Τιμιώτερον καὶ ἁγιώτερον ἐστὶν ἡ πατρὶς 
Πλάτων, «Κρίτων»

Στὸν Κρίτωνα ὁ Σωκράτης, θεωρώντας ὅτι ἀδικήθηκε ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους καὶ ὄχι ἀπὸ τοὺς νόμους τῶν Ἀθηνῶν, ἐξηγεῖ στὸν στενό του φίλο γιατί ἡ ἀπόδρασίς του θὰ ἦταν ἀντίθετος στὸ δίκαιον καὶ μένει στὴν θέση του γιὰ νὰ ἐκτελεσθῇ:

Σωκράτης: Σύμφωνα λοιπὸν μὲ αὐτά, δῶσε τώρα προσοχή. Ἂν ἐμεῖς φύγουμε ἀπὸ δῶ χωρὶς [50a] νὰ πείσουμε τὴν Πολιτεία, βλάπτουμε κάποιους, καὶ μάλιστα ἐκείνους ποὺ δὲν πρέπει νὰ βλάψουμε καθόλου, ἢ ὄχι; Καὶ μένουμε ἔτσι σταθεροὶ σέ αὐτὰ πού συμφωνήσαμε πώς εἶναι δίκαια, ἢ δὲν μένουμε;

Κρότων: Δὲν μπορῶ, Σωκράτη, νὰ ἀπαντήσω σὲ αὐτὸ ποὺ μὲ ῥωτᾶς. Δὲν καταλαβαίνω τί θέλεις νὰ εἰπῇς.

Σωκράτης: Νὰ πῶς πρέπει νὰ σκεφθῇς γιὰ νὰ καταλάβῃς: Τὴν ὥρα ποὺ ἐμεῖς ἑτοιμαζόμεθα νὰ δραπετεύσουμε ἀπὸ δῶ, ἢ πὲς τὴν ὅπως θέλεις μία τέτοια πράξη, ἐὰν ἔρθουν οἱ Νόμοι καὶ ἡ Πολιτεία, σταθοῦν ξαφνικὰ ἐμπρός μας καὶ μᾶς ἐρωτήσουν: «Γιὰ πές μας, Σωκράτη, τί ἔχεις στὸν νοῦ σου νὰ κάνῃς;

Ἄλλο τίποτα ἢ σκέπτεσαι μέ αὐτὸ [50b] τὸ ἔργο ποὺ ἀποτολμᾶς νὰ ἀφανίσῃς καὶ μᾶς τοὺς Νόμους κι ὁλόκληρο τὴν Πολιτεία, ὅσο σου περνᾶ ἀπὸ τὸ χέρι; Ἢ φαντάζεσαι πὼς εἶναι δυνατὸν νά στέκεται ὄρθια καὶ νά μὴν ἔχῃ ἀναποδογυρισθῆ ἐκείνη ἡ Πολιτεία, ὅπου οἱ ἀποφάσεις τῶν δικαστηρίων δὲν ἰσχύουν καθόλου, ἀλλὰ ἀκυρώνονται καὶ καταργῶνται ἀπὸ ὁποιονδήποτε πολίτη;» Τί θὰ ἀπαντήσουμε, Κρίτων, σέ αὐτὰ καὶ σέ ἄλλα παρόμοια ἐρωτήματα; Γιατί πολλὰ θὰ μποροῦσε νὰ εἰπῇ κάποιος καί, μάλιστα ἕνας ῥήτωρ, γιὰ νὰ ὑπερασπισθῇ ἐτοῦτον τὸν νόμο ποὺ πᾶμε μεῖς νὰ καταλύσουμε καὶ ποὺ ὁρίζει νὰ ἔχουν κύρος οἱ ἀποφάσεις τῶν δικαστηρίων. [50c]

Ἢ μήπως θά ἀποκριθοῦμε σέ αὐτούς: «Μάλιστα, θέλουμε νὰ καταλύσουμε αὐτὸν τὸν νόμο, γιατί ἡ Πολιτεία δὲν ἔκρινε δίκαια τὴν ὑπόθεση στὸ δικαστήριο, ὅταν μᾶς κατεδίκαζε, καὶ μᾶς ἀδίκησε». Αὐτὰ θὰ ποῦμε ἢ κάτι ἄλλο;

Κρίτων: Αὐτά, μὰ τὸν Δία, Σωκράτη.

Σωκράτης: Καὶ τί θὰ ἀπαντήσουμε τότε, ἐάν μᾶς ποῦν οἱ Νόμοι: «Ἀλήθεια, Σωκράτη, εἴχαμε καὶ αὐτὰ συμφωνήση μεταξὺ μας ἢ μονάχα πώς θά πειθαρχῆς στὶς ἀποφάσεις ποῦ θὰ βγάζουν τὰ δικαστήρια τῆς Πολιτείας, ὁποιεσδήποτε καί ἐάν εἶναι αὐτές;» Κι ἂν ἐμεῖς ἀπορούσαμε ποὺ θὰ μᾶς μιλοῦσαν ἔτσι, ἴσως θὰ ἔλεγαν: «Σωκράτη, μὴν παραξενεύεσαι μὲ αὐτὰ ποὺ λέμε, ἀποκρίσου μας μόνο, ἀφοῦ μάλιστα ἔχεις συνήθεια νὰ χρησιμοποιῇς τὴν ἐρώτηση καὶ τὴν ἀπόκριση.

Πές μας λοιπὸν τί παράπονο ἔχεις [50d] ἀπὸ μᾶς κι ἀπὸ τὴν Πολιτεία καὶ πᾶς νὰ μᾶς καταστρέψῃς; Πρῶτα-πρῶτα ἐμεῖς δὲν σὲ γεννήσαμε καὶ μέ τήν δική μας προστασία δὲν ἐνυμφεύθη ὁ πατήρ σου τήν μητέρα σου καί σέ ἔφερε στήν ζωή; Πές μας λοιπόν, ἔχεις νὰ κατηγορήσῃς γιὰ κάτι αὐτοὺς ἀπὸ μᾶς τοὺς Νόμους πού κανονίζουν τὰ ζητήματα τῶν γάμων, τάχα πῶς δὲν εἶναι καλοί;» ―«Δὲν ἔχω γιὰ αὐτοὺς κάποιαν κατηγορία», θὰ ἀπαντοῦσα. ―«Μήπως λοιπὸν ἔχεις κάποιαν κατηγορία γιά τούς νόμους ἐκείνους πού κανονίζουν τήν ἀνατροφὴ καὶ τήν μόρφωση τῶν παιδιῶν, αὐτὴ ποὺ ἐδόθη καὶ σὲ σένα;

Ἢ δὲν ἐπρόσταζαν ὀρθὰ ἐκεῖνοι ἀπὸ μᾶς οἱ Νόμοι ποὺ εἶναι ὁρισμένοι γιά αὐτά, παραγγέλοντας στὸν πατέρα σου νὰ σὲ μορφώσῃ μὲ [50e] μουσικὴ καὶ γυμναστική;» ―«Ὀρθὰ ἐπρόσταζαν», θὰ ἔλεγα. ―«Πολὺ καλά. Τότε ἀφοῦ ἐγεννήθης καί ἀνετράφης καί ἐμορφώθης μέ τὴν προστασία μας, θὰ μποροῦσες νὰ εἰπῇ πρῶτα πὼς δὲν ἤσουν δικός μας καὶ παιδί μας καὶ δοῦλος μας καὶ σὺ ὁ ἴδιος καὶ οἱ πρόγονοί σου; Κι ἂν τοῦτο εἶναι ἔτσι, μήπως σου περνᾷ ἀπὸ τὸν νοῦ πὼς ἐμεῖς καὶ σὺ ἔχουμε τὰ ἴδια δικαιώματα καὶ ὅσα κι ἂν ἐπιχειροῦμε νὰ σοὺ κάνουμε μεῖς νομίζεις πὼς ἔχεις τὸ δικαίωμα τὰ ἴδια νὰ κάμῃς καὶ σέ μᾶς;

Ἢ δὲν ἔχεις βέβαια τὰ ἴδια δικαιώματα ἀπέναντι στὸν πατέρα σου οὔτε ἀπέναντι στὸν ἀφέντη σου, ἐὰν ἐτύγχαν νὰ ἔχῃς ἀφέντη, ὥστε ὅσα σου κάνουν αὐτοί, τὰ ἴδια νὰ μπορῇς νὰ τοὺς κάνῃς καὶ σύ, οὔτε ἐάν σέ ἐξύβριαν [51a] αὐτοὶ νὰ τοὺς ὑβρίζῃς καὶ σύ, οὔτε ἐάν σέ κτυποῦσαν νὰ τοὺς κτυπᾷς, οὔτε ἄλλα τέτοια πολλά. Ἀπέναντι ὅμως στὴν πατρίδα καὶ στοὺς νόμους φαντάζεσαι πὼς ἔχεις τέτοια δικαιώματα ὥστε, ἂν ἐμεῖς θέλουμε νὰ σὲ θανατώσουμε ―γιατί νομίζουμε πὼς εἶναι δίκαιο― νὰ προσπαθήσῃς καὶ σὺ ἀπὸ τό ἄλλο μέρος νὰ καταστρέψῃς ἐμᾶς τοὺς Νόμους καὶ τὴν Πατρίδα, ὅσο φυσικά σοῦ περνάει ἀπὸ τὸ χέρι; Καὶ κάνοντας αὐτὰ θὰ ἰσχυρισθῆς πώς κάνεις δίκαιες πράξεις, σὺ ποῦ ἀληθῶς φροντίζεις γιά τὴν ἀρετή;

Ἀλήθεια, τόση εἶναι ἡ σοφία σου, ὥστε δὲν ἔχεις καταλάβη ὅτι καὶ ἀπὸ τὴν μητέρα καὶ ἀπὸ τὸν πατέρα κι ἀπό ὅλους τους ἄλλους προγόνους τὸ πιὸ πολύτιμο, τὸ πιὸ σεβαστό, τὸ πιὸ ἱερό, τὸ ἀνώτερο ἀγαθὸ εἶναι ἡ Πατρίς, [51b] σύμφωνα μὲ τὴν κρίση τῶν θεῶν καὶ τῶν γνωστικῶν ἀνθρώπων;

ΠΛΑΤΩΝ Κρίτων (49e-51b)

~~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~~

Ὀπτικοακουστικὸ ὑλικὸ :

Στὴν κατάθλιψη διαβάζω Πλάτωνα

Πλάτων, Κρίτων

~~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~~

Εἰκόνα:
Ὁ Κρίτων κλείνει τὰ μάτια τοῦ Σωκράτους.
Ἀνάγλυφό του Antonio Canova

Πανορμίτης Σπανὸς