Ὁ Diego Rivera καὶ ὁ John D. Rockefeller, Jr.

Περὶ τὸ 1930, ὁ κομμουνιστὴς μεξικανὸς τοιχογράφος – ζωγράφος Diego Rivera, εἶχε κερδίση διεθνὴ ἀναγνώριση, γιὰ τὶς ὀργιώδεις καὶ γεμάτες πάθος τοιχογραφίες του. Ἐμφορούμενος ἀπὸ σοσιαλιστικὰ ἰδεώδη καὶ μὲ βαθειὰ ἀφοσίωση στὴν πολιτιστικὴ κληρονομιά του, ὁ Rivera δημιουργεῖ ἀριστουργήματα δημοσίου τέχνης, ποὺ στολίζουν τὰ δημοτικὰ κτίρια τῆς πόλεως τοῦ Μεξικοῦ. Ἡ προσωπικότης του, τὸν τοποθετεῖ στὸ κέντρο ἑνὸς κύκλου ἀριστερῶν ζωγράφων καὶ ποιητῶν καὶ τὸ ταλέντο του προσελκύει πλουσίους χορηγούς, ὅπως ἡ Abby Aldrich Rockefeller, ποὺ τὸ 1932 πείθει τὸν σύζυγό της, John D. Rockefeller, Jr. νὰ ἀναθέσῃ στὸν Rivera τὴν τοιχογραφία γιὰ τὸ κέντρο ὑποδοχῆς τοῦ Radio Corporation Arts Building, μετέπειτα Rockefeller Center στὴν New York.

Τὸ Rockefeller Center εἶναι ἔνα σύμπλεγμα 19 κτιρίων καταστημάτων, μεταξὺ 5ης καὶ 7ης λεωφόρου στὸ Manhattan, κτισμένο ἀπὸ τὴν οἰκογένεια Rockefeller καὶ συγκεκριμένα ἀπὸ τὸν Nelson Aldrich Rockefeller, τότε 49ο κυβερνήτη τῆς New York, «φιλάνθρωπο» καὶ ἐπιχειρηματία, ποὺ ὄντας ἀπὸ τοὺς εὐνοημένους τῆς Μεγάλης Ὑφέσεω, πέραν τῶν κερδῶν του ἀπὸ τὶς ἐπιχειρήσεις μὲ τοὺς ναζί, θέλησε νὰ βάλῃ τὴν σφραγίδα του στὰ πολιτιστικὰ δρώμενα τῆς πόλεως. Τότε ἡ μητέρα του, καὶ «φιλάνθρωπος» Abby Aldrich Rockefeller, τὸν ἔπεισε νὰ διακοσμήσῃ τὴν κεντρικὴ αἴθουσα ὑποδοχῆς τοῦ συγκροτήματος, μὲ τοιχογραφία μήκους περίπου 20 μέτρων.

Ἀρχικὰ ἔγινε πρότασις στοὺς Henri Matisse καὶ Pablo Picasso, ἀλλὰ οὐδεὶς ἦταν διαθέσιμος ἐκείνη τὴν ἐποχή. Ἔτσι τὸ ἔργο ἀνετέθη στὸν Diego Rivera, ποὺ εἶχε θαυμάστριά του τὴν μητέρα τοῦ Nelson. Θέμα τοῦ ἔργου, σύμφωνα μὲ τὰ λόγια τοῦ ἰδίου τοῦ Rockefeller, ὁ ἄνθρωπος μπροστὰ στὸ σταυροδρόμι, νὰ βλέπῃ μὲ ἐλπίδα καὶ ὅραμα πρὸς ἔνα νέο καὶ καλλίτερο μέλλον. Ο Rockefeller ἤθελε ὁ κόσμος νὰ σταματᾷ ἐμπρὸς στὴν τοιχογραφία καὶ νὰ σκέπτεται.

Ὁ Rivera, ἔχοντας ἀσχοληθεῖ σὲ ἀνάλογα ἔργα σὲ San Francisco καὶ Detroit, προέτεινε ἔνα πορτραῖτο ἐργατῶν, ποὺ εἶναι ἀντιμέτωποι μὲ τὸ συμβολικὸ σταυροδρόμι βιομηχανίας, ἐπιστήμης, σοσιαλισμοῦ καὶ καπιταλισμοῦ, στὸν 20ο αἰῶνα. Τὸ ἔργο εἶχε τελικὰ τίτλο, «ὁ ἄνθρωπος στὸ σταυροδρόμι, ψάχνοντας μὲ ἀβεβαιότητα ἀλλὰ ἐλπίδα καὶ ὅραμα, στὴν ἐπιλογὴ μιᾶς πορείας ποὺ ὁδηγεῖ σὲ νέο καὶ καλλίτερο μέλλον», καὶ ἦταν ἕνα ἀπὸ τὰ πλέον συγκλονιστικὰ ἔργα τοῦ Diego Rivera, μία σκηνὴ ποὺ ἀντιπαρέθετε ἐργάτες, καπιταλισμό, σοσιαλισμὸ καὶ βιομηχανία.

Μερικὰ ἀπὸ τὰ πρόσωπα ποὺ ἐμφανίζονται ὑπαινικτικὰ εἶναι οἱ Marx, Engels, Trotsky, Lenin, Darwin, ποὺ προσπάθησε νὰ γεφυρώσῃ τοὺς ἀρχεγόνους μύθους τῆς φύσεως μὲ τις τεχνολογικὲς ἐξελίξεις, μὲ τὰ φυτὰ νὰ ἀναπτύσσονται ἀπὸ τὸ ἔδαφος κάτω ἀπὸ μία τεραστία μηχανή.
Στὸ κέντρο τοῦ ἔργου διακρίνεται ἔνας βιομηχανικὸς ἐργάτης, ποὺ ἔχει στὰ χέρια του ἕνα πολύπλοκο μηχάνημα.

Τὸ σταυροδρόμι σχηματίζεται ἀπὸ δύο μεγάλες καὶ στενὲς διαφάνειες ποὺ ἑνώνονται στὸ κέντρο, λίγο κάτω ἀπὸ τὸν κεντρικὸ ἐργάτη.
Ἡ μία διαφάνεια ἀναπαριστᾶ μίαν εἰκόνα ἀπὸ μικροσκόπιο, τῶν σωματικῶν κυττάρων, ποὺ ἀναφέρεται στὶς σεξουαλικὰ μεταδιδόμενες ἀσθένειες καὶ ἡ ἄλλη ἀναπαριστὰ μία τηλεσκοπικὴ ἄποψη τοῦ σύμπαντος.

Τὸ ἔργο χωρίζεται μὲ σαφήνεια σὲ δύο περιοχές. Τὸ ἀριστερὸ τμῆμα κυριαρχεῖται ἀπὸ διαδηλωτὲς καὶ ἄτομα τῆς πλουτοκρατίας ποὺ διασκεδάζουν πίνοντας, χορεύοντας καὶ παίζοντας μὲ τράπουλες, ἐνῶ οἱ διαδηλωτὲς δέρνονται ἀπὸ ἀστυνομικούς.
Κάπου στὸ βάθος, ἡ φρίκη τοῦ Μεγάλου Πολέμου μὲ τὶς ξιφολόγχες, τὶς ἀντιασφυξιογόνες μασκες καὶ τὰ βομβαρδιστικά.
Καὶ ὅλα αὐτὰ ὑπὸ τὸ βλέμμα τοῦ τεραστίου ἀγάλματος ἐνὸς χριστιανικοῦ θεοῦ, ποὺ στραγγαλίζεται ἀπὸ πλακούντα καὶ ὀμφάλιο λῶρο.

Τὸ δεξὶ τμῆμα τοῦ ἔργου, ἐνεφάνιζε τὴν ὀπτικὴ τοῦ Rivera γιὰ τὴν εἰρήνη. Οὔτε πεῖνα, οὔτε ἀταξία, οὔτε βία, οὔτε πόλεμος, καταστάσεις ποὺ ἔχουν ἀντιμετωπισθεῖ ἀπὸ τὸν σοσιαλισμό, ποὺ ἔχει ἀποκεφαλίσει τὸ κεντρικὸ ἄγαλμα, ποὺ ἀναπαριστᾶ τὸν φασισμό.
Διακρίνουμε στὸ βάθος μιὰ σκηνὴ ἐργατικῆς πρωτομαγιᾶς, ὅπου οἱ ἐργάτες ὑψώνουν τὶς φωνές τους σὲ τραγοῦδι καὶ οἱ ἄνθρωποι ζοῦν σὲ ἁρμονία.
Διακριτὴ εἶναι ἐπίσης ἡ κόκκινη πλατεῖα τοῦ Κρεμλίνου καὶ τὸ Μαυσωλεῖο Lenin.
Τὴν πορεία παρακολουθοῦν οἱ Marx, Engels, Trotsky.
Ἀντίστοιχο τῆς πορείας τῆς δεξιᾶς πλευρᾶς, εἶναι συγκέντρωσις τῆς μεσαίας τάξεως στὴν ἀριστερὴ πλευρά, ποὺ παρακολουθοῦν διάέξη τοῦ Darwin, ποὺ ἔχει στὰ πόδια του διάφορα ζῷα καὶ ἕνα βρέφος καὶ τοῦ ὁποίου ἡ θεωρία χρησιμοποιήθηκε ἀπὸ τὴν ἀστικὴ τάξη γιὰ νὰ δικαιολογήσῃ τὴν φτώχεια τῶν προλεταρίων καὶ ἀπὸ τὴν εὐγονικὴ γιὰ νὰ θεμελιώσῃ τὶς ἔρευνές της γιὰ τὴν ἀνωτέρα φυλή.
Σὲ κάποιο παράθυρο, ἀθλήτριες, σὰν πρότασις γιὰ σῶμα ὑγειές.
Στὸ κέντρο τῆς ἀριστερᾶς πλευρᾶς ὑπάρχει τὸ πρόσωπο τοῦ Lenin, καθὼς ἑνώνει τὰ χέρια του μὲ τὰ χέρια μαύρου, λατίνου καὶ ἀσιάτου ἐργάτου, ὑπαινισσόμενος τὴν ἑνότητα τοῦ προλεταριάτου.

Ἡ τοιχογραφία εἶναι μία, κατὰ τὸν Rivera, κοσμικὴ «Τελικὴ Κρίσις», μὲ τὸ δεξιὸ τμῆμα νὰ δείχνῃ τοὺς εὐλογημένους, ποὺ στηρίζουν τὸν σοσιαλισμὸ καὶ τὴν ἀταξικὴ κοινωνία, ἐνᾦ τὸ ἀριστερὸ νὰ δείχνῃ τὴν κόλαση τοῦ καπιταλισμοῦ καὶ τῆς ταξικῆς κοινωνίας.

Ὁ Rivera πίστευε ὅτι ἡ φιλία του μὲ τὴν οἰκογένεια Rockefeller, θὰ τοῦ ἐπέτρεπε νὰ συμπεριλάβῃ στὸ ἔργο του τὴν «ἀπεχθή» φυσιογνωμία τοῦ σοβιετικοῦ ἡγέτου Lenin. Ὁ Rockefeller σχολίασε, ὅτι παρ’ ὅ,τι τὸ ἔργο ἦταν ἐξαίσιο, θὰ μποροῦσε νὰ προσβάλῃ  πολλοὺς καὶ ζήτησε νὰ ἀφαιρεθῇ τὸ πρόσωπο τοῦ Lenin. Τότε οἱ βοηθοὶ τοῦ Rivera, ἐδήλωσαν, ὅτι ἂν ἐγίνετο κάτι τέτοιο, θὰ ἀπεργοῦσαν, κάτι μὲ τὸ ὁποῖο συνεφώνησε καὶ ὁ Rivera, ποὺ ἀντιπρότεινε, νὰ διατηρηθῇ τὸ πρόσωπο τοῦ Lenin καὶ νὰ προστεθῇ στὴν ἀριστερὴ πλευρά, τὸ πρόσωπο ἑνὸς ἀμερικανοὺ ἡγέτου, ὅπως ὁ Lincoln, κάτι ποὺ καὶ πάλι δὲν εὑρῆκε σύμφωνο τὸν Rockefeller, ποὺ εἶχε ξεχάση ὅτι ὁ παπποῦς John D. Rockefeller Sr εἶχε χρηματοδοτήση τὸν Lenin καὶ ἄλλους κομμουνιστὲς ἠγέτες, γιὰ νὰ βάλῃ χέρι στὰ πετρέλαια τῆς Ῥωσσίας.

Ὁ Rivera διαβλέποντας τὴν συνέχεια, ἐζήτησε ἀπὸ τὴν βοηθό του Lucienne Bloch, νὰ φωτογραφίσῃ κρυφά, μὲ μία μηχανὴ Leica ποὺ εἶχε κρύψη στὸ στῆθος της, τὸ σχεδὸν τελειωμένο ἔργο, διότι ἡ φωτογράφισις ἀπηγορεύετο ἀπὸ τοὺς φύλακες τοῦ Rockefeller.

Δύο ἑβδομάδες μετά, ἀστυνομικοὶ κατέβασαν τὸν Rivera ἀπὸ τὸ ἰκρίωμα, τὸν ἐπλήρωσαν καὶ τὸν ἐξεδίωξαν ἀπὸ τὸν χῶρο τοῦ Rockefeller Center, ἐνῶ τὸ ἔργο ἐκαλύφθη μὲ παραπετάσματα γιὰ σχεδὸν ἕνα ἔτος, μέχρι ποὺ τὴν 10η Φεβρουαρίου τοῦ 1934, ἐργάτες τοῦ Rockefeller κατεδάφισαν τὸν ἐπίμαχο τοῖχο καταστρέφοντας τὸ ἔργο. Τὸ σχόλιο τοῦ Rivera ἦταν ὅτι ἐπρόκειτο γιὰ πνευματικὸ βανδαλισμό.

Τὸ 1934 ὁ Rivera ζωγράφισε καὶ πάλι τὸ ἔργο του, στὸ Palacio de Bellas Artes στὸ Mexico City, ὅπου εὑρίσκεται σήμερα, μὲ τίτλο «ἄνθρωπος, ὁ ἐλεγκτὴς τοῦ σύμπαντος», προσθέτοντας τὸ πρόσωπο τοῦ John D. Rockefeller, Jr., μέσα σὲ κλάμπ.

Ὁ Diego Rivera καὶ ὁ John D. Rockefeller, Jr.

Πολυζωΐδης Θανάσης

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply