Ὁ Μικρούλης, ὁ Τρότσκυ καὶ ὁ Λένιν

Ὁ Μικρούλης, ὁ Τρότσκυ καὶ ὁ Λένιν

Όπως γνωρίζουν οι πάντες, στις 23 Φεβρουαρίου 1917, ταραχές ξέσπασαν στην Πετρούπολη, πρωτεύουσα της τότε Ρωσσίας. Αυτές άρχισαν στο Βύμποργκ, περιοχή εργατική και σύμφωνα με πρότυπα «παλαιά όσο η Ευρώπη», και αιτίες τους υπήρξαν, φαινομενικώς, οι ελλείψεις των τροφίμων και οι μεγάλες τιμές τους.

Η Πετρούπολη είναι πόλη γοητευτική μα και παράξενη: κτισμένη επάνω σε δέλτα ποταμού, έχει ­ σύμφωνα με την παράδοση ­ θεμελιωθεί επάνω σε κόκκαλα ανθρώπινα. Όπως και να είναι, πάντως, αναμφισβήτητο παραμένει ότι, παρά την παράδοση στις ταραχές (για την οποία και σήμερα επαίρονται οι κάτοικοί της), δεν προσφέρετον σε εξεγέρσεις, όπως π.χ. η Μόσχα. Πράγματι, το διοικητικό κέντρο της πόλεως και, συνακολούθως, της αυτοκρατορίας, μπορούσε ευχερώς να απομονωθεί από τις συνοικίες αν τα γεφύρια ελέγχοντο από δύναμη αποφασισμένη να τα κρατήσει· επιπλέον, μπορούσε να γίνει και το αντίστροφο, να απομονωθεί δηλαδή η εστία της αναταραχής.

Όλα αυτά τα ήξεραν όσοι πήραν μέρος τότε στο ξεσήκωμα ­ και, αν δεν τα ήξεραν, τα διαισθάνοντο: Πώς θα περνούσαν τα γεφύρια; Και αν οι Κοζάκοι άρχιζαν επελάσεις κατά του πλήθους με την θεαματικότητα αλλά και την αγριότητα που έγιναν, ίσαμε τις ημέρες μας, ξακουστές χάριν στον «Δόκτορα Ζιβάγκο» του Πάστερνακ και τα κινούμενα σχέδια του Σπίλμπεργκ;

Με λίγα λόγια, το κλειδί της υποθέσεως ήταν το ποτάμι και οι Κοζάκοι· μάλιστα τον πιο υπολογίσιμο παράγοντα αποτελούσαν οι δεύτεροι. Συνήθως ήταν «παλαιόπιστοι»· απέρριπταν τις μεταρρυθμίσεις που είχαν γίνει στην Ρωσσική Εκκλησία και συχνά, σε εκδήλωση της απαρασάλευτης ορθόδοξης πίστεώς τους, άφηναν γενειάδες ­ διότι δεν έπρεπε να αλλάζει κάποιος το πρόσωπο που του έδωσε ο Θεός. Υπαρξιακώς αποστρέφοντο ο,τιδήποτε δεν εντάσσετο στην σφαίρα του χριστιανισμού της Ανατολής: όσον αφορά στις χαρακτηριστικές προσωπικότητές τους, θα μπορούσε κάποιος να πει πως ο αλησμόνητος «Τάρας Μπούλμπα» se non e vero, e ben trovato.

Και όμως… εκείνες τις Ημέρες που άλλαξαν τον κόσμο έγιναν πράγματα φαινομενικώς ασήμαντα μα, στην ουσία, με επιπτώσεις βαρύτατες. Οι διαδηλωτές, πράγματι, δεν χρειάσθηκε να διαβούν γεφύρια· ο Νέβας ήταν ακόμη παγωμένος και ­ απλούστατα ­ πέρασαν από επάνω του. Ακόμη, μόλις έφθασαν στην αντίπερα όχθη, την «όχθη των ισχυρών», οι Κοζάκοι όρμησαν εναντίον τους, μα, καθώς τους έφθαναν, ελάττωναν τον τροχασμό, χαμογελούσαν στο πλήθος και… περνούσαν ανάμεσά του προσεκτικά, μην τυχόν και πατήσουν κάποιον!

Τι γινόταν; Πώς είχε γίνει η εξέγερση μέσα στον χειμώνα, ενόσω το ποτάμι ήταν παγωμένο; Τι είχε συμβεί με τους Κοζάκους; Τους είχαν γοητεύσει οι διαδηλωτές; Είχαν αιφνιδίως απορρίψει την παραδοσιακή ιδεολογία τους;

Πολλές απαντήσεις μπορούν να δοθούν στα ερωτήματα αυτά και πολλές ερμηνείες των συμβάντων να γίνουν. Στα πλαίσια πάντως της πειστικότερης εικασίας, η οποία πλαισιώνεται από ενδείξεις ισχυρές, σχεδόν τα πάντα επικεντρώνονται σε πρόσωπο μυθιστορηματικό, ξεχασμένο πια σήμερα, τον ανεπανάληπτο Parvus ­ παρατσούκλι που προσφυώς θα αποδίδετο στα ελληνικά ως Μικρούλης.

Για τον Μικρούλη έχουν γράψει πολλοί, αλλά οι σχετικές πληροφορίες είναι αποσπασματικές. Συνεπώς, πρέπει κάποιος να αναδιφήσει πολλά προτού βρεθεί σε θέση να έχει μια ­ κατά το δυνατόν ­ πλήρη εικόνα αυτής της μυθιστορηματικής μορφής.

Είχε γεννηθεί στην Ρωσσία, της οποίας όμως απεχθάνετο την όλη πνευματική και κοινωνική δομή. ΟΌταν, το 1905, ξέσπασε η πρώτη επανάσταση, ανέλαβε, μαζί με τον Τρότσκι, πρωταρχικό ρόλο στην οργάνωση και στην «διεξαγωγή των επιχειρήσεων» στην Πετρούπολη. Τα σχετικά προσόντα του ανεδείχθησαν έξοχα· από την άλλη όμως πλευρά, άτομο με ιδιαίτερα πρακτικό χαρακτήρα, παρεσύρετο από την πραγματικότητα: όπως θα έλεγε και πασίγνωστος νεοέλλην συγγραφεύς, αφέθηκε να γίνει βεντέτα. Την συνέχεια εύκολα θα μπορούσε να την προβλέψει κάποιος: μετά την κατάρρευση της όλης προσπάθειας, τον έπιασαν και τον έστειλαν στην Σιβηρία.

Η Σιβηρία δεν ήταν τότε όπως κατά την περίοδο πριν και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: οι εξόριστοι είχαν ανέσεις και, το κυριότερο, την δυνατότητα να φύγουν, όποτε ήθελαν στην ουσία. Έτσι, ο Parvus δραπέτευσε και μετά η σταδιοδρομία του υπήρξε εκπληκτική: υπήρξε ο πρώτος που, με ταχύτητα, κατενόησε την βασική ιδιομορφία της ευρωπαϊκής πολιτικής πραγματικότητας· το σοσιαλιστικό κίνημα πράγματι μπορούσε ευκολότερα να αναπτυχθεί σε μοναρχίες της Κεντρικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, στην Γερμανία, στην Αυστροουγγαρία, ιδίως στην Βουλγαρία αλλά και στην Οθωμανική αυτοκρατορία, παρά στην Γαλλία και στην Βρεταννία.

Κάτι ανάλογο είχε πει και ο Μαρξ, ο οποίος ­ όπως λέγεται ­ είχε προβλέψει την έκρηξη της σοσιαλιστικής επαναστάσεως στην Γερμανία. Ο Μικρούλης όμως υπήρξε εκείνος ο οποίος έδωσε σαφές πολιτικό περίβλημα στην όλη άποψη. Πράγματι, τόσο στην Γερμανία όσο και στην Αυστροουγγαρία υπήρχαν μοναρχίες αυταρχικές μα και κοινοβούλια όπου τον τόνο έδιναν οι δυνάμεις της Αριστεράς. Συνεπώς, από την λανθάνουσα έστω σύγκρουση του στέμματος με το κοινοβούλιο πολλά μπορούσαν να προκύψουν. Επιπλέον, στην μεν Βουλγαρία κυριαρχούσαν επίσης απόψεις αριστερές, ενώ στην Οθωμανική αυτοκρατορία οι Νεότουρκοι ήταν πρόθυμοι να ακούσουν και εν πολλοίς να υιοθετήσουν τις απόψεις του.

Έτσι, ο Μικρούλης, κάνοντας επιχειρήσεις και δίνοντας συμβουλές πότε θεωρητικές και πότε πρακτικές, έγινε πάμπλουτος· επιπλέον, με ισχυρή δόση «χαριτωμένου» κυνισμού, απελάμβανε την επίδειξη των χρημάτων του. Υπερβολικά παχύς ­ ο Λένιν φαίνεται πως σοκαριζόταν καθώς τον έβλεπε­, με μανικετόκουμπα από πολύτιμες πέτρες και χρυσάφι, ντυμένος με πανάκριβα υφάσματα, αποτελούσε χαρακτηριστική εικόνα κεφαλαιοκράτη, εχθρού του λαού. Και όμως… αυτός ο άνθρωπος ετοίμαζε την μεγαλύτερη σοσιαλιστική εξέγερση στην Ιστορία.

Πράγματι, αποδεικνύοντας ακόμη μία φορά ότι, κατά κανόνα, η υλική ισχύς εξυπηρετεί μεγάλους πνευματικούς σκοπούς και όχι το αντίστροφο, έθεσε την πολύπλευρη, πολυτάλαντη προσωπικότητά του στην υπηρεσία της προσπάθειας καταλύσεως του ρωσσικού κράτους. Αφότου άρχισε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι Γερμανοί ιθύνοντες τον άκουγαν με ενδιαφέρον: αν η Ρωσσία καταστρέφετο και έπαυε να είναι υπολογίσιμος παράγοντας, τότε η νίκη στο δυτικό μέτωπο, κατά της Γαλλίας και της Βρεταννίας, φαινόταν εξασφαλισμένη. Στον Μικρούλη όμως χρειαζόταν ο Λένιν; Ασκητικός, σφιγμένος πάντοτε αυτός ο τελευταίος, ήταν ο μόνος ο οποίος, λόγω της απαρασάλευτης προσηλώσεώς του στην ιδέα της επαναστάσεως, θα μπορούσε να συσπειρώσει τις σοσιαλιστικές μάζες και να τις οδηγήσει στην νίκη.

Δυστυχώς, ο Λένιν δεν τον άκουγε. Τον φοβόταν και εν πολλοίς τον υποψιαζόταν έτσι πληθωρικό που τον έβλεπε, με υψηλές σχέσεις και βαρύγδουπες διασυνδέσεις. Δεν ήθελε να σπιλώσει την τιμή του έχοντας συνεργασία με τέτοιο πρόσωπο, διότι ­ όπως σωστά πίστευε ο Βλαντιμίρ Ίλιτς ­ κύριο προσόν ενός επαναστάτη είναι η τιμή του. Ο Μικρούλης πήρε λοιπόν την απόφαση να προχωρήσει μόνος του…

… Και άνοιξε στην Κοπεγχάγη, πρωτεύουσα χώρας ουδέτερης, γραφείο εισαγωγών – εξαγωγών, που εφοδίαζε και τις δύο εμπόλεμες παρατάξεις. Κατόρθωσε έτσι να περάσει χρήματα σε δικηγόρους της Πετρουπόλεως, οι οποίοι, με την σειρά τους, προώθησαν κεφάλαια «επαναστατικής χρήσεως» σε εργάτες ικανούς να προξενήσουν αναταραχή. Κατά πάσα πιθανότητα, κάποια από αυτά έφθασαν και σε αξιωματικούς των Κοζάκων. Με τον τρόπο αυτόν στήθηκε ο καμβάς των γεγονότων του Φεβρουαρίου… μόνο που ο Λένιν δεν ήταν εκεί και η εξουσία περιήλθε σε ανθρώπους σαν τον Κερένσκι, οι οποίοι δεν έδειξαν διαθέσεις ούτε πλήρους καταστροφής της δομής της ρωσσικής κοινωνίας ούτε ­ το βασικό ­ ειρηνεύσεως με την Γερμανία.

Γι’ αυτό και μετά τον Φεβρουάριο μεθοδεύθηκε η εισροή χρήματος αποκλειστικά στα χέρια των μπολσεβίκων και ιδίως η μέσω Γερμανίας μεταφορά του Λένιν στην Πετρούπολη. Αυτά όμως είναι μια άλλη ιστορία.

Δημήτριος Μιχαλόπουλος
23 Φεβρουαρίου 1997
βῆμα

Ὁ Δημήτρης Μιχαλόπουλος, ἱστορικός, τότε ἦταν διευθυντὴς τοῦ Μουσείου τῆς Πόλεως τῶν Ἀθηνῶν.

Ἡ μεθόδευσις καὶ πρόκλησις τοῦ Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ἀπὸ τὴν Γερμανία.

Τὰ κρυφὰ δάνεια τῶν κομμουνιστῶν.

Μία μικρὴ ἀναδρομὴ στὸ ποιοὶ …ἔστησαν τὴν «Κόκκινη» (σοβιετική) Ἐπανάσταση.

εἰκόνα

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply