Τῆς Λέλας Βύρωνος Καραγιάννη, ἐγγονῆς τῆς Λέλας.
Ὑπότιτλος: «ἡ θρυλικὴ γιαγιά μου.» Τὸ βιβλίον κυκλοφορεῖ ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις Πελασγὸς τοῦ Ἰωάννου Γιαννάκενα.

Τί περισσότερο θά μπορούσαμε νά ποῦμε ἐμεῖς γιά τήν Λέλα Καραγιάννη, ἐφ΄ ὅσον τόσοι καί τόσοι ἔχουν γράψη ἤδη διθυράμβους γιά τό ἔργο της καί τούς ἀγῶνες της;
Κι ὅμως… Ὑπάρχει κάτι πολὺ σημαντικὸ ποὺ δὲν ἔχει πολύ-συζητηθῆ γιὰ ἐκείνην: ὁ ὑπὲρ ἄνω ὅλων τῶν προσωπικῶν παθῶν κι ἐμμονῶν καὶ ὁπτικῶν καὶ συμφερόντων καὶ ἀπόψεων καὶ «ἰδεολογιῶν» πατριωτισμός της.

Εἶναι ἀλήθεια πὼς ἡ ἀντίστασις στὴν (τετραπλῆ) κατοχὴ εἶχε πολλοὺς ὀργανωτές, μὰ καί, σχεδόν, ὅλους τοὺς Ἕλληνες μετέχοντες. Εἶναι ἐπίσης ἀλήθεια πὼς ἀρκετοὶ προσεπάθησαν μεταπολεμικῶς νὰ δρέψουν δάφνες ποὺ δὲν τοὺς ἀνῆκαν. Εἶναι ἐπίσης ἀλήθεια πὼς ἔχουν ὑπερτονισθῆ κάποια γεγονότα ἐνᾦ κάποια ἄλλα, ἴσως σημαντικότερα, ἔχουν ἀποσιωποιηθῆ ἢ παραποιηθῆ.
Μὰ τὸ χείριστον ὅλων ἦταν πὼς ὅλη ἡ Ἀντίστασις ἔχει, στὸ συλλογικό μας ὑποσυνείδητον ὡς λαοῦ, «συγχωρεθῆ»/κατοχυρωθῆ στὴν ἀριστερά. Ἕνα ἀπύθμενο ψέμμα ποὺ ἡ κυριοτέρα ἀπόδειξίς του ἦταν αὐτὴ ἡ γυναῖκα. 

Ἡ Λέλα Καραγιάννη, ἀπόγονος τῆς Μπουμπουλίνας ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς μητέρας της, ἐπέτυχε ὄχι μόνον νὰ ὀργανώσῃ ἕναν μικρὸ στρατὸ πληροφοριοδοτῶν καὶ κατασκόπων, πρὸς ὄφελός μας καὶ τῶν συμμάχων μας, ἀλλὰ ἐπὶ πλέον κατάφερε νὰ στήσῃ ἕνα περίπλοκο καὶ δαιδαλῶδες δίκτυον ὑποστηρίξεως καὶ φυγαδεύσεως ὅσων εἶχαν τὴν ἀνάγκη της. Ἡ «μάννα Καραγιάννη» ἀπεκαλεῖτο ἀπὸ τοὺς Ἄγγλους ἢ καὶ τοὺς ἑβραίους ποὺ ἐφυγάδευε, μὰ καὶ ἀπὸ ὅλους τοὺς νέους, στρατιωτικοὺς καὶ πολῖτες, ποὺ τὴν πλαισίωναν. Ἡ «μάννα» ὅλων τῶν φυγάδων, τῶν πεινασμένων, τῶν ἐγκαταλελειμμένων, μά, κυρίως, πρῶτα κι ἐπάνω ἀπὸ ὅλα τῶν ἀγωνιστῶν καὶ τῶν πολεμιστῶν τῆς Ἐλευθερίας.

Ἡ Κατοχὴ δὲν ἦταν ἡ ἀφορμὴ ἢ τὸ αἴτιον τοῦ «φαινομένου» Λέλας Καραγιάννη. Ἀπὸ χρόνια ἐδομεῖτο αὐτὴ ἡ πλευρα τοῦ χαρακτῆρος της, ὅταν ἀκόμη, ἀποκλειστικῶς καὶ μόνον μὲ ἴδια μέσα, ἀρκετὰ χρόνια νωρίτερα, ὅταν οἱ πρόσφυγες κατὰ χιλιάδες συνέῤῥεαν στὸν Πειραιᾶ καὶ ἐκείνη προσπαθοῦσε νὰ τοὺς ἁπαλύνῃ τὸν πόνο καὶ τὴν ὀρφάνια, ἔπρεπε νὰ ἐφευρίσκῃ διαρκῶς νέους τρόπους γιὰ νὰ μπορέσῃ νὰ καλύπτῃ τὶς διαρκῶς αὐξανόμενες ἀνάγκες τους. Τότε λοιπὸν ἐτέθησαν τὰ θεμέλια τῆς ὀργανωτικῆς πλευρᾶς τοῦ χαρακτῆρος της, γιὰ νὰ ἀπογειωθῇ πλήρως στὴν περίοδο τῆς Κατοχῆς.  Διότι τὸ ἔργο της δὲν ξεκίνησε μὲ τὸ νὰ ὀργανώσῃ τὴν «Μπουμπουλίνα» τῆς Κατοχῆς, ἀλλὰ μὲ τὸ νὰ ὀργανώσῃ ἁλυσίδες ζωῆς γιὰ ὅλους αὐτοὺς τοὺς κατατρεγμένους. Στὴν «Μπουμπουλίνα» βεβαίως αὐτὴ ἡ πτυχή της ἐγιγαντώθη…

Ἡ περίοδος τοῦ μεσοπολέμου ἦταν μᾶλλον περίοδος προετοιμασίας της, σὲ ἐπίπεδον κοινωνικὸ καὶ οἰκονομικό, γιὰ νὰ μπορέσῃ νὰ «βουτήξῃ», μὲ τὴν εἴσοδον τῶν εἰσβολέων, στὰ βαθειὰ νερὰ τῆς ὀργανώσεως μίας ἀντιστασιακῆς ὀμάδος, ποὺ τὰ παρακλάδια της ἔφθαναν ἀκόμη καὶ μέσα στὰ κεντρικὰ γραφεῖα τῶν δυνάμεων κατοχῆς. Καί, φυσικά, ἐφ΄ ὅσον δὲν συζητᾶμε γιὰ κάποιαν γυναῖκα ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ἐκμεταλλευθῇ πρὸς ὄφελός της περιστάσεις, ὅλες οἱ ἐνέργειές της, ὅλες οἱ δράσεις της, ἔως κι ὁ ἐξοπλισμὸς ἀντιστασιακῶν ὁμάδων, ἐξακολουθοῦσε νὰ πραγματοποιεῖται ἀποκλειστικῶς καὶ μόνον μὲ ἴδια μέσα. Ὅλους τοὺς βοηθοῦσε, μὲ ὅλες τὶς ἀντιστασιακὲς ὁμάδες συνεργάζετο, ἀλλὰ ἀνῆκε μόνον στὴν Ἑλλάδα. Ἀκόμη καὶ στὴν περιόδο τοῦ μεγάλου λιμοῦ (κυρίως) τῆς Ἀττικῆς, λόγῳ τοῦ ἀποκλεισμοῦ τῶν συμμάχων μας, ἐκείνη ἐπέτυχε νὰ προσφέρῃ συσσίτια καὶ νὰ συντηρῇ οἰκογένειες ποὺ δὲν εἶχαν τὰ μέσα νὰ συντηρηθοῦν μόνες τους.

Τί εἶναι λοιπόν αὐτό τό βιβλίο; Ἕνας ἀκόμη ὕμνος στήν Λέλα Καραγιάννη; Ἕνα ἱστορικό ἀποτύπωμα; Ἕνα ἁπλό ἀφιέρωμα;
Ἡ ἐγγονὴ καὶ συγγραφεὺς δηλώνει μέσα στὶς σελίδες του πὼς μόνον «ὄταν τὴν ἔνοιωσε μέσα της» ἦταν ἕτοιμη γιὰ νὰ καταθέσῃ γραπτῶς αὐτὸ τὸ λιτό, ἀρκούντως περιεκτικὸ μὰ καὶ πλῆρες σεβασμοῦ ἀφιέρωμα. Ἕνα, σχετικῶς, μικρὸ βιβλιαράκι, ὡς φόρος τιμῆς στὴν θρυλικὴ γιαγιά της μὰ καὶ «μάννα» ὅλων τῶν ἀγωνιστῶν τῆς Ἐλευθερίας. Ἕνα βιβλιαράκι ποὺ μνημονεύει ἰδιαιτέρως στενοὺς συνεργάτες της καὶ μᾶς μεταφέρει τώρα, μετὰ ἀπὸ τόσες δεκαετίες, μίαν πιὸ ἀντικειμενικὴ εἰκόνα γιὰ αὐτὴν τὴν ἀκαταπόνητη γυναίκα.

Ἔχω διαβάση ἀρκετὰ γιὰ τὶς δράσεις τῆς Λέλας Καραγιάννη, ἔχω ἀκούση πολλὰ γιὰ τὸ ἔργο της, ἀκόμη καὶ ἀπὸ πρόσωπα ποὺ εἴτε ἦλθαν ἄμεσα σὲ ἐπαφὴ μαζύ της, εἴτε ἔζησαν δίπλα σὲ συντρόφους της, μὰ αὐτὸ τὸ βιβλιαράκι ἀπεκατήστησε πλήρως στὸ μυαλό μου τὴν εἰκόνα της. Ὅσα εἶχα ἔως τώρα μάθη γιὰ τὴν Καραγιάννη ἐμπεριεῖχαν καὶ κάποιο «ἰδεολογικὸ πρόσημο», ἀναλόγως τοῦ συγγραφέως ἢ τοῦ συνομιλητοῦ. Ἐδῶ ὅμως ἀρχίζει, σιγά-σιγά, νὰ ἀποτυπώνεται ἡ ἀναγκαία ἀντικειμενικότης ποὺ χρειάζεται ἕνας ἀναγνώστης.
Ὄχι διότι μεταφέρει τόσες πολλὲς λεπτομέρειες, ὅσο ἄλλα ἀνάλογα βιβλία, ἀλλὰ γιατί ἀκριβῶς ἀποτυπώνει, λόγῳ τῆς χρονικῆς ἀποστάσεως, τὴν ἀποστασιοποιημένη ματιὰ ποὺ ὅλοι μας χρειαζόμεθα γιὰ νὰ ἀντιληφθοῦμε καλλίτερα αὐτὴν τὴν περίοδο τῆς ἱστορία μας. Κι ἀκριβῶς ἐπεὶ δὴ γράφεται ἀπὸ τὴν ἐγγονή της, ἡ ὁποία κουβαλᾶ καὶ τὸ «βαρὺ φορτίο» τοῦ ὀνόματος, θὰ περίμενε κάποιος νὰ  συναντήσῃ μόνον τὸ συγκινησιακὸ ἀποτύπωμα, ποὺ ὅμως δὲν τὸ συναντᾶ. Ἀντιθέτως διακρίνουμε μίαν συγγραφέα ποὺ ἐπιχειρεῖ νὰ εἶναι δίκαιη καὶ ἀντικειμενική, λιτὴ καὶ σεμνή, τόσο ὅσο ἀκριβῶς χρειάζεται γιὰ νὰ περιγραφῇ, δίχως στολίδια, μία πραγματικὴ ἡρωΐς τῆς ἀνθρωπότητος. 

Φιλονόη