Ζοῦμε πιό εὐτυχισμένοι ὅταν δέν ἔχουμε συνείδησιν τῆς τραγικότητός μας;

Ἄς ξεκινήσουμε μὲ τὶς σκέψεις τοῦ Δημήτρη.

Ὁ Δημήτρης διαφωνεῖ, μὲ τὸν παραπάνω τίτλο, καὶ δικαίως, διότι ὁ ἴδιος ἔχει καὶ συναίσθησι καὶ συνείδησι τῆς τραγικότητός μας.
Ἀντιλαμβάνεται πολλὰ περισσότερα ἀπὸ ὅσα μᾶς ἐπιτρέπουν νὰ ἀντιληφθοῦμε οἱ σκηνοθεσίες καὶ οἱ λοβοτομήσεις ποὺ μᾶς ἐπιβάλλουν.
Ὅμως κάποιοι, ἄγνωστον πόσοι, πράγματι εἶναι εὐτυχισμένιο ἐπεὶ δὴ δὲν ἔχουν συνείδησιν τῆς τραγικότητος τῆς ζωῆς τους…

«Ο άνθρωπος ζει πιο ευτυχισμένα όταν δεν έχει συνείδηση της τραγικότητας της ζωής του.»
Εμμανουήλ Κριαράς (ακαδημαϊκός – 107 ετών)

Όλοι καμιά φορά λέμε ανοησίες. Και οι μεγάλοι και οι μικροί. Και οι σημαντικοί και οι ασήμαντοι.
Αλίμονο αν πάψει ο άνθρωπος να κουβαλάει το τραγικό στοιχείο στη ζωή του. Αλίμονο αν νομίζει ότι έτσι θα ζήσει ευτυχισμένος.

Για να δούμε τι λέει ο Καμύ για τον Σίσυφο (αξίζει):
«Το τραγικό του μύθου βρίσκεται στην συνείδηση του ήρωα. Πού θα ήταν, πράγματι, ο μόχθος του, εάν σε κάθε βήμα τον στήριζε η ελπίδα της επιτυχίας;

Σήμερα, ο εργάτης κάνει την ίδια δουλειά όλες τις μέρες της ζωής του κι αυτή η μοίρα είναι το ίδιο παράλογη. Είναι όμως τραγικός μόνο τις σπάνιες στιγμές που αποκτά συνείδηση. Ο Σίσυφος, προλετάριος των θεών, ανίσχυρος κι επαναστατημένος, ήξερε όλη την έκταση της άθλιας ύπαρξής του: αυτή την σκέφτεται καθώς κατεβαίνει. Η διαύγεια του πνεύματός του, που θα ‘πρεπε να ήταν το μαρτύριό του, ολοκληρώνει ταυτόχρονα τη νίκη του. Κανένα πεπρωμένο δεν αντέχει στην περιφρόνηση.

Αν η κατάβαση μερικές φορές είναι θλιβερή, μπορεί να είναι και χαρούμενη. Τούτη η λέξη δεν είναι υπερβολική. Φαντάζομαι πάλι τον Σίσυφο να επιστρέφει προς το βράχο του και την οδύνη ν’ αρχίζει. Όταν οι εικόνες της γης παραμένουν πολύ έντονες στη μνήμη, όταν το κάλεσμα της ευτυχίας γίνεται πολύ επιτακτικό, στην καρδιά του ανθρώπου γεννιέται η θλίψη: είναι η νίκη του βράχου, γίνεται ο ίδιος ο βράχος. Η απέραντη απόγνωση είναι αβάσταχτη. Είναι οι νύχτες μας στη Γεθσημανή. Μα οι συντριπτικές αλήθειες χάνονται όταν αναγνωρίζονται. Έτσι, ο Οιδίπους υπακούει αρχικά στη μοίρα χωρίς να το ξέρει. Από τη στιγμή που ξέρει, αρχίζει η τραγωδία του. Αλλά την ίδια στιγμή που, τυφλωμένος κι απελπισμένος, κατανοεί ότι το μόνο που τον κρατάει δεμένο μ’ αυτό τον κόσμο είναι το δροσερό χέρι μιας κοπέλας, αντηχεί ένας μεγάλος λόγος: «Παρά τις τόσες δοκιμασίες, η προχωρημένη ηλικία μου και το μεγαλείο της ψυχής μου, μου παρέχουν το δικαίωμα να κρίνω πως όλα είναι καλά». Ο Οιδίπους του Σοφοκλή, όπως ο Κιρίλοφ του Ντοστογιέφσκι, δίνει έτσι τον ορισμό της παράλογης νίκης. Η αρχαία σοφία σμίγει με τον σύγχρονο ηρωισμό.

Δεν ανακαλύπτει κανείς το παράλογο δίχως να επιχειρήσει να γράψει κάποιο εγχειρίδιο για την ευτυχία. «Ε! Πώς, από τόσο στενούς δρόμους…;» Ένας όμως, κόσμος υπάρχει. Η ευτυχία και το παράλογο είναι δυο παιδιά της ίδιας γης. Είναι αχώριστα. Το λάθος θα ήταν να λέγαμε ότι η ευτυχία γεννιέται αναγκαστικά από την γνωριμία με το παράλογο. Συμβαίνει ωστόσο, το συναίσθημα του παράλογου να γεννιέται από την ευτυχία. «Κρίνω ότι όλα είναι καλά», λέει ο Οιδίπους, κι αυτά τα λόγια είναι ιερά. Αντηχούν στο άγριο και πεπερασμένο σύμπαν του ανθρώπου. Του μαθαίνουν ότι δεν εξαντλήθηκαν όλα, δεν έχουν εξαντληθεί. Διώχνουν από τούτο τον κόσμο ένα θεό που παρεισέφρησε ανικανοποίητος και που αρέσκεται σε ανώφελους πόνους. Καθιστούν τη μοίρα μια ανθρώπινη υπόθεση που πρέπει να ρυθμίζεται από τον άνθρωπο και μόνο.

Όλη η βουβή χαρά του Σίσυφου βρίσκεται εκεί. Η μοίρα του ανήκει. Ο βράχος του είναι δικός του. Το ίδιο συμβαίνει και με τον παράλογο άνθρωπο: όταν στοχάζεται μπροστά στο μαρτύριό του, όλα τα είδωλα σωπαίνουν.
Ο αγώνας και μόνο προς την κορυφή αρκεί για να γεμίσει μιαν ανθρώπινη καρδιά. Πρέπει να φανταστούμε τον Σίσυφο ευτυχισμένο.»
Αλμπέρ Καμύ «Ο μύθος του Σίσυφου». (αποσπάσματα)

Δημήτρης Ἀλικάκος

Τί πιστεύω ἐγώ;
Διαπιστώνω, ὄχι στὸ ὅλον, ἀλλὰ σὲ σημαντικὸ μέρος τοῦ συνόλου, πὼς ἰσχύει τὸ «μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι»…
Γιατί λοιπόν  νά κάνω δυστυχεῖς ὅλους αὐτούς τούς ἀνθρώπους, ὅταν ἡ φύσις τους δέν τούς ἐπιτρέπει νά δυστυχήσουν;

Ναί, πράγματι ἰσχύει ἡ τοποθέτησις τοῦ Δημήτρη. Μόνον ποὺ ἰσχύει γιὰ μέρος τοῦ συνόλου κι ὄχι γιὰ τὸ σύνολον.
Κι ἔτσι πρέπει νὰ εἶναι… Διότι ἐὰν δὲν ἦταν ἔτσι θὰ εἴχαμα πρὸ πολλοῦ αὐτοκτονήσῃ ἅπαντες!!!

Φιλονόη

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply