Ἐκλεκτικιστικὴ ἀρχιτεκτονικὴ καὶ ἐκλεκτικιστικὰ ἀρχοντικά

Ἰδιάζουσα ὑπερκατασκευή μέ νεοκλασσικά καί ἐκλεκτικιστικά στοιχεῖα
στό κονάκι τοῦ Χαμδῆ Μπέη στήν ὁδό 4ης Ὀκτωβρίου.
(Φωτογραφία τοῦ 2003)

Μέ τήν παγκόσμια ἐπέκταση τῶν εὐρωπαϊκῶν αὐτοκρατοριῶν ἐμφανίζεται ἀπό τά μέσα τοῦ 19ου αἰώνα στήν εὐρωπαϊκή ἀρχιτεκτονική ὁ ἐκλεκτικισμός. Μέ τόν ὅρο αὐτό χαρακτηρίζουμε τόν ρυθμό πού δανείζεται στοιχεῖα καί ὕφος ἀπό διάφορες ἱστορικές περιόδους καί ποικίλες τεχνοτροπίες γιά νά τά συνδυάσει αἰσθητικά στήν ἀρχιτεκτονική δημιουργία, ὥστε νά συνυπάρχουν μέ ἐπιτυχία σέ ἕνα κτίριο. Πρόκειται γιά αἰσθητική ἀντίληψη πού ἔχει διεθνιστικό χαρακτῆρα καί ἱστορικιστικές διαστάσεις, ἐνῶ ἱκανοποιεῖ τήν τάση τοῦ 19ου αἰώνα γιά τόν ἐξωτισμό. Ὁ νεοκλασσικισμός δέν εἶναι πλέον παρά ἕνα στοιχεῖο ἀπό αὐτά πού ἐπιστρατεύει ὁ ἐκλεκτικισμός. Ἡ χρήση ρυθμῶν καί στοιχείων ἀπό διάφορες ἐποχές καί τεχνοτροπίες εὔκολα μεταλλάσσεται σέ ὑπερβολές, ὅπου ἡ ἔλλειψη λιτότητας καί μέτρου ἀφαιρεῖ ἀπό τό τελικό ἀποτέλεσμα τήν ἐσωτερική ἁρμονία.

Νεοκλασσικά φουρούσια καί γαλλικές σιδεριές στό ἀρχοντικό Ἰσαάκ Δανιήλ
στήν ὁδό Ἐλευθερίου Βενιζέλου.
(Φωτογραφία τοῦ 2005)

Καμπύλο ἀέτωμα κατά τά πρότυπα τῆς Φιλιππουπόλεως, γαλλικές σιδεριές καί λόγιο λαϊκό ὕφος στό ἀρχοντικό Στάλιου στήν ὁδό Ἐλ. Βενιζέλου.
(Φωτογραφία τοῦ 2006)

Συμβαίνει ἔτσι συχνά ἡ ἐκλεκτικιστική ἀρχιτεκτονική νά ἔχει τήν μορφή τῆς ἀποτυχίας καί νά φθάνει μέχρι τό kitsh. Μέ τόν ἐκλεκτικισμό σηματοδοτεῖται τό τέλος τῆς ἐθνικῆς ἐκφράσεως στήν ἀρχιτεκτονική, πρᾶγμα πού γιά τόν εὐρύτερο χῶρο τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολῆς σημαίνει τό τέλος τῆς παραδοσιακῆς ἀρχιτεκτονικῆς.

Τμῆμα τοῦ ἀρ­χο­ντι­κοῦ Κου­γιουμ­τζό­γλου-Κα­λού­δη στήν γω­νία τῶν ὁδῶν Ὀρ­φέ­ως καί Ἀ­ντί­κα. Ἐκλε­κτι­κι­στι­κή κα­τα­σκευή μέ ρω­μα­νι­κά στοι­χεῖ­α, βαμ­μέ­νη πρό­σφα­τα αὐθαί­ρε­τα. (Φω­το­γρα­φία τοῦ 2004)

Νεοαναγεννησιακές διακοσμήσεις καί τοπικές σιδεριές στό νεοκλασσικοῦ ὕφους ἀρχοντικό Μπλάτσιου στήν ὁδό Ταξιαρχῶν.
(Φωτογραφία τοῦ 2006)

Λαϊκότροπης ἀντίληψης ἀκαδημαϊκές ζωγραφικές διακοσμήσεις
στό ἀρχοντικό Μεταξᾶ στήν ὁδό Μάρκου Μπότσαρη.
(Φωτογραφία τοῦ 2004)

Ὁ ἐκλεκτικισμός ἀπευθύνεται κυρίως στίς ἀνώτερες κοινωνικές τάξεις, ἀφοῦ ἡ σχεδίαση καί ἡ κατασκευή ἐκλεκτικιστικῶν κτιρίων προϋποθέτει εἰδικευμένους ἀρχιτέκτονες καί κατασκευαστές καί ὑπολογίσιμη οἰκονομική δαπάνη.

Πλίνθινη κατασκευή κατά τά πρότυπα τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης
σέ κατοικία στήν ὁδό Ταξιαρχῶν.
(Φωτογραφία τοῦ 2001)

Νεοκλασσικές διακοσμήσεις σέ κατάστημα τῆς ὁδοῦ Βασ. Κωνσταντίνου.
(Φωτογραφία τοῦ 2006)

Κέντρο τῆς ἀναπτύξεως τοῦ ἐκλεκτικισμοῦ ἦταν τό Παρίσι μέ ἀφορμή τίς μεγάλες ἀναπλάσεις πού ἔγιναν σέ αὐτή τήν πόλη. Ἡ ραγδαία ἀνάπτυξη τῆς Βουδαπέστης τήν κατέστησε χῶρο ἐκθέσεως τῶν ἐκλεκτικιστικῶν δημιουργημάτων, ὅπως ἔγινε στήν Βιέννη καί τίς Βρυξέλλες. Στό Ἑλληνικό Βασίλειο ὁ ἐκλεκτικισμός δέν εἶχε ἐπιτυχία γιά ἱστορικούς καί κοινωνικούς λόγους, ἀλλά κυρίως λόγω τῆς αἴγλης τοῦ νεοκλασσικισμοῦ.

Ἐκλεκτικιστικές διακοσμήσεις στά στηθαῖα τῶν καταστημάτων
στήν Κεντρική Πλατεία.
(Φωτογραφία τοῦ 2007)

Νεοαναγεννησιακές διακοσμήσεις καί νεοκλασσική διάταξη στό μέγαρο τῆς Μητροπόλεως στήν πλατεία Μητροπόλεως.
(Φωτογραφία τοῦ 2006)

Τήν ἴδια ἐποχή ἡ Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία βρισκόταν μέσα σέ μία προσπάθεια ριζικοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ. Ὁ ἐκσυγχρονισμός τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας εἶναι κατ’ οὐσίαν ἐξευρωπαϊσμός. Οἱ μεγάλες πόλεις τῆς Αὐτοκρατορίας γίνονται καθρέπτες καί πεδίο τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ πού ἔχει εὐρωπαϊκή ὄψη. Τό Πέραν στήν Κωνσταντινούπολη, ἡ Θεσσαλονίκη, τό Μοναστήρι, ἡ Σμύρνη καί οἱ μικρότερες πόλεις τῆς Αὐτοκρατορίας ἀνοικοδομοῦνται μέ πρότυπα πού ἔρχονται κατ’ εὐθείαν ἀπό τήν Κεντρική Εὐρώπη. Ὁ ἐκλεκτικισμός ταιριάζει στήν πολυεθνική καί πολυπολιτισμική σύνθεση τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καί ὡς αἰσθητικό κίνημα ἀναπτύσσεται τήν ἐποχή κατά τήν ὁποία ἡ μεταρρυθμιστική προσπάθεια στήν Αὐτοκρατορία δημιουργεῖ μία πολυεθνική καί εὐημερούσα ἀστική τάξη.

Ποικιλομορφία διακοσμήσεων στό ἀρχοντικό Καραδήμογλου στήν ὁδό Ὀρφέως. (Φωτογραφία τοῦ 2007)

Κύρια πύλη σέ ὕφος ρωμανικό, νεοκλασσικά στοιχεῖα καί γαλλικές σιδεριές στό ἀρχοντικό Ὀρφανίδη στήν ὁδό Μαυρομιχάλη.
(Φωτογραφία τοῦ 2005)

Στήν Ξάνθη συμβαίνει κατά τό δεύτερο μισό τοῦ 19ου αἰώνα ἀνοικοδόμηση πού τροφοδοτεῖται ἀπό τά εἰσοδήματα πού ἀποφέρει τό ἐμπόριο τοῦ καπνοῦ. Ἡ ἀνέγερση τῶν μεγάρων τῶν πλουσίων ἐμπόρων τοῦ καπνοῦ γίνεται σύμφωνα μέ τόν συρμό τῆς ἐποχῆς, ἀλλά μέ τήν βοήθεια μετακλητῶν, κατά κανόνα, ἀρχιτεκτόνων. Ἡ σχεδίαση καί ἡ πραγματοποίηση μιᾶς ὄψεως ἑνός ἐκλεκτικιστικοῦ κτίσματος ἀπαιτεῖ γνώσεις καί δεξιότητες πού οἱ ἁπλοί ἐμπειροτέχνες καί οἱ ἁπλοί τεχνῖτες δέν διαθέτουν. Ἔτσι, τά ἀρχοντικά τῶν ἐμπόρων τοῦ καπνοῦ τῆς Ξάνθης συνοψίζουν τίς ἀρχιτεκτονικές ἀντιλήψεις τῆς ἐποχῆς, ἀλλά καί σηματοδοτοῦν τό τέλος τῆς παραδοσιακῆς ἀρχιτεκτονικῆς στήν Ἀνατολή.

Λόγια στοιχεῖα καί τοπικές σιδεριές στό νεοκλασσικοῦ ὕφους ἀρχοντικό Χρηστίδη
στήν ὁμώνυμο ὁδό Χρηστίδη.
(Φωτογραφία τοῦ 2005)

Κτίριο γραφείων – κατοικίας καπνεμπόρου μέ ἐκλεκτικιστικές διακοσμήσεις στήν περιοχή τῶν Καπναποθηκῶν σέ πάροδο τῆς ὁδοῦ Καπνεργατῶν.
(Φωτογραφία τοῦ 2007)

Χαρακτηριστικό δεῖγμα ἐκλεκτικισμοῦ στήν Ξάνθη εἶναι τό ἀρχοντικό Ἰσαάκ Δανιήλ στήν ὁδό Ἐλευθερίου Βενιζέλου, τό λεγόμενο «Μεγάλο Σπίτι». Εἶναι ἕνα τεράστιο κτίσμα τῶν ἀρχῶν τοῦ 20οῦ αἰώνος πού θέλει νά ἐντυπωσιάζει. Χαρακτηριστική εἶναι ἡ μέχρι ὑπερβολῆς χρήση διακοσμητικῶν στοιχείων, ὅπως τό κόκκινο τοῦβλο, οἱ ψευδοκίονες καί οἱ σιδεριές. Τά βαρειά σκοῦρα χρώματα καί ἡ ὑπερβολή τῆς κατασκευῆς παραπέμπουν σέ γοτθικά περιβάλλοντα τῆς Βορείου Εὐρώπης καί στήν νεο-γοτθική ἀρχιτεκτονική τοῦ ρομαντικοῦ κινήματος.

Τό θέατρο-κινηματογράφος Ἠλύσια, κτισμένο τό 1905 σέ ὕφος πρώιμης art deco
στήν ὁδό Πινδάρου.
(Φωτογραφία τοῦ 2006)

Σιδερένιο μπαλκόνι προστίθεται στήν πολυμορφία των διακοσμήσεων
στά ἀρχοντικά Κουγιουμτζόγλου στήν ὁδό Ἀντίκα.
(Φωτογραφία τοῦ 2006)

Δεῖγμα ἐκλεκτικισμοῦ ἀποτελεῖ καί τό ἀρχοντικό Ὀρφανίδη πού σήμερα στεγάζει τό Δημαρχεῖο Ξάνθης. Πρόκειται γιά συμμετρική κατασκευή μέ τετράγωνο ἀέτωμα καί ἐπένδυση μέ πλάκες ροδίζουσας πέτρας τοῦ λατομείου τῆς Μάνδρας τῶν Ἀβδήρων. Στό ἰσόγειο κυριαρχοῦν βαρειές πόρθες, τῶν ὁποίων οἱ παραστάδες ἔχουν ὕφος ρωμανικό. Τό ἐσωτερικό διατάσσεται γύρω ἀπό τεράστια σάλα στόν ὄροφο στήν ὁποία ὁδηγεῖ μεγάλη μνημειακή διπλή σκάλα. Ἐσωτερικά ὑπάρχει ἀφθονία ἀπό σιδεριές καί γύψινες διακοσμήσεις.

Τά δύο ἐν σειρᾶ κτίρια Κουγιουμτζόγλου στήν ὁδό Ἀντίκα.
(Φωτογραφία τοῦ 2005

Κύρια πύλη σέ ὕφος ρωμανικό, νεοκλασσικά στοιχεῖα καί γαλλικές σιδεριές στό ἀρχοντικό Ὀρφανίδη στήν ὁδό Μαυρομιχάλη.
(Φωτογραφία τοῦ 2005)

Ἐκλεκτικιστικά εἶναι καί τά κτίρια ἐν σειρᾶ πού ἀνήγειραν οἰκογένειες καπνεμπόρων. Τέτοια εἶναι καί τά τέσσερα κτίρια τά ὀνομαζόμενα Μιχαλογλέικα πού ἀνήγειρε ὁ καπνέμπορος Ἰωάννης Μιχάλογλου στήν ὁδό Ἁγίου Βλασίου. Εἶναι συμμετρικές κατασκευές μέ διακόσμηση μέ πλίνθους κατά τά πρότυπα τῆς ἀγγλικῆς ἀστικῆς κατοικίας. Οἱ στεγασμένες εἴσοδοι ὑποστηρίζουν μεγάλα μπαλκόνια μέ διακόσμηση ἀπό τοπικές σιδεριές.

Τό ἀρχοντικό Ἰσαάκ Δανιήλ στήν ὁδό Ἐλ. Βενιζέλου. Τεράστια συμμετρική κατασκευή μέ διακοσμήσεις ἀπό πλίνθους, περίπλοκες σιδεριές καί πλίνθινους νεοκλασσικούς ψευδοκίονες. (Φωτογραφία τοῦ 2002).

Τμῆμα τοῦ ἀρ­χο­ντι­κοῦ Κου­γιουμ­τζό­γλου-Κα­λού­δη στήν γω­νία τῶν ὁδῶν Ὀρ­φέ­ως καί Ἀ­ντί­κα. Ἐκλε­κτι­κι­στι­κή κα­τα­σκευή μέ ρω­μα­νι­κά στοι­χεῖ­α, βαμ­μέ­νη πρό­σφα­τα αὐθαί­ρε­τα. (Φω­το­γρα­φία τοῦ 2004)

Δείγματα χαρακτηριστικοῦ ἐκλεκτικισμοῦ ἀποτελοῦν τά τρία σπίτια πού βρίσκονται στή σειρά στήν ὁδό Ἀντίκα καί ἀνεγέρθηκαν τήν δεκαετία τοῦ 1870 ἀπό τήν οἰκογένεια Κουγιουμτζόγλου. Τό πρῶτο ἀπό αὐτά ἀποτελεῖ κομψή κατασκευή πού ἐμπνέεται ἀπό τήν ρωμανική ἀρχιτεκτονική τῆς Κεντρικῆς Εὐρώπης. Στεγάζει σήμερα ὑπηρεσίες τοῦ Δήμου Ξάνθης. Τά δύο ἑπόμενα εἶναι πανομοιότυπα καί σχεδιάσθηκαν ἀπό Ρῶσσο ἀρχιτέκτονα μέ ἄφθονη χρήση πλίνθινης διακασμήσεως. Χρησιμοποιοῦνται σήμερα ἀναστηλωμένα ὡς λαογραφικό Μουσεῖο τῆς ΦΕΞ.

Τά τέσσερα ἐν σειρᾶ ἀρχοντικά τῆς οἰκογένειας Μιχάλογλου στήν ὁδό Ἁγίου Βλασίου, τά ὀνομαζόμενα Μιχαλογλέικα. Κατασκευές μέ στοιχεῖα ἀπό τήν ἀγγλική ἀστική παράδοση καί μέ συμμετρική νεοκλασσική διάταξη.
(Φωτογραφία τοῦ 1977)

Εκλεκτικιστικές διακοσμήσεις στο αρχοντικό Κουγιουμτζόγλου.
(Φωτογραφία του 2000)

Ἐκλεκτικιστικῆς ἀρχιτεκτονικῆς εἶναι καί τό μέγαρο Χασηρτζόγλου στήν ὁδό Ἐλευθερίου Βενιζέλου, ὅπου λόγια στοιχεῖα συνθέτουν συμμετρική κατασκευή πού στεφανώνεται ἀπό μεγάλο ἀέτωμα.

Τό ἀρχοντικό Χασηρτζόγλου στήν ὁδό Ἐλ. Βενιζέλου. Ἐκλεκτικιστική
κατασκευή μέ λόγια στοιχεῖα.
(Φωτογραφία τοῦ 2001)

Εὐρεία χρήση ἐκλεκτικιστικῶν στοιχείων γίνεται καί στήν περιοχή τῶν καπναποθηκῶν ὅπου τά ἀετώματα πολλῶν ἀπό αὐτές ἐπιλέγουν ποικίλες διακοσμήσεις καί ὅπου τά κτίρια τῶν γραφείων καί τῶν κατοικιῶν τῶν καπνεμπόρων ἀκολουθοῦν πιστά τήν ἐκλεκτικιστική ἐπιλογή. Χαρακτηριστικό δεῖγμα εἶναι τό μέγαρο γραφείων καί κατοικία στήν συνοικία Δώδεκα Ἀποστόλων πού σήμερα χρησιμοποιεῖται ὡς νηπιαγωγεῖο.

Συνύπαρξη ἐκλεκτικιστικῆς ἀρχιτεκτονικῆς καὶ μοντέρνας αἰσθητικῆς στὴν περιοχὴ τῶν Καπναποθηκῶν.
(Φωτογραφία τοῦ 2001)

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply