Ἐς αὔριον τά σπουδαῖα

Πολλοί ἀπό μᾶς τήν χρησιμοποιοῦν ἀλλά λίγοι ξέρουν τί σημαίνει καί πότε ἀκριβῶς χρησιμοποιοῦμε αὐτήν τήν πρότασι.

«Ἐς αὔριον τά σπουδαῖα»….
.
 Είπε ο Αρχίας, ένας από τους τρεις ολιγαρχικούς ηγέτες της Θήβας, ένα βράδυ του Δεκεμβρίου εν έτει 379 π.Χ. Η ειπωθείσα φράση ως περιστατικό αναφέρεται πρώτη φορά στο έργο του Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι, στο 10Ο κεφάλαιο στο οποίο ο ιστορικός παρουσιάζει σε αντιδιαστολή τους βίους, τις προσωπικότητες του Έλληνα Πελοπίδα και του Ρωμαίου Μάρκελλου.
Ποιος ακριβώς όμως ήταν ο Αρχίας και σε ποιον ή τι αναφερόταν δηλώνοντας απερίφραστα την απροθυμία του εκείνο το βράδυ να ασχοληθεί με κάτι και επιλέγοντας να αναβάλλει μια ααπροσδόκητη, εκτός προγράμματος υποχρέωσή του για την αυριανή ημέρα;
Καλύτερα να ξεκινήσουμε από μία γρήγορη αναδρομή στην ιστορική πορεία της Θήβας, μιας από τις ισχυρότερες ελληνικές πόλεις, η οποία κυριάρχησε στον Ελλαδικό χώρο για μία μεγάλη περίοδο του 4ου αιώνα π.Χ.
Στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. βρισκόμαστε στη χρονική στιγμή κατά την οποία έχει εδραιωθεί επισήμως η Σπάρτη ως η πρώτη δύναμη, μετά την ολοκληρωτική συντριβή της Αθήνας με το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου (404 π.Χ.) και την εδραίωση του Ολιγαρχικού πολιτεύματος στο «κλεινόν άστυ». Ως φυσικό αποτέλεσμα η Σπάρτη προσπαθεί να επηρρεάσει και να προσαρτήσει όσο το δυνατόν περισσότερες πόλεις σε μια προσπάθεια να αυξήσει τη δύναμή της.
Η πόλη των Θηβών βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός της όχι μόνο λόγω της κοντινής στην Αθήνα γεωγραφικής απόστασής της αλλά και λόγω της γειτνίασής της με την πόλη των Πλαταιών η οποία παρέμενε πιστή σύμμαχος των Αθηνών και προπύργιο των Δημοκρατικών. Οι Σπαρτιάτες επιδιώκοντας την αποδυνάμωση της Αθήνας και την εξάλειψη των πιθανοτήτων επαναφοράς στην εξουσία της δημοκρατικής παράταξης θέλησαν να ενισχύσουν τη σχέση τους με τη Θήβα, η οποία αν και δεν είχε αναλάβει σοβαρό ρόλο στον Πελοποννησιακό πόλεμο και τήρησε μια σχετικά ουδέτερη στάση, παρέμενε και αυτή όπως όλες οι Ελληνικές πόλεις της εποχής υπό το καθεστώς μιας συνεχούς διαμάχης μεταξύ ολιγαρχικών και δημοκρατικών.
Αυτή λοιπόν ήταν η κατάσταση όταν ο Λεοντιάδης, ο Αρχίας και ο Φίλιππος, τρεις επιφανείς Θηβαίοι ολιγαρχικοί ζήτησαν τη βοήθεια του Σπαρτιατικού στρατού που είχε στρατοπεδεύσει κοντά στην πόλη, υπό την αρχηγία του Σπαρτιάτη στρατηγού Φοιβίδα, το 382 π.Χ. για την εκδίωξη των δημοκρατικών από τη Θήβα. Δοθείσης λοιπόν της ευκαιρίας οι Σπαρτιάτες συμφώνησαν και ο στρατηγός Φοιβίδας με το στρατό του μπήκαν στην Θήβα και κατέλαβαν τα Κάδμεια, την ακρόπολη της πόλης, χτισμένη προς τιμή του ιδρυτή της Κάδμου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κατάληψη ήταν εύκολη μια και έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του εορτασμού των Θεσμοφορίων, των εορταστικών τελετών δηλαδή που οργανώνονταν με τη συμμετοχή μόνο των γυναικών προς τιμή του Κάδμου με συνέπεια να υπάρχει παντελής έλλειψη ανδρών φυλάκων στην Ακρόπολη. Τα γεγονότα μαρτυρούνται από τον Πλούταρχο με αξιοσημείωτη ακρίβεια και λακωνικότητα
«Ἀρχίας καὶ Λεοντίδας καὶ Φίλιππος, ἄνδρες ὀλιγαρχικοὶ καὶ πλούσιοι καὶ μέτριον οὐδὲν φρονοῦντες, ἀναπείθουσι Φοιβίδαν τὸν Λάκωνα μετὰ στρατιᾶς διαπορευόμενον ἐξαίφνης καταλαβεῖν τὴν Καδμείαν, καὶ τοὺς ὑπεναντιουμένους αὐτοῖς ἐκβαλόντα πρὸς τὸ Λακεδαιμονίων ὑπήκοον ἁρμόσασθαι δι’ ὀλίγων τὴν πολιτείαν. πεισθέντος δ’ ἐκείνου καὶ μὴ προσδοκῶσι τοῖς Θηβαίοις ἐπιθεμένου Θεσμοφορίων ὄντων καὶ τῆς ἄκρας κυριεύσαντος, Ἰσμηνίας μὲν συναρπασθεὶς καὶ κομισθεὶς εἰς Λακεδαίμονα μετ’ οὐ πολὺν χρόνον ἀνῃρέθη, Πελοπίδας δὲ καὶ Φερένικος καὶ Ἀνδροκλείδας μετὰ συχνῶν ἄλλων φεύγοντες ἐξεκηρύχθησαν. Ἐπαμεινώνδας δὲ κατὰ χώραν ἔμεινε τῷ καταφρονηθῆναι διὰ μὲν φιλοσοφίαν ὡς ἀπράγμων, διὰ δὲ πενίαν ὡς ἀδύνατος.» Πλουτάρχου Βίοι, Πελοπίδας
Όπως λοιπόν αναφέρει ο ιστορικός, ο Ισμηνίας αρχηγός των δημοκρατικών δυνάμεων δικάστηκε και εκτελέσθηκε, οι ολιγαρχικοί, με την βοήθεια της Σπαρτιατικής φρουράς, άρχισαν να κατάσχουν τις περιουσίες των δημοκρατικών και να τους εκτελούν, ενώ αρκετοί κατόρθωσαν να βρουν καταφύγιο στην Αθήνα ως εξόριστοι μεταξύ των οποίων και πολλοί που ανήκαν σε πλούσιες και αριστοκρατικές οικογένειες όπως οι Πελοπίδας, Δαμοκλείδας και Μέλλων. Ο δε Επαμεινώνδας παρέμεινε στην περιοχή της Θήβας αδύναμος μεν να λάβει δράση μόνος του αλλά σε ετοιμότητα για συμμετοχή σε μία οργανωμένη κίνηση, η οποία ακριβώς και συνέβη.
Οι εξόριστοι Θηβαίοι στην Αθήνα οργανώθηκαν άμεσα σε μία κοινή αγωνιστική προσπάθεια εξόντωσης των ολιγαρχικών της πόλης τους σε συνεργασία με τους λοιπούς δημοκρατικούς που είχαν παραμείνει στην Θήβα, με πιο βασικούς εκτός φυσικά από τον Επαμεινώνδα, τους Φυλλίδα, το γραμματέα του ολιγαρχικού Αρχία, και Χάρωνα. Βρίσκονταν σε συνεχή επαφή μαζί τους προκειμένου να αδράξουν την κατάλληλη ευκαιρία για αντεπίθεση, όπερ και εγένετο.
Όταν ο Φυλλίδας επισκέφθηκε την Αθήνα για κρατικές δουλειές, κανόνισε να δώσει την ευκαιρία στους εξόριστους να ενεργήσουν. Ο Χάρων θα προσέφερε το σπίτι του ως κρησφύγετο το βράδυ εκείνο του Δεκεμβρίου εν έτει 379 π.Χ. ενώ ο ίδιος ο Φυλλίδας ως γραμματέας του Αρχία θα οργάνωνε προς τιμή του αφεντικού του και των άλλων δύο ολιγαρχικών αρχηγών φίλων του συμπόσιο με όμορφες γυναίκες για συντροφιά.
Εκείνη τη βραδιά του 379 π.Χ., ο Πελοπίδας, ο Μέλλων και πέντε άλλοι σύντροφοι έφυγαν από την Αθήνα και μεταμφιεσμένοι σαν αγρότες ή κυνηγοί, μπήκαν στην πόλη των Θηβών με την δύση του ηλίου και κρύφτηκαν στο σπίτι του Χάρονα. Μαζί με τους λοιπούς δημοκρατικούς από την Θήβα, συγκεντρώθηκαν 48 άτομα.
Ένας κατάσκοπος όμως του Αρχία, τού ανέφερε ότι ακούγονταν διαδόσεις πως μερικοί από τους εξόριστους ήταν στην πόλη. Ο Αρχίας κάλεσε τον Χάρονα για να του δώσει πληροφορίες. Ο Χάρων αν και ήταν φοβισμένος, πήγε γρήγορα στον Αρχία και από τις ερωτήσεις του κατάλαβε ότι δεν ήξερε τίποτα το συγκεκριμένο, αλλά είχε μόνο υποψίες. Του υποσχέθηκε ότι θα ερευνήσει την υπόθεση και έφυγε.
Η τύχη περιέργως ¨ξαναχτύπησε¨ την πόρτα του σπιτιού του Αρχία, με έναν αγγελιοφόρο ο οποίος έφτασε λαχανιασμένος εκείνο το μοιραίο βράδυ λίγο μετά την αποχώρηση του Χάρονα, με ένα γράμμα το οποίο φανέρωνε όλη τη συνωμοσία. Ο Αρχίας, που ήταν ήδη μεθυσμένος, το πέταξε παράμερα και είπε το γνωστό “ες αύριον τα σπουδαία”.
«ἧκε γάρ τις ἐξ Ἀθηνῶν παρ’ Ἀρχίου τοῦ ἱεροφάντου πρὸς Ἀρχίαν τὸν ὁμώνυμον, ξένον ὄντα καὶ φίλον, ἐπιστολὴν κομίζων οὐ κενὴν ἔχουσαν οὐδὲ πεπλασμένην ὑπόνοιαν, ἀλλὰ σαφῶς ἕκαστα περὶ τῶν πρασσομένων φάσκουσαν, ὡς ὕστερον ἐπεγνώσθη. τότε δὲ μεθύοντι τῷ Ἀρχίᾳ προσαχθεὶς ὁ γραμματοφόρος καὶ τὴν ἐπιστολὴν ἐπιδούς “ὁ ταύτην” ἔφη “πέμψας ἐκέλευσεν εὐθὺς ἀναγνῶναι· περὶ σπουδαίων γάρ τινων γεγράφθαι.” καὶ ὁ Ἀρχίας μειδιάσας “οὐκοῦν εἰς αὔριον” ἔφη “τὰ σπουδαῖα,” καὶ τὴν ἐπιστολὴν δεξάμενος ὑπὸ τὸ προσκεφάλαιον ὑπέθηκεν, αὐτὸς δὲ πάλιν τῷ Φυλλίδᾳ περὶ ὧν ἐτύγχανον διαλεγόμενοι προσεῖχεν. ὁ μὲν οὖν λόγος οὗτος ἐν παροιμίας τάξει περιφερόμενος μέχρι νῦν διασῴζεται παρὰ τοῖς Ἕλλησι.» [1](βλ. Παραπομπή 1)
Πλουτάρχου Βίοι, Πελοπίδας
Η φράση λοιπόν σε μορφή παροιμίας παρέμεινε στους αιώνες ως συνώνυμη της επιθυμίας αναβολής όσον αφορά μία οποιαδήποτε σοβαρή ενασχόληση με μία υποχρέωση, μία μορφή συγκέντρωσης σκέψης με τίμημα τη θυσία της ξεκούρασης, της χαλάρωσης ή και της διασκέδασης.
Φυσικά η έλλειψη αυτοπειθαρχίας από πλευράς του Αρχία για εκτέλεση των καθηκόντών του που απορρέουν απολύτως φυσικά εκ της ανάληψης του αξιώματος της εξουσίας του κόστισε την ίδια του τη ζωή. Αμέσως μετά οι συνωμότες μεταμφιεσμένοι ως γυναίκες μπήκαν στο δωμάτιο και σκότωσαν τον Αρχία και τον Φίλιππο και όποιον άλλο έτυχε να είναι εκεί. Ο Φυλλίδας στη συνέχεια έστειλε τον Πελοπίδα, Κηφισόδωρο και Δαμοκλείδα στο σπίτι του Λεοντιάδη. Έγινε μία σκληρή πάλη στην οποία ο Λεοντιάδης, ένας γεροδεμένος άνδρας, πλήγωσε θανάσιμα τον Κηφισόδωρο. Ο Πελοπίδας όμως μετά από μακρά πάλη στο στενό διάδρομο του σπιτιού, σκότωσε τον Λεοντιάδη.
Με τον θάνατο και των τριών τυράννων, οι εξόριστοι από την Αθήνα επανήλθαν.Ο Επαμεινώνδας με μερικούς νέους άνδρες άνοιξαν την αποθήκη όπλων και κάλεσαν όλους τους κατοίκους να πολεμήσουν για την ελευθερία τους. Μετά από όλα αυτά, η Σπαρτιατική φρουρά των χιλίων πεντακοσίων ανδρών, έφυγε από την Θήβα και επέστρεψε στην Σπάρτη, το 378 π.Χ.
Η πορεία της Θήβας ήταν ανοδική με δύο μεγάλες βασικές μάχες [2] (βλ. Παραπομπή 2) να σηματοδοτούν την αρχή και το τέλος της Θηβαϊκής ηγεμονίας με πρωταγωνιστές τους Πελοπίδα και Επαμεινώνδα με το γνωστό Ιερό Λόχο των Θηβαίων οπλιτών.
Ο δε Αρχίας σκεπάστηκε λίγο ως όνομα με την ομίχλη που κουβαλά η πληθώρα των προσωπικοτήτων που έδρασαν σε συγκεκριμένες ιστορικές περιόδου αξιοσημείωτης δράσης και συνεχών διενέξεων και εναλλαγών, μα η φράση του έμεινε ορόσημο για τις επερχόμενες γενιές. Γιατί μπορεί η ακριβής προέλευσή της να μην είναι ιδιαίτερα γνωστή μα το εννοιολογικό της περιεχόμενο ουδέποτε εξέπεσε της αρχικής της σημασίας.
Υπήρξε βέβαια μια αλλαγή στον τρόπο χρήσης της φράσης η οποία αποτυπώνεται στην μόνιμη πλέον ειρωνική χροιά με την οποία χρησιμοποιείται σήμερα. Είναι αυτό που η ίδια η γλώσσα μάς διδάσκει όσον αφορά την δυναμική της επίδραση στο γνωσιολογικό και συναισθηματικό υπόβαθρο της ομιλούσας κοινότητάς της. 
Μπορεί αυτό που ονομάζουμε κοινό γλωσσικό αίσθημα να μη γνωρίζει απαραιτήτως την ετυμολογία ή αρχική αιτία γένεσης μιας λέξης ή φράσης μα βιώνει σταδιακά τη σπουδαιότητά της. Ποιος δε νιώθει τη βαρύτητα σε σημασία που κουβαλά η λέξη ¨σπουδαία¨; Και ποιος θεωρεί με κριτήριο τη λογική και όχι την παροδική τέρψη ότι είναι προτιμότερο να παραμελήσεις κάτι σπουδαίο για χάρη μιας παροντικής, στιγμιαίας απόλαυσης; Κανείς φυσικά. Μόνο που το μειδίαμα του Αρχία συνοδεύει καθέναν από εμάς όταν μεταφέρουμε τα λόγια του γιατί απλούστατα βαθιά μέσα μας γνωρίζουμε ότι είναι πολύ πιθανή η ολίσθηση σε τέτοιας μορφής παράπτωμα μια και η τέρψη πάντα ελκύει όπως οι Σειρήνες, την ψυχοσυναισθηματική πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης.
 
Παραπομπές:
[1] Παραπομπή 1, Ελεύθερη απόδοση στη νεοελληνική: «ήρθε λοιπόν κάποιος από την Αθήνα σταλμένος από τον ιεροφάντη Αρχία στον ομώνυμο Αρχία …φέρνοντας επιστολή όχι κενή …αλλά λέγουσα ακριβώς αυτά τα οποία επρόκειτο να συμβούν, όπως διεπιστώθη αργότερα. Τότε όμως αφού έφτασε ο αγγελιοφόρος στον ήδη μεθυσμένο Αρχία και έδωσε την επιστολή είπε ΄αυτός που τη στέλλει είπε να τη διαβάσεις αμέσως γιατί για κάποια σπουδαία γράφει΄ και ο Αρχίας χαμογελώντας ΄λοιπόν για αύριο΄ είπε ΄τα σπουδαία΄ και αφού δέχθηκε την επιστολή την έβαλε κάτω από το μαξιλάρι του…αυτή λοιπόν η φράση έτσι μέχρι σήμερα δισώζεται μέσα στους Έλληνες στην τάξη των παροιμιών».
[2] Παραπομπή 2: Η κυριαρχία της Θήβας ως η νέα ανερχόμενη ηγεμονική δύναμη στον Ελλαδικό χώρο σηματοδοτήθηκε με τη μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ. στα Λεύκτρα Βοιωτίας) όπου οι Θηβαίοι με επικεφαλής τον Επαμεινώνδα νίκησαν τους Σπαρτιάτες εγκαθιδρύοντας την Θηβαϊκή ηγεμονία. Η σημαντική νίκη των Θηβαίων οφειλόταν στην σταρτηγική μεγαλοφυΐα του Επαμεινώνδα ο οποίος εφήρμοσε με επιτυχία το σύστημα τηςλοξής φάλαγγας, και την ανδρεία του Ιερού Λόχου που είχε οργανώσει και διοικούσε οΠελοπίδας. Για εννέα περίπου χρόνια μετά τη μάχη των Λεύκτρων, η Θήβα γίνεται η πρώτη δύναμη στην Ελλάδα μέχρι και το 338π.Χ., έτος το οποίο έλαβε χώρα η μάχη της Χαιρώνειας στο σημερινό ομώνυμο χωριό, περίπου 13 χιλιόμετρα βόρεια της Λιβαδειάς. Στη μάχη της Χαιρώνειας η Θήβα, ηγέτιδα του συνασπισμού των δυνάμεων της Νότιας Ελλάδας ενάντια στους ανερχόμενους Μακεδόνες ηττήθηκε από το Φίλιππο Β΄, μονάρχη της Μακεδονίας και σηματοδοτήθηκε η αφετηρία της μακεδονικής κυριαρχίας στο τότε πολιτικό καθεστώς της Ελλάδας για περίπου έναν αιώνα.(πηγή)
Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply