Όποιος δεν θυμάται την ιστορία του,είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει…
…………………………………..
…………………………………..
Η Κυβέρνηση Βενιζέλου σε γελοιογραφία του Νίκου Καστανάκη (1929).
Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Παρουσιάζονται συχνά σημαντικές πτυχές της προηγούμενης μεγάλης κρίσης που χτύπησε τη χώρα μας στις αρχές τηςδεκαετίας του 1930. Δεν έχει όμως ακόμη αποκαλυφθεί το δράμα που έζησε ο ελληνικός λαός όταν «αι φυλακαί του κράτους εγέμισαν από τους οφειλέτας του Δημοσίου και το υπουργείον υπεχρεώθη να τους απολύση!», όπως έγραφαν οι εφημερίδες. Ενώ οι επιχειρήσεις έκλειναν η μία πίσω από την άλλη και οι ξένοι κεφαλαιούχοι αποχωρούσαν παίρνοντας μαζί και τα κεφάλαιά τους, η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου εισήγαγε σταδιακά αυστηρότατη νομοθεσία. Την ώρα που ο ακαδημαϊκός εκλεκτικισμός κινούνταν σε σταθερά φιλε-λεύθερα και θεωρητικά πλαίσια, η Κυβέρνηση κυνηγούσε και συλλάμβανε -στην αρχή- τους μεγαλοοφειλέτες. Αλλά το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, το 1930, φυλακίζονταν ακόμη και όσοι χρωστούσαν πενήντα δραχμές. Περιγράφοντας το φαινόμενο ο δημοσιογράφος Γ. Λυδίας σημείωνε πως είχαν πλέον πλημμυρίσει οι φυλακές από την «αθρόαν σύλληψιν των πολιτών εκείνων που έτυχε, κατά μίαν οιασδήποτε φύσεως συναλλαγήν των με το κράτος, να του μείνουν χρεώσται ενός ποσού, πολλές φορές τόσον ασημάντου, ώστε δι’ αυτό ένας πτωχός βιοπαλαιστής εις την θέσιν του κράτους δεν θα κατέφευγε ούτε εις το δικαστήριον των μικροδιαφορών». Ο ίδιος έγραφε πως κάθε ελληνικό νοικοκυριό είχε πλέον και ένα μέλος του υποψήφιο για σύλληψη!
Στρατιωτικές Φυλακές Μοναστηράκι (Παλαιού Στρατώνα).
Δόσεις, κατασχέσεις
και προσωποκρατήσεις
και προσωποκρατήσεις
Όλα ξεκίνησαν μαζί με την κρίση, τέλη 1929-αρχές 1930. Η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου έσπευσε να εκδώσει νόμο «Περί εισπράξεως των δημοσίων εσόδων». Παρά τις προσπάθειες του υπουργού Οικονομικών Γεωργίου Μαρή να καθησυχάσει τους πολίτες ότι τα μέτρα που λαμβάνονταν ήταν για τη διευκόλυνσή τους, σύντομα αποδείχθηκε το αντίθετο. Καθιερώνονταν μεν τριμηνιαίες δόσεις για τους οφειλέτες, ταυτοχρόνως όμως θεσπίζονταν αστυνομικές διατάξεις για κατασχέσεις και προσωποκρατήσεις, αλλά και δινόταν η δυνατότητα να κατάσχεται και η κινητή περιουσία των οφειλετών, όπως τα έπιπλα των σπιτιών τους. Παρά τις διαψεύσεις σύσσωμος ο Τύπος, ακόμη και ο φιλοκυβερνητικός, καταγγέλλει ότι ήδη τουλάχιστον τριακόσιοι πολίτες είχαν φυλακιστεί για οφειλές από πεντακόσιες μέχρι δύο χιλιάδες δραχμές.
Η Κυβέρνηση Βενιζέλου (1928-1932).
Για να διασκεδαστούν οι εντυπώσεις, η νέα νομοθεσία επέτρεπε σε όσους συλλαμβάνονταν, πριν οδηγηθούν στις φυλακές, να περνούν από το δημόσιο ταμείο για να τακτοποιήσουν τις οφειλές τους, καταβάλλοντας τουλάχιστον το 50%. Επίσης, αντίθετα με όσα ίσχυαν μέχρι τότε στη νομοθεσία που είχε ατονήσει, αναγνωριζόταν το δικαίωμα να συμμετέχουν οι συλληφθέντες στο συσσίτιο της φυλακής! Τα νέα μέτρα συνοδεύονταν και από ειδική νομοθεσία εξυγίανσης και εκσυγχρονισμού των δημοσίων υπηρεσιών, με ειδικά μητρώα οφειλετών και νέα νομοθεσία «Περί οργανώσεως της ταμειακής υπηρεσίας του κράτους». Ο «χορός» των συλλήψεων ξεκίνησε από την Αθήνα. Ο διευθυντής του «Ταμείου Εισπράξεων Αθηνών» Αναστάσιος Κανάκης με βαρυσήμαντη ανακοίνωσή του τον Ιούλιο του 1931 υπενθύμιζε στους οφειλέτες ότι «θέλω ευρεθή εις την ανάγκην όπως ασκήσω τα κατά των δυστροπούντων οφειλετών επιβαλλόμενα υπό του νόμου καταναγκαστικά μέτρα»! Οι διευθυντές των Δημόσιων Ταμείων εξελίχθηκαν σε νέους «δυνάστες» στα μάτια του ελληνικού λαού. Με ειδική νομοθεσία είχαν στη διάθεσή τους όργανα της τάξεως, μπορούσαν να εισέρχονται ανεξέλεγκτα σε οποιονδήποτε χώρο, να καλούν ανά πάσα στιγμή και όλο το 24ωρο να εμφανισθεί μπροστά τους οφειλέτης, ενώ οι εφημερίδες ήταν υποχρεωμένες να δημοσιεύουν πάντα και δωρεάν τις ανακοινώσεις τους. Μια εντολή λοιπόν του διευθυντή του Δημόσιου Ταμείου αρκούσε για να οδηγηθεί στην φυλακή ο οφειλέτης για λίγες εκατοντάδες δραχμές.
Ελευθέριος Βενιζέλος
Γέμισαν κελιά,
αυλές και γραφεία
αυλές και γραφεία
Αγροκτήματα έβγαιναν πλέον σε πλειστηριασμούς από το Δημόσιο, ενώ στη Θεσσαλία τα περιστατικά ήταν συνεχή και βίαια. Στο χωριό Κάτω Κημένη έγινε συμπλοκή μεταξύ οφειλετών του δημοσίου και αποσπάσματος της Χωροφυλακής που είχε μεταβεί εκεί για να συλλάβει χρεώστες του Δημοσίου. Στην Πάτρα σημειώθηκαν ξυλοδαρμοί στο δημόσιο ταμείο, όπου οδηγούσαν τα όργανα της χωροφυλακής τους χρεώστες για να πληρώσουν τις δόσεις των φόρων της τρέχουσας οικονομικής χρήσης. Τον Απρίλιο του 1931 στο χωριό Μεταλλικό Κιλκίς αγρότες επιτέθηκαν σε χωροφύλακες οι οποίοι επιχείρησαν να συλλάβουν συγχωριανούς τους για μη καταβολή φόρων. Οι χωροφύλακες αφοπλίστηκαν και ακολούθησαν συμπλοκές με ενισχύσεις που στάλθηκαν για να αντιμετωπίσουν τη μικρή αυτή εξέγερση. Οι ένοπλες συγκρούσεις είχαν αρκετούς τραυματίες, ένας εκ των οποίων υπέκυψε αργότερα. Η κηδεία του μετατράπηκε σε συλλαλητήριο και ακολούθησαν νέες συγκρούσεις που επεκτάθηκαν και σε άλλα χωριά της περιοχής.
Το Επαγγελματικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης έστελνε αγωνιώδη τηλεγραφήματα στα υπουργεία Οικονομικών και Εθνικής Οικονομίας α-πευθύνοντας έκκληση να ανασταλούν οι εκτελέσεις των ενταλμάτων για όσους καθυστερούσαν φόρους, αφού η κρίση δεν τους επέτρεπε «παρά την καλήν των θέλησιν να φανούν συνεπείς εις τας προς το Δημόσιον υποχρεώσεις των». Τον Σεπτέμβριο 1931 και ενώ με Εγκυκλίους κατάσχονταν ακόμη και τα ενοίκια, «αι φυλακαί του κράτους είχαν υπερπληρωθή ώστε επεβάλλετο η άμεσος αραίωσις των κρατουμένων».
Τα τηλεγραφήματα και οι αναφορές των διευθυντών των φυλακών απ’ όλη την Ελλάδα ήταν συγκλονιστικά. Καλούσαν τους προϊσταμένους τους να λάβουν μέτρα διότι δεν είχαν πού να βάλουν τους κρατούμενους. «Εγέμισαν τα κελλιά, εγέμισαν οι αυλές και τα γραφεία», ανέφερε η εφημερίδα «Ακρόπολις», επισημαίνοντας πως ακόμη και δωδεκαμελείς ομάδες χωροφυλάκων σχηματίζονταν για να συλλάβουν κάποιον που όφειλε στο Δημόσιο πενήντα δραχμές.
Το Επαγγελματικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης έστελνε αγωνιώδη τηλεγραφήματα στα υπουργεία Οικονομικών και Εθνικής Οικονομίας α-πευθύνοντας έκκληση να ανασταλούν οι εκτελέσεις των ενταλμάτων για όσους καθυστερούσαν φόρους, αφού η κρίση δεν τους επέτρεπε «παρά την καλήν των θέλησιν να φανούν συνεπείς εις τας προς το Δημόσιον υποχρεώσεις των». Τον Σεπτέμβριο 1931 και ενώ με Εγκυκλίους κατάσχονταν ακόμη και τα ενοίκια, «αι φυλακαί του κράτους είχαν υπερπληρωθή ώστε επεβάλλετο η άμεσος αραίωσις των κρατουμένων».
Τα τηλεγραφήματα και οι αναφορές των διευθυντών των φυλακών απ’ όλη την Ελλάδα ήταν συγκλονιστικά. Καλούσαν τους προϊσταμένους τους να λάβουν μέτρα διότι δεν είχαν πού να βάλουν τους κρατούμενους. «Εγέμισαν τα κελλιά, εγέμισαν οι αυλές και τα γραφεία», ανέφερε η εφημερίδα «Ακρόπολις», επισημαίνοντας πως ακόμη και δωδεκαμελείς ομάδες χωροφυλάκων σχηματίζονταν για να συλλάβουν κάποιον που όφειλε στο Δημόσιο πενήντα δραχμές.
Οι φυλακές Αβέρωφ, στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, εκεί όπου υψώνεται σήμερα το μέγαρο του Αρείου Πάγου.
Η… αποσυμφόρηση
Οπότε, το Υπουργείο αποφάσισε να αποσυμφορήσει τα σωφρονιστικά καταστήματα «διότι επείσθη ότι ούτοι, ανήκοντες εις τας λαϊκάς τάξεις, δεν θα επλήρωναν εις τον αιώνα τον άπαντα το χρέος των, εφ’ όσον δεν μπορούσαν να εργασθούν». Η ανακοίνωση της Διεύθυνσης των Φυλακών του Παλαιού Στρατώνα είναι χαρακτηριστική: «Κατόπιν αιτήσεως του διευθυντού του Παλαιού Στρατώνος κ. Νίκου προς το Γενικόν Λογιστήριον απελύθησαν 19 αλήται κρατούμενοι διά διαφόρους μικράς οφειλάς προς το Δημόσιον»! Την κατάσταση είχε πάρει στα χέρια της η πανίσχυρη «Διεύθυνσις Φυλακών» του υπουργείου Δικαιοσύνης, η οποία διαπίστωνε το εξής τραγελαφικό: Στις φυλακές είχαν κλειστεί και εκατοντάδες άνθρωποι, οι οποίοι ενώ απαλλάσσονταν από τα δικαστήρια υποχρεώνονταν να καταβάλουν τα δικαστικά έξοδα. Μην έχοντας ωστόσο και τα ελάχιστα αυτά χρήματα είχαν οδηγηθεί στις φυλακές! Εσπευσμένα άλλαξε ο τρόπος είσπραξης των χρημάτων και το κυριότερο απελευθερώνονταν εκείνοι που χρωστούσαν τα δικαστικά έξοδα και δεν ήταν «ομολογουμένως πλούσιοι».
Ἀποποίηση εὐθύνης
Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.