Ἀρχαῖοι Ποσειδωνιᾶται καὶ σύγχρονος ἀφελληνισμός.

Τοῦ Ἀντωνίου Α. Ἀντωνάκου

Καθηγητοῦ – Κλασσικοῦ Φιλολόγου

Ἱστορικοῦ – Συγγραφέως 

Εἶναι ἐκπληκτικὲς κάποιες φορὲς οἱ συμπτώσεις. Στὸ ἄρθρο μου, τὸ σχετικὸ μὲ τὴν καταστροφὴ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης εἶχα τελειώσει μὲ τὴν ἑξῆς φράση: «Περιμένω νὰ δῶ τι θὰ πράξουν ἡ Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, τὰ Πανεπιστήμια, οἱ Γλωσσικοὶ Φορεῖς (πλὴν τοῦ ΟΔΕΓ, ὁ ὁποῖος μέχρι στιγμῆς εἶναι ὁ μόνος ποὺ κάνει ἔργο γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ Γλῶσσα) καὶ ἐν γένει ὁ πνευματικὸς κόσμος. Ἐὰν λάμψουν ὅλοι αὐτοὶ πάλι διὰ τῆς ἀδρανείας των, τότε θὰ εἶναι ὅλοι συνυπεύθυνοι, δηλαδὴ ὅλοι “στὸ κόλπο”! Κι ἐμεῖς, θὰ γίνουμε νέοι Ποσειδωνιᾶτες, ποὺ θὰ κάνουμε μία φορὰ τὸν χρόνο διακοπὴ ἀπὸ τὰ τουρκικὰ σήριαλ, γιὰ νὰ θυμηθοῦμε «ὅτι ζοῦμε καὶ μιλοῦμε βαρβαρικά, βγαλμένοι, ὦ συμφορά, ἀπ’ τὸν ἑλληνισμό»!»

Κάποιος ἀναγνώστης μὲ πῆρε στὸ τηλέφωνο καὶ μοῦ ζήτησε νὰ γράψω ἕνα εἰδικὸ ἄρθρο γιὰ τοὺς Ποσειδωνιᾶτες γιὰ νὰ ἐξηγήσω ποιοὶ ἦσαν αὐτοὶ καὶ γιατὶ τοὺς χρησιμοποίησα. Καὶ πρὶν ξεκινήσω, μοῦ ἐστάλη μὲ τὸ ἠλεκτρονικὸ ταχυδρομεῖο μία ἀνακοίνωση πρὸς ἐνημέρωση γι’ αὐτὸ τὸ θέμα, ποὺ ἔλεγε ὅτι «στὴν ἀρχαία Ποσειδωνία – PAESTUM, διωργανώθη στὶς 5 Ἰουλίου 2012 μιὰ μεγάλη ἐκδήλωση μὲ τὴν ἐπωνυμία «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΑΤΩΝ». Ἡ γιορτὴ αὐτὴ ἀνεβίωσε μία παλιὰ παράδοση ποὺ τὴν ἐξιστορεῖ ὁ Ἀθήναιος. Ἡ Ἑλληνικὴ Κοινότητα Νάπολης καὶ Καμπανίας ἀποφάσισε νὰ ἀναβιώσει ἀπὸ ἐφέτος αὐτὴ τὴν παράδοση τῆς ΕΟΡΤΗΣ ΤΩΝ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΑΤΩΝ, σὲ συνεργασία μὲ τοὺς ἀδελφοποιημένους δήμους CAPACCIO καὶ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ, τὸ Δίκτυο Νεολαίας Ἰταλίας καὶ τὴν αἰγίδα τῆς Γενικῆς Γραμματείας Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ καὶ τῆς Ὁμοσπονδίας Ἑλληνικῶν Κοινοτήτων καὶ Ἀδελφοτήτων Ἰταλίας. Ἡ ἐκδήλωση προέβλεπε ἐφέτος τὴν συμμετοχὴ τοῦ Χορευτικοῦ Ὁμίλου Αἰγίου καὶ μιὰ ἀπαγγελία ποιημάτων τοῦ Κ. Καβάφη. Στόχος τῆς πρωτοβουλίας αὐτῆς ἦταν μία δυναμικὴ ἀναγνωσιμότητα τῶν ἱστορικῶν ὁμογενειακῶν θυλάκων γιὰ τὴν ἀναβίωση τῶν ξεχασμένων παραδόσεων τῶν ἁπανταχοῦ Ἑλλήνων»!

Θεωρῶ ὅτι εἶναι λυπηρὸ νὰ ἀναβιώνη μία ἡμέρα τὸν χρόνο ἕνα ἔθιμο! Καὶ τὸ λέω αὐτό, διότι προβλέπω ὅτι σὲ σύντομο διάστημα θὰ γίνεται καὶ στὴν συγχρόνη Ἑλλάδα. Ἂς ἐξηγήσω, ὅμως, τὶ ἀκριβῶς συμβαίνει μὲ αὐτὸ τὸ πραγματικὰ ἀξιόλογο ποίημα. Οἱ «Ποσειδωνιᾶτες», λοιπόν, εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ ἀνέκδοτα ποιήματα τοῦ Καβάφη, τὸ ὁποῖο ἐγράφη τὸ 1906. Μὲ ὁδηγὸ ἕνα χωρίο τοῦ Ἀθηναίου, μεταφερόμαστε στὴν Ποσειδωνία, ἀποικία τῶν Συβαριτῶν, ἡ ὁποία ἔχει μετονομασθῆ σὲ Paestum (ἑλληνικὰ Παιστός). Γράφει, λοιπὸν ὁ Ἀθηναῖος (14, 31, 17-25): «Συμποτικοῖς ὅμοιον, φησί, ποιοῦμεν Ποσειδωνιάταις τοῖς ἐν τῷ Τυρσηνικῷ κόλπῳ κατοικοῦσιν. Οἷς συνέβη τὰ μὲν ἐξ ἀρχῆς Ἕλλησιν οὖσιν ἐκβεβαρβαρῶσθαι Τυρρηνοῖς ἢ Ῥωμαίοις γεγονόσι, καὶ τήν τε φωνὴν μεταβεβληκέναι, τά τε λοιπὰ τῶν ἐπιτηδευμάτων, ἄγειν δὲ μίαν τινὰ αὐτοὺς τῶν ἑορτῶν τῶν Ἑλληνικῶν ἔτι καὶ νῦν, ἐν ᾗ συνιόντες ἀναμιμνήσκονται τῶν ἀρχαίων ὀνομάτων τε καὶ νομίμων καὶ ἀπολοφυράμενοι πρὸς ἀλλήλους καὶ ἀποδακρύσαντες ἀπέρχονται.»

Αὐτὸ τὸ ἀπόσπασμα, λοιπόν, μᾶς λέει ὅτι οἱ Ποσειδωνιᾶτες, ποὺ κατοικοῦσαν στὸν Τυρρηνικὸ κόλπο, εἶχαν ἐκβαρβαρισθῆ ἀπὸ τοὺς Τυρρηνοὺς καὶ τοὺς Ρωμαίους, εἶχαν ἀλλάξει τὴν γλῶσσα τους καὶ τὰ ἤθη τους καὶ μία φορὰ τὸν χρόνο ἔκαναν μία ἑλληνικὴ ἑορτή, στὴν ὁποία συνευρισκόμενοι θυμοῦνται τὰ ἀρχαῖα τους ὀνόματα καὶ τὰ θέσμια καὶ θρηνῶντας ἀπέρχονται! Τὸ ἐκπληκτικὸ αὐτὸ θέμα, ὁ εὐφυέστατος Κ. Καβάφης τὸ παίρνει καὶ τὸ μετατρέπει σὲ ἕνα ἐκπληκτικὸ ποίημα, μὲ τὸν τίτλο «Ποσειδωνιᾶται»! Τὸ ποίημα αὐτὸ λέει τὰ ἑξῆς:

 

Τὴν γλῶσσα τὴν ἑλληνικὴ οἱ Ποσειδωνιᾶται

ἐξέχασαν τόσους αἰῶνας ἀνακατευμένοι

μὲ Τυρρηνούς καὶ μὲ Λατίνους κι ἄλλους ξένους.

Τὸ μόνο ποὺ τοὺς ἔμενε προγονικὸ

ἦταν μιὰ ἑλληνικὴ γιορτή, μὲ τελετὲς ὡραῖες,

μὲ λύρες καὶ μὲ αὐλούς, μὲ ἀγῶνας καὶ στεφάνους.

Κι εἶχαν συνήθειο πρὸς τὸ τέλος τῆς γιορτῆς

τὰ παλαιά τους ἔθιμα νὰ διηγοῦνται,

καὶ τὰ ἑλληνικὰ ὀνόματα νὰ ξαναλένε,

ποὺ μόλις πιὰ τὰ καταλάμβαναν ὀλίγοι.

Καὶ πάντα μελαγχολικὰ τελείωνε ἡ γιορτή τους.

Γιατὶ θυμοῦνταν ποὺ κι αὐτοὶ ἦσαν Ἕλληνες –

Ἰταλιῶται ἕναν καιρὸ κι αὐτοί·

καὶ τώρα πῶς ἐξέπεσαν, πῶς ἔγιναν,

νὰ ζοῦν καὶ νὰ ὁμιλοῦν βαρβαρικά,

βγαλμένοι -ὦ συμφορά!- ἀπ’ τὸν Ἑλληνισμὸ

 

  Ἡ σκηνή, λοιπόν, τοποθετεῖται – «ἔτι καὶ νῦν» (= ἀκόμη καὶ τώρα), λέει ὁ Ἀθηναῖος – μεταξὺ δευτέρου καὶ τρίτου αἰῶνα μ.Χ. Πέρα ἀπὸ τὴν μελαγχολικὴ εἰρωνεία τῆς ἐπιβίωσης ἑλληνικῆς ἑορτῆς μὲ ὀνόματα πλέον ἀκατανόητα, δηλαδὴ κυριολεκτικῶς βαρβαρικά, ἀξιοσημείωτη εἶναι ἡ προβολὴ μιᾶς ἀντίληψης τοῦ Ἑλληνισμοῦ ὡς ἕνα εἶδος ἐπιγείου πολιτισμικοῦ παραδείσου, τοῦ ὁποίου κλειδὶ εἶναι ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα. Ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἄποψη, τοῦτο τὸ ποίημα ὑπάγεται καὶ σὲ μίαν ἅλλη σειρὰ συνθέσεων τοῦ Καβάφη, οἱ ὁποῖες ἔχουν, ἐν μέρει ἢ ἐν ὅλῳ, ἀντικείμενο τὴν γλωσσικὴ ταυτότητα τοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Ἂν ρωτήσουμε τοὺς μαθητὲς τῶν ἑλληνικῶν σχολείων ὅλων τῶν βαθμίδων, δὲν ξέρω πόσοι γνωρίζουν τὴν Ποσειδωνία, κι ἀκόμη περισσότερο πόσοι γνωρίζουν τοὺς «Ποσειδωνιᾶτες» καὶ τὸν Καβάφη! Ἂν διαβάζαμε στοὺς μαθητὲς τὸ ποίημα καὶ στὴν συνέχεια τοὺς ρωτούσαμε τὶ συμβαίνει μὲ τοὺς Ποσειδωνιᾶτες, ἂν εἶναι Ἕλληνες, παρ’ ὅλο ποὺ ξέχασαν τὴν γλῶσσα τὴν ἑλληνική, ἢ ἂν δὲν ἔχουν πιὰ συνείδηση ἑλληνική, ἀφοῦ κρατῶντας μιὰ τυπικὴ ἑλληνικὴ γιορτὴ δὲν μπόρεσαν νὰ ἀντισταθμίσουν τὴν ζημιὰ ποὺ προκάλεσε ἡ ἀπώλεια τῆς γλώσσας ἢ ἂν εὑρίσκονται σὲ μιὰ ἑρμαφρόδιτη κατάσταση (εἶναι ὀλίγον Ἕλληνες καὶ ὀλίγον Λατῖνοι…), δὲν ξέρω τι θὰ ἀπαντοῦσαν!

Οἱ γραμματικοὶ τύποι ποὺ χρησιμοποιεῖ ὁ Καβάφης εἶναι ἐκπληκτικοί! Τὸ «ἀνακατευμένοι» εἶναι μία αἰτιολογικὴ μετοχή, ἡ ὁποία παρουσιάζει δικαιολογημένη τὴν ἀπώλεια τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας, ἀφοῦ «τόσους αἰῶνας» ζοῦν ἀνάμεσα σὲ ξένους λαοὺς (Τυρρηνοὺς καὶ Λατίνους) καὶ ἄλλους. Στὸ ἀπόσπασμα ὅμως παρουσιάζεται ὡς ξεπεσμὸς (ἐξέπεσαν) τὸ νὰ ὁμιλοῦν βαρβαρικὰ αὐτοὶ ποὺ προέρχονται ἀπὸ ἀνώτερο πολιτισμὸ (τὸν ἑλληνισμό). Εἶναι λοιπὸν μὲ τέτοιο παρελθὸν συστατικὸ ἑλληνικότητας ἡ διατήρηση μιᾶς ἑλληνικῆς γιορτῆς; Ἡ γιορτὴ εἶναι ἐντελῶς τυπική, «μὲ ὡραῖες τελετές, λύρες, αὐλούς, ἀγῶνας, στεφάνους». Ἀποτελεῖ ὅμως μία συνήθεια καὶ ὄχι ψυχικὴ ἀνάγκη. Δὲν βιώνεται ἡ ἴδια ἡ γιορτή, ἀφοῦ «διηγοῦνται τὰ παλαιὰ τοὺς ἔθιμα», ἀφοῦ δὲν ὁμιλοῦν ἑλληνικὰ ἀλλὰ «ξαναλένε τὰ ἑλληνικὰ ὀνόματα», πού, «μόλις πιὰ τὰ καταλάμβαναν ὀλίγοι».

Γιατὶ τελείωνε ἡ γιορτή τους πάντα μελαγχολικά; Μὰ ἐπειδὴ ἀναλογίζονταν πώς, ἐνῶ ἦσαν Ἕλληνες, ζοῦν καὶ ὁμιλοῦν βαρβαρικὰ (διότι ἐξέπεσαν)! Τὰ ρήματα «ἐξέχασαν» καὶ «ἐξέπεσαν» δὲν χρησιμοποιήθηκαν τυχαῖα. Ἀντίθετα, ἔχουν μεγάλη σχέση μεταξύ τους, διότι διέπονται ἀπὸ μία σχέση αἰτίου – αἰτιατοῦ, αἰτίου – ἀποτελέσματος (ἐπειδὴ ἐξέχασαν, γι’ αὐτὸ ἐξέπεσαν). Μᾶς καλεῖ λοιπὸν ὁ ποιητὴς νὰ ἀναλογισθοῦμε τὶ θὰ συμβῆ καὶ σήμερα. Ἔχουμε ἐκπέσει διότι ἤδη ἔχουμε ξεχάσει. Ξεχάσαμε τὸ προγονικὸ παρελθόν. Προδώσαμε τὴν ἱστορία μας. Δεχθήκαμε νὰ τὴν θυσιάσουμε στὸν βωμὸ μιᾶς «ψεύτικης φιλίας» μὲ τοὺς ἐχθροὺς μας! Τὸ ἴδιο συνέβη καὶ μὲ τὴν γλῶσσα μας. Τὸ ὅτι ζοῦμε καὶ ὁμιλοῦμε βαρβαρικά, ἂν καὶ προερχόμαστε (βγαλμένοι) ἀπὸ τὸν ἑλληνισμό, δὲν εἶναι ξεπεσμός; Δὲν εἶναι κατάντια; Τὸ πρόβλημα τῆς ἑλληνικότητας τῶν Ἑλλήνων δὲν ἀφορᾶ καὶ ἐμᾶς ποὺ ζοῦμε σήμερα στὴν Ἑλλάδα; Δὲν ὑπάρχει κίνδυνος μὲ τὴν Ἑνωμένη Εὐρώπη νὰ μὴν εἴμαστε Ἕλληνες ἂν καὶ ζοῦμε στὴν Ἑλλάδα; Δὲν τὸ βλέπουμε ἤδη;

Τὸ πρόβλημα ποὺ ἀνέδειξε ὁ Καβάφης μὲ τὴν ἀφήγηση τῆς ἱστορίας τῶν Ποσειδωνιατῶν εἶναι διαχρονικὸ καὶ ἐπίκαιρο. Ἡ ἐπικοινωνία μέσῳ τοῦ ποιητικοῦ λόγου ἀφυπνίζει τὴν συνείδηση. Γι’ αὐτὸ τὸ ποίημα αὐτὸ ἔχει πλέον ἀποβληθῆ ἀπὸ τὰ Ἑλληνικὰ Σχολεῖα!

Ἀπὸ τοῦτο τὸν Ελληνισμὸ ἦσαν βγαλμένοι ὅλοι οἱ κάτοικοι κάτω τῆς Νεαπόλεως. Ἕνα παλαιὸ ἰταλικὸ τραγουδάκι ἔλεγε: “Anche noi fumo Graeci” (= Κάποτε κι ἐμεῖς ἤμαστε Ἕλληνες)”. Ἔτσι, ὅπως βαδίζουμε, εἶναι βέβαιο πὼς κάτι ἀνάλογο θὰ λέμε κι ἐμεῖς μετὰ ἀπὸ κάποια χρόνια, ὅταν ἡ πολιτισμένη ἀνθρωπότητα θὰ ξαναστραφῆ πρὸς τὶς κλασσικὲς σπουδές, ἀλλὰ τότε δὲν θὰ εἴμαστε πλέον Ἕλληνες.

Ο Λένιν ἔλεγε ὄτι «ἐὰν θέλης νὰ ἐξαφανίσης ἕναν λαό, ἐξαφάνισε τὴν γλῶσσα του». Η νέα μορφὴ τοῦ σημερινοῦ ἰμπεριαλισμοῦ τῆς παγκοσμιοποίησης παίρνει γλωσσικὴ διάσταση. Μὲ τὸν εὐτελισμὸ τῶν ἐθνικῶν γλωσσῶν γίνεται πιὸ εὔκολη ἡ οἰκονομικὴ καὶ πολιτικὴ κυριαρχία τῶν διαφόρων ἰσχυρῶν τῆς γῆς!

Αὐτὰ νὰ τὰ ἀκούσουν οἱ σημερινοὶ γονεῖς, αὐτοὶ ποὺ ἕναν ὁλόκληρο χρόνο δὲν κατάλαβαν ὅτι ἕνα εἰδικὸ «μικρόβιο» εἶχε εἰσέλθει στὸ μυαλὸ καὶ στὶς ψυχὲς τῶν ἑλληνόπουλων τῆς Ε΄ καὶ τῆς Στ΄ Δημοτικοῦ! Στὴν ψυχὴ τοῦ μέλλοντος τοῦ Ἔθνους μας! Εἴμαστε λοιπὸν κι ἐμεῖς σύγχρονοι Ποσειδωνιᾶτες ἢ δὲν εἴμαστε;

Δὲν εἶναι μακρυὰ ἡ ἡμέρα ποὺ κι ἐμεῖς θὰ κάνουμε τὸ ἴδιο μὲ αὐτούς. Μὲ τόσα ἑκατομμύρια λαθρομετανάστες, μὲ τόσα ἀλλότρια καὶ ἀλλογενῆ στοιχεῖα, μὲ τόσα τουρκικὰ σήριαλ καὶ ταυτόχρονα μὲ τόσα πλήγματα στὸ ἑλληνικὸ στοιχεῖο, ἡ καταστροφὴ πλησιάζει! Καὶ εἶναι κρῖμα νὰ μας βρῆ συνενόχους!

Ξεσηκωθῆτε, λοιπόν, ἀγαπητοὶ συνέλληνες! Διαμαρτυρηθῆτε, στεῖλτε ἐπιστολὲς σὲ πολιτικοὺς καὶ ΜΜΕ. Μὴν ἀφήσετε τοὺς δῆθεν «εἰδικοὺς γλωσσολόγους», ποὺ στὴν πραγματικότητα εἶναι μόνον «εἰδικοὶ στὴν καταστροφὴ τῆς ἑλληνικῆς» νὰ μᾶς ἐπιβάλλουν τὴν φωνητικὴ γραφὴ καὶ τὸ λατινικὸ ἀλφάβητο! Ἂς κάνουμε ἐμεῖς αὐτὸ ποὺ πρέπει καί, ὅπως ἔλεγε καὶ ὁ πρωθυπουργὸς τῆς Νίκης Ἰωάννης Μεταξᾶς, ἂς γίνη ὅ, τι θέλει!

 φωτογραφία

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply