Ὁ Νικόλαος Κεφαλᾶς (1763/70 – 1850) γεννήθηκε καὶ μεγάλωσε στὴν Ζάκυνθο ὃπου καὶ διδάχθηκε τὰ πρῶτα γράμματα κοντὰ στὸν Ἀντώνιο Μαρτελάο καὶ τὸν δυτικὸ ἱερωμένο Νικολὸ Ρενῶ. Ἀπὸ μικρὴ ἡλικία θὰ στραφῇ στὴ θάλασσα καὶ τὸ ἐμπόριο, ἀρχικὰ ὡς ναύτης καὶ ἀργότερα ὡς καπετάνιος σὲ δικὸ του πλοῖο, πραγματοποιῶντας ἀρκετὰ ταξίδια στὴ Μεσόγειο θάλασσα.

Στὰ 1809/10 θὰ βρεθῇ στοὺς Παξοὺς –ποὺ τότε εὑρίσκοντο ὑπὸ γαλλικὴ κατοχή- σὲ μία προσπάθεια ἐκδιώξεως ἀπὸ τὸ νησὶ τῆς γαλλικῆς φρουρᾶς. Ἒχοντας παρουσιασθεῖ ὡς ἀπεσταλμένος τοῦ Ἂγγλου ἀρχιστράτηγου Ὂσβαλντ καὶ μὲ τὴν συνεργασία τῶν τοπικῶν ἀρχόντων θὰ καταφέρη νὰ διώξῃ τὴν γαλλικὴ φρουρὰ καὶ νὰ ὑψώσῃ τὴν ἀγγλικὴ σημαία στὴν περιοχή.
Γνωρίζοντας ὃτι σύντομα οἱ Γάλλοι θὰ ἀποστείλουν στρατιωτικὸ ἀπόσπασμα καὶ θὰ προσπαθήσουν νὰ καταλάβουν ἐκ νέου τοὺς Παξούς, φεύγει γιὰ τὴν Ζάκυνθο. Στὸ μεταξύ, ὃμως, ἒχει καρπωθεῖ τὰ χρήματα τοὺ δημοσίου ταμείου δίνοντας τὴν ὑπόσχεση ὃτι θὰ περιέπλεε γύρω ἀπὸ τὸ νησὶ γιὰ προστασία…
Τὴν ἲδια περίοδο προβαίνει σὲ ἐξορμήσεις στὸ Ἰόνιο μὲ στόχο γαλλικὰ πλοία• ὁ ἲδιος ἒχει προηγουμένως λάβει δίπλωμα καταδρομέα ἀπὸ τὴν ἀγγλικὴ διοίκηση τοῦ νησιοῦ του.
Ὡστόσο, λίγο ἀργότερα, οἱ καλὲς σχέσεις του μὲ τοὺς Ἂγγλους πρόκειται νὰ κλονισθοῦν καὶ ὁ Ν. Κεφαλᾶς φέρεται νὰ στρέφεται πρὸς τὴ γαλλικὴ πλευρά.

Στὰ 1812 θὰ κατηγορηθῇ γιὰ ναυταπάτη ὃταν -σύμφωνα μὲ ἰσχυρισμοὺς Ζακυνθινὼν ἐπιχειρηματιῶν- οἰκειοποιήθηκε ἐμπορεύματα, ποὺ τοῦ εἶχαν ἀναθέσει νὰ μεταφέρῃ μὲ τὸ πλοῖο του στὴν Κωνσταντινούπολη. Ἂν καὶ ὁ ἲδιος ἀρνήθηκε τὶς κατηγορίες τὸ δικαστήριο μὲ ἀπόφασή του τὸ Δεκέμβριο τοῦ 1815 τὸν ἒκρινε ἒνοχο, ἐδήμευσε τὴν περιουσία του στὸ νησὶ καὶ τοῦ ἀπηγόρευσε τὴν ἐπιστροφὴ στὸ Ἰόνιο ἐφ’ ὃρου ζωὴς.

Στὸ «Ημερολόγιον Σκώκου», Τόμ. 33 (1918), διαβάζουμε γιὰ τὸν Ν. Κεφαλᾶ:
«Σπάταλος ὢν καὶ περιπεσὼν εἰς χρέη, στενοχωρούμενος δὲ ὑπὸ τῶν δανειστῶν του ἒφυγε λάθρα ἐκ Ζακύνθου τῷ 1812 μετά τῆς πολάκας του, ἣτις ἐξώκειλεν εἰς Καστελλόρρυζον. Ἐγκατελείψας τὸ πλοῖον, κατέφυγεν εἰς Κωνσταντινούπολιν, ὃπου διέτριψε μέχρι τέλους τοῦ 1815. Κατὰ τὸ 1816 κατασκευάσας ἐν Ρωσσίᾳ ὡραῖον βρίκιον ὃπερ ὠνόμασεν «Ὑπομονή», ἐξηκολούθησε τὰ χάριν ἐμπορίου ταξείδια του ἀνὰ τὴν Μαύρην Θάλασσαν καὶ τὴν Μεσόγειον, τολμήσας μάλιστα νὰ ἐπισκεφθῇ καὶ τὴν Ἀμερικήν, τόλμημα τότε ἀσύνηθες εἰς τοὺς ναυτιλλομένους Ἑλληνας.

Κάτοχος ὢν τῆς ναυτικῆς τέχνης καὶ εὐρωπαϊκῶν γλωσσῶν, συνέγραψε καὶ ἐξέδοτο ἐν Βιέννῃ τῷ 1817, χάριν τῶν ναυτιλλομένων Ἑλλήνων, τὴν «Θαλάσσιον Ὁδηγίαν», τὴν «Θαλάσσιον Νομοθεσίαν» καὶ τοὺς «Χάρτας τῆς Μαύρης καὶ Μεσογείου Θαλάσσης».

  Τὸ 1818 ἐκδίδεται στὸ Παρίσι ὁ ναυτικός χάρτης τῆς Ἑλλάδος ἀπὸ τὸν Ζακυνθινὸ Νικόλαο Κεφαλᾶ, μὲ πρότυπο τοὺς ἀντίστοιχους ἀγγλικούς, γαλλικοὺς καὶ ἰσπανικοὺς χᾶρτες. «Nautical chart of the second part of the Mediterranean Sea…».Γιὰ πλήρη εὐκρίνεια κατεβᾶστε τον σὲ μορφή pdf  Ἀπὸ ἐδῶ!

Μετὰ ἀπὸ πολλὲς περιπέτειες καὶ ναυάγια διαφόρων ἐπιχειρήσεων, ἐγκατέλειψε τὴν Εὐρώπη καὶ πῆγε στὴν Ἀσία. Μὲ τὴν ἒκρηξη τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως γιὰ νὰ φανῇ χρήσιμος στὴν πατρίδα, μετέβη στὴν Περσία ὃπου κατόρθωσε νὰ κερδίσῃ τὴν εὒνοια τοῦ Σάχη Φέτ- Αλῆ, και τὸν ἒπεισε νὰ ἐπισπεύσῃ τὸν πόλεμο κατὰ τῆς Τουρκίας. Καὶ ὃπως παρατηρεῖ ὁ Σάθας, ὁ ἀντιπερισπασμὸς ἐκεῖνος πολὺ συνετέλεσε στὴν εὐόδωσιν τοῦ ἐθνικοῦ κινήματος.

Περιπλανήθηκε ὓστερα σὲ διάφορους τόπους καὶ στὴν πόλη Μπεναρές τῆς Ἰνδίας γνώρισε τὸν Δημήτριον Γαλανόν (Ὁ Δημήτριος Γαλανός ὁ ‘Ἀθηναῖος’ εἶναι πιθανῶς ὁ πρῶτος καὶ πλέον εὒγλωττος Ἓλληνας λόγιος τῶν νεωτέρων χρόνων. Προσέφερε πολλὰ στὴν γνώση μας γιὰ τὶς φιλολογικές, φιλοσοφικὲς καὶ θρησκευτικὲς παραδόσεις τῆς Ἰνδίας).
Ὁ Κεφαλᾶς κέρδισε τὴν ἐμπιστοσύνη τοῦ Γαλανοῦ ποὺ τοῦ ἒδωσε χειρόγραφα τῶν μεταφράσεών του, γιὰ νὰ παραδοθοῦν στὶς ἑλληνικὲς ἀρχὲς τῆς Πελοποννήσου. Ὁ Κεφαλᾶς ὃμως παρέδωσε τὸ σανσκριτικὸ κείμενο στὴν Βιβλιοθήκη τοῦ Βατικανοῦ καὶ ἐπιχείρησε τὸ 1825 τὴν πρώτη του εὐρωπαϊκὴ μετάφραση, συνδυάζοντας τὴν ἑλληνικὴ μετάφραση μὲ μία δική του Ἰταλική μὲ τὸ ὂνομά του.

Στὴν εἰσαγωγὴ ὁ Kεφαλᾶς αὐτοπαρουσιάζεται ὡς γενναῖος ταξειδευτὴς ὁ ὁποῖος, στὰ μακρυνά του ταξείδια, συναντήθηκε μὲ Μπραχμάνους, ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἒλαβε σανσκριτικὰ κείμενα μεγάλης ἀξίας. Στὴν διαδικασία τῆς πλαστογραφίας δὲν ξεχνᾶ μάλιστα νὰ ἀναφέρῃ τὴ «βοήθεια» ποὺ τοῦ παρεῖχε ὁ Γαλανός στὴν ὑποτιθέμενη μετάφραση ἑνὸς βιβλίου μὲ τίτλο Sommaria di sentenze morali del filosofo indiano Sanakea, ποὺ τοῦ τὸ ἒδωσε τάχα ὁ διάσημος Μπραχμάνος Γκατζανούνγκ.
«Ἀλλά γιὰ καλὴ μου τύχη συνάντησα τὸν Ἀθηναῖο φιλόσοφο Δημήτριο Γαλανό, ποὺ ζοῦσε στὴν Ἰνδία ἐπὶ 35 χρόνια. Γνώριζε πολὺ καλὰ τὶς ἐπιστῆμες καὶ τὴν ἰνδικὴ λογοτεχνία. ..[…]. Τοῦ ζήτησα νὰ μὲ βοηθήσῃ στὴν μετάφραση τοῦ ἒργου στὴν μητρική μας γλῶσσα καὶ ὡς καλὸς πατριώτης ἐκεῖνος (ὁ Γαλανός) συγκατατέθηκε, ἀφού ὁ Σανακία δὲν ἦταν ἀκόμη γνωστός σὲ ὁποιανδήποτε εὐρωπαϊκὴ γλῶσσα».
Ὁ Κεφαλᾶς ἐξέδωσε ἓνα ἀκόμη βιβλίο γιὰ τὴν Ἰνδία μὲ τὸν τίτλο «Περιγραφή τῆς ἀρχαίας πόλης τοῦ Μπεναρές, τοῦ ἀρχαίου ἰνδικοῦ πολυθεϊσμοῦ, τῶν λατρειῶν καὶ τῶν ἐθίμων αὐτῶν τῶν λαῶν γραμμένο ἀπὸ τὸν καπετάνιο Νικολό Κεφαλᾶ, Ἓλληνα ἀπὸ τὴ Ζάκυνθο κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ ταξειδιοῦ του στὸ ἓτος 1824, ἒκδοση τοῦ ἰδίου καὶ εἰκονογραφημένο μὲ σχεδίασμα γεωγραφικοῦ χάρτη τῆς Ἰνδίας ἀπὸ τὸν ἲδιο».
Σὲ αὐτὸ τὸ βιβλίο ὁ συγγραφέας μιλᾶ καὶ πάλι εὐνοϊκὰ γιὰ τὸν Γαλανό:
«Στὴν ἒρευνα ποὺ ἒκανα στὸ Μπεναρὲς γιὰ τὴν ἰνδικὴ θρησκεία μὲ βοήθησε ὁ φιλόσοφος Δ. Γαλανός… Ἀξιοσέβαστος καὶ ἰκανὸς ἂνθρωπος, ὁ ὁποῖος, ἀκολουθῶντας τὰ βήματα τοῦ Πυθαγόρου καὶ τοῦ Πλάτωνος, μυήθηκε σὲ ὃλα τὰ ἰνδικὰ μυστήρια καὶ ὁ ὁποῖος μἰαν ἡμέρα θὰ πλουτίση τὴν Εὐρώπη μὲ τὴν βαθειὰ γνώση καὶ τὶς ἀνακαλύψεις του».

Ἡ ἀπάτη τοῦ Κεφαλᾶ ποὺ ἒκανε τυχαῖα γνωστὸ τὸ σανσκριτικὸ κείμενο στὴν Εὐρώπη, ἀποκαλύφθηκε λίγα χρόνια ἀργότερα, ὃταν τὰ χειρόγραφα τοῦ Γαλανοῦ ἒφθασαν στὴν Ἑλλάδα. Στὸ χειρόγραφο ἀρ. 1855, τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἑλλάδος ὑπάρχει μία ἐπιστολὴ ποὺ ἀναφέρει τὰ ἐξῆς:
«Ὁ Δ. Γαλανός ὁ Ἀθηναῖος μέσω τοῦ ἀξιότιμου καπετάνιου Νικολάου Κεφαλᾶ ἀποστέλλει τοῦτο τὸ πρωτότυπο σανσκριτικὸ κείμενο καὶ τὴν μετάφρασή του γιὰ νὰ παραδοθῇ στὶς ἑλληνικὲς ἀρχὲς τῆς Πελοποννήσου. Ἰνδία Δεκέμβριος 1823»…

Τὸ 1826 ὁ Κεφαλᾶς ἐπανῆλθε στὰ ἰνδικὰ παράλια καὶ ἐξῴπλισε λάθρα ἰδιόκτητο πλοῖο μὲ τοὺς πλέον ριψοκίνδυνους πειρατές, εἰσῆλθε στὴν Ἐρυθρᾶν Θάλασσαν καὶ ἐξηνάγκασε τὶς παράλιες πόλεις τῆς Ἀραβίας σὲ πληρωμὴ βαρυτάτου φόρου ὑποταγῆς, κατεβύθισε τὰ πλοῖα ποὺ τὸν κατεδίωξαν καὶ ἀφήνοντας πίσω του τρόμο εἰσῆλθε στὸν Περσικό κόλπο καὶ κατετρόπωσε τὸν Χαλίφη τῆς Βαγδάτης.
Μεγάλη ἦταν ἡ ταραχὴ ποὺ ἐπεκράτησε στὰ ἰνδικὰ πελάγη καὶ τὸ ὂνομα τοῦ Ἓλληνος καταδρομέως, ἀντήχησε μὲ θαυμασμὸ στὴν Εὐρώπη. Ἡ Ἀγγλία διέταξε τὰ ἐκεῖ πλοῖα νὰ τοῦ ἐπιτεθοῦν, ἀλλὰ ὁ Κεφαλᾶς τὰ ἀπέκρουσε ἡρωικὰ καὶ ἐξακολούθησε νὰ μαστίζῃ τὰ πελάγη καὶ νὰ φορολογῇ τὰ παράλια.
Οἱ ἐνέργειες αὐτὲς ποὺ δὲν ἒγιναν χάριν ἀρπαγῆς, προσέφεραν πολύτιμη βοήθεια στὸν ἑλληνικὸ ἀγῶνα, γιατὶ ὁ στρατὸς (25.000 ἂνδρες) ποὺ θὰ ἒστελνε ὁ Μεχμέτ -Ἀλῆς ἀπὸ τὴν Αἲγυπτο γιὰ ἐνίσχυση τοῦ Ἰμπραῆμ στὴν Πελοπόννησο, πῆγε νὰ φυλάῃ τὰ παράλια τῆς Ἀραβίας καὶ ὁ Χαλίφης τῆς Βαγδάτης ἒστειλε 14.000 Κούρδους νὰ φυλάξουν τὴν ἀπειλουμένη ἀπὸ τὸν Κεφαλᾶ, Βασόρα…

Ὓστερα ὁ Κεφαλᾶς διέτρεξε ὃλη τὴν Εὐρώπη καὶ τὴν Ἀσία, διαπράξας πολλὰ ἀγύρτικα κατορθώματα. Τὸ 1843 βρίσκεται στὴν Μολδαυΐα, μετὰ πηγαίνει στὴν Κρήτη, μετὰ στὴν Ἰνδία, στὴν Παλαιστίνη καὶ στὴν Ναζαρέτ παθαίνει κάταγμα καὶ ἀναγκάζεται ἐν μέσῳ Συρίας νὰ μεταβῇ στὴν Κύπρο καὶ στὴν Σάμο. Κατόπιν πῆγε στὴν Κωνσταντινούπολη ὃπου δημοσίευσε τὰ «Συμβάντα» του. («Ημερολόγιον Σκώκου»)

Νὰ ἀναφέρουμε ἐπίσης ὃτι τὸν Νοέμβριο τοῦ 1830, ὁ Νικόλαος Κεφαλᾶς, ἐξέδωσε μία ἀνακοίνωση στὴν Κων/πολη ποὺ ἒλεγε πὼς πηγαίνοντας ὁ ἲδιος στὴν Μονὴ Βατοπεδίου, ἀνεκάλυψε στὴν Βιβλιοθήκη ἓναν πάπυρο, πανάρχαιο, ὀγκώδη, ὁ ὁποῖος ἦταν ἡ Ἰλιάδα καὶ ἐπάνω του ἦταν γραμμένα μὲ πανάρχαιους ἑλληνικούς χαρακτῆρες τὰ ἐξῆς:
«Ἰλιάς, τοῦ Θείου στιχουργοῦ Ὁμήρου, τοῦ γεννηθέντος εἰς Ἰθάκην
ὑπό τοῦ Φιλομένους καὶ Χρυσαΐδος …»

Μετὰ ἀπὸ πολλὲς τυχοδιωκτικὲς περιπέτειες, ὁ Κεφαλᾶς ἐν βαθεῖ γῆρας καὶ μεγάλῃ φτώχια, πέθανε στὴν Θεσσαλονίκη, βάζοντας τέρμα στὸν πολυτάραχο βίο του, τὸ 1850.

Χλόη
ἀπὸ ἀνιχνευτές