὰ νὰ ἀνασυγκροτηθῇ ὁ στρατός. Ἐπέτυχε μερικῶς. Διότι τὰ ὅσα ζητοῦσαν οἱ ἀξιωματικοί δὲν τὰ ἔλαβαν ὅλα. Ἀκολούθησαν πολλὰ γεγονότα, ποὺ οὐδόλως ξεκαθαρίζουν τὸ τοπίο. Τὸ μόνον σίγουρο εἶναι πὼς Μαυρομιχάλης, Ῥάλλης, Θεοτόκης, Δραγούμης ἀπεδείχθησαν κατώτεροι του καὶ στὴν εὐφυΐα, καὶ στὴν πολιτική, καὶ στὴν διαχείρισι κρίσεων. Αὐτὸ ἄνοιξε τὸν δρόμο στὸν Λευτεράκη νὰ κάνῃ ὅσα ἤθελε.
      Ἐδέχθῃ λοιπὸν μέρος τῶν ἀπαιτήσεων τῶν ἀξιωματικῶν.
      Ἐπὶ αὐτῆς τῆς ἱκανοποιήσεως (ἐξοπλισμός, ἐκπαίδευσις, πλοῖα) ἐβασίσθη γιὰ νὰ κηρύξῃ τὸν πόλεμο.
      Στὸν Μελᾶ ὅμως διαβάζω πὼς αὐτὸς τὸ ἐδημιούργησε, πρωτίστως στὸ κεφάλι του, μετὰ μὲ τὶς πολιτικές του κινήσεις καὶ τέλος μὲ τὶς διπλωματικὲς του διεκδικήσεις.
      Σαφῶς καὶ μᾶς λείπουν κεφάλαια, πληροφορίες καὶ γνώσεις τῶν δεδομένων τῆς ἐποχῆς. Ἐπὶ τοῦ παρόντος ἐξακολουθῶ τὴν ἀναζήτησι πηγῶν καὶ θὰ σὲ ἐνημερώσω γιὰ ὅσα νεώτερα μάθω.
      Τώρα, περὶ τῆς ἐπιστολῆς.
      Γνωρίζω ἀπὸ καιροῦ, κι ἀπὸ διηγήσεις συγγενῶν ἀλλὰ κι ἀπὸ ἄλλα ἀναγνώσματα, ὅ,τι ὑφίστατο τέτοια παράκλησις-πρότασις πρὸς τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνησι. Ἐὰν ἦταν τοῦ Βενιζέλου ἡ ἀπόφασις ἢ ὄχι, εἶναι κάτι ποὺ ἐπληροφορήθην σήμερα. Ἀλλὰ πέραν αὐτῆς τῆς ἐπιστολῆς ὑπῆρξαν κι ἄλλες ὀχλήσεις. Συλλογικὲς κι ἀτομικές. Ὁ κοσμάκης ἔβλεπε τί γινόταν, ποῦ τὸ πᾶνε οἱ τοῦρκοι, τίς γενοκτονίες ποὺ μύριζαν καὶ ἀντέδρασε μὲ κάθε δυνατὸ μέσο ποὺ διέθετε. Ἕνα ἀπὸ αὐτὰ ἦταν καὶ οἱ ἐπιστολές.
      Ποιός τὶς διάβασε; Ποιός τὶς παραπέταξε; Ποιός τὶς ξέχασε; Ἔχει σημασία; Ὄχι πλέον. Διότι τὸ πρόβλημα παρέμενε στὶς κερκόπορτες. Ὄχι στὴν πολεμική μας ἱκανότητα.

  3. Ἡ οὐσία εἶναι ὅτι οὔτε αὐτὴν τὴν φορὰν θὰ μάθουμε ποῖα ἡ χείρ ἡ ἀνοίξασα καὶ αὐτὴν τὴν Κερκόπορταν. Πάντως ἐδάκρυσα βλέπων τὴν φωτογραφίαν τῶν ἡρωϊκῶν ἐκείνων παπούδων μου τοῦ Πόντου οἱ ὁποῖοι πάνοπλοι ἐξακολουθοῦν νὰ ἀγναντεύουν τὴν θάλασσαν μἠπως καὶ φανοῦν τὰ πλοῖα, τὰ ἐλληνικὰ πλοῖα τὰ ὁποῖα οὐδέποτε ἔφθασαν.

  4. Λέτε να είναι της μοίρας μας γραφτώ ένας ακόμη Βενιζέλος να γίνει αίτιος μιας άλλης εθνικής τραγωδίας η οποία βρίσκεται στα σκαριά προ καιρού,λέτε να περίμεναν τον κατάλληλο άνθρωπο και συμπτωματικά με το ίδιο όνομα (με εκείνο του πρώτου Εθνάρχη)…..τυχαίο, δεν νομίζω..!

Leave a Reply