Τὸ εἶχε πεῖ σὲ μιὰ συνέντευξή του ὁ ἀείμνηστος Νίκος Καροῦζος: «Μεταξωτοὶ ἄνθρωποι». Μιλοῦσε γιὰ κάποιους χωρικοὺς ποὺ εἶχε συναντήσει στὴ Λέσβο. Ἀγράμματοι ἦταν, ἀλλὰ σοφοί. Καί, προπάντων, τρυφεροὶ μὲ τοὺς ἄλλους. Ἁπαλοί, χωρὶς γωνίες ποὺ κόβουν, χωρὶς καχυποψία, δίχως ἔπαρση καὶ ἐπιθετικὴ εἰρωνεία ποὺ πληγώνει. Μεταξωτοὶ ἄνθρωποι …;

Μοῦ ‘μεινε αὐτὸς ὁ χαρακτηρισμός. Χαράκτηκε μέσα μου. Κι ἀπὸ τότε ἕνα νέο κριτήριο λειτουργεῖ στὶς ἀξιολογήσεις μου γιὰ τοὺς ἀνθρώπους: ἡ συμπεριφορὰ καὶ ἡ στάσις τους σὲ «ἀσήμαντα» πεδία τῆς καθημερινότητος. Αὐτὰ ποὺ συνήθως τα προσπερνᾶμε ἢ δὲν τὰ παρατηροῦμε, γιατί δὲν μᾶς ἀπησχόλησαν ποτὲ οἱ ἐκφάνσεις τῆς «μεταξωτῆς συμπεριφορᾶς» …; Βέβαια οἱ ἄνθρωποι δὲν συγκροτοῦν ὡς χαρακτῆρες ἕνα συμπαγὲς ὅλον, ἀλλὰ ἕνα ἀντιφατικὸ σύνθεμα, στὸ ὁποῖο συνυπάρχουν «μεταξωτὰ» στοιχεῖα καὶ ἀκάνθινες ἀπολήξεις. Γι’ αὐτὸ καὶ εἶναι κάπως παρακινδυνευμένα τὰ ἄμεσα καὶ ὁριστικὰ συμπεράσματα γιὰ τὸ «εἶναι» τῶν ἀνθρώπων …;

Παρ’ ὅλα αὐτά, προσωπικά, διακινδυνεύω τὴν ἐξαγωγὴ συμπερασμάτων παρατηρῶντας μικρὲς «ἀσήμαντες» κινήσεις στὶς παρέες, στὸν ἐργασιακὸ χῶρο καὶ στὸ «δάσος» του κάθε ἡμέρα, ὅταν συγχρωτίζομαι μὲ ἀγνώστους. Καὶ συνήθως δὲν πέφτω ἔξω. Διότι τὰ γνωρίσματα αὐτὰ ἀποκαλύπτουν πειστικὰ τὸν ἐσωτερικὸ κόσμο τοῦ ἄλλου. Τοὐλάχιστον σὲ μεγάλο βαθμό …; Φὲρ’ εἰπεῖν, «σκλαβώνομαι» ἀπὸ ἐκείνους ποὺ δὲν ὁρμοῦν νὰ πιάσουν τὴν καλλίτερη θέσι στὸ τραπέζι μιᾶς ταβέρνας. Θεωρῶ τὴν κίνησι αὐτὴ ἀπότοκο καταγωγικῆς εὐγενείας καὶ γενναιοδωρίας, ἡ ὁποία ἀδιαφορεῖ γιὰ τὸ ἰδιωφελὲς καὶ συμφέρον. Ἀντίθετα, οἱ ἄνθρωποι ποὺ σπεύδουν φουριόζοι γιὰ μιὰ καλὴ θέσι καταχωρίζονται μέσα μου σὰν ἁρπακτικά. Καί -τό ἔχω παρατηρήσει- ἔτσι συμπεριφέρονται, σὰν ἁρπακτικά, καὶ σὲ ἄλλα ζωτικὰ καὶ κρίσιμα πεδία… Κάποτε εὑρέθηκα σ’ ἕνα τραπέζι, στὸ ὁποῖο κυριαρχοῦσαν οἱ «ἐπώνυμοι». Ἀπέναντί μου καθόταν ἕνας πολὺ γνωστὸς καλλιτέχνης, μεγάλο ὄνομα, ὁ ὁποῖος οὔτε φλυαροῦσε οὔτε ἀκκιζόταν ὅπως κάποιοι ἄλλοι στὴ συντροφιά. Ὅταν ἄρχισαν νὰ καταφθάνουν τὰ πρῶτα κοινὰ πιάτα, ἦταν ὁ μόνος ποὺ δὲν ἐπέπεσε γιὰ νὰ ἐξασφαλίσῃ τὴ μερίδα του, ἀλλὰ ῥωτοῦσε τοὺς διπλανοὺς του καὶ μοίραζε πρῶτα στοὺς ἄλλους καὶ μετά, ὅ,τι ἔμενε, κρατοῦσε γιὰ τὸν ἑαυτό του. «Μεταξωτὸς ἄνθρωπος», σκέφθηκα…

Ἡ μεταξωτὴ συμπεριφορὰ δὲν παραπέμπει ἀπαραιτήτως -ἢ κυρίως- στὸ σαβουὰρ βὶβρ καὶ στοὺς «καλοὺς τρόπους» ἐν γένει. Τέμνεται σὲ κάποιες περιπτώσεις, ἀλλὰ δὲν ἀποτελεῖ ἀποτύπωμα διδαχθείσεως μεθόδου γιὰ τὸ φέρεσθαι. Ἐδῶ, τὸ «μετάξι» εἶναι αὐτοφυὲς ἢ προϊὸν δουλεμένου χαρακτῆρος. Εἶναι ὁ τρόπος ποὺ ὁ ἄλλος βλέπει τοὺς συνανθρώπους του. Εἶναι ἡ θέασις τοῦ κόσμου χωρὶς τὰ ἐγωιστικὰ γυαλιὰ τοῦ προσωπικοῦ ὠφελιμισμοῦ. Εἶναι, εὐρύτερα, ἡ ὑποταγὴ τοῦ ἀτομικοῦ συμφέροντος στὴν συλλογικότητα, χωρὶς βέβαια ἡ «μεταξωτὴ συμπεριφορὰ» νὰ φθάνῃι σὲ σημεῖο ὑπονομεύσεως προσωπικῶν δικαιωμάτων καὶ δικαίων. Κανένας δὲν ἔχει δικαίωμα νὰ ἀδικῇ τὸν ἑαυτό του… Ὅμως, προσέξετε μιὰ λεπτὴ ἀπόχρωσι: ποτὲ ἕνας «μεταξωτὸς ἄνθρωπος» δὲν νοιώθει κορόϊδο, ὅταν ἄλλοι τὸν προσπερνοῦν -στὴν σειρὰ μιᾶς καντίνας ἢ στὴν ἱεραρχία- χρησιμοποιῶντας ἀθέμιτα μέσα καὶ μεθόδους. Τὸ «ἄφες αὐτοῖς» εἶναι ῥιζωμένο μέσα του. Ἀποτελεῖ μέρος τοῦ ἀξιακοῦ τοῦ κώδικος. Ξέρει τί γίνεται στὴν «ἀγορά». Ἀλλὰ συνειδητὰ δὲν συμμετέχει στὸ ἐξοντωτικὸ αὐτὸ παιχνίδι. Ἀπέχει χωρὶς νὰ κλαυθμηρίζῃ. Γιατί, ἐκτὸς ἀπὸ μετάξι, τέτοιοι ἄνθρωποι διαθέτουν καὶ ἕνα σκληρὸ κοίτασμα, ποὺ τοὺς ἐπιτρέπει νὰ εἶναι ταὐτόχρονα στωικοὶ καὶ γρανιτένιοι. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ἔγινε φίλος μου -καὶ τὸ κατάλαβα ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ ὅτι θὰ συμβῇ αὐτό. Πρώτη ἡμέρα στὴ μονάδα γύρισε ἀπὸ τὴν σκοπιὰ καὶ μπῆκε στὴν σειρὰ γιὰ φαγητό. Ἦταν τρίτος ἀπὸ τὸ τέλος. Τότε ἀκούσθηκε ὁ μάγειρας νὰ λέῃ ὅτι ἔμειναν μονάχα δύο μερίδες. Ὁ Κωστῆς πλησίαζε, ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς δύο τυχερούς. Ἀλλὰ μόλις ἄκουσε τὸν μάγειρα, ἔφυγε ἀθόρυβα παραχωρῶντας την θέσι του στὸν ἑπόμενο. Ἔτσι. Ἀθόρυβα, αὐτοθυσιαστικά, γενναιόδωρα, χωρὶς νὰ τὸ κάνῃ θέμα… Οἱ «μεταξωτοὶ ἄνθρωποι», λοιπόν. Ποὺ μιλοῦν ἐλάχιστα γιὰ τὸν ἑαυτό τους. Ποὺ χαίρονται μὲ τίς ἐπιτυχίες τῶν ἄλλων. Ποὺ δὲν σπεύδουν χαιρέκακα νὰ «κάνουν πλάκα», δῆθεν χαριεντιζόμενοι, μὲ ἐξωτερικὰ γνωρίσματα ποὺ πονοῦν τοὺς ἄλλους… Ἐκεῖνοι, ποὺ δὲν σπερμολογοῦν διακινῶντας φῆμες. Ἐκεῖνοι ποὺ ὑπερασπίζονται σθεναρὰ κάποιον ἀπόντα ὅταν λοιδορεῖται σὲ μιὰ παρέα, χωρὶς νὰ εἶναι φίλος τους, ἀλλὰ ἐπειδὴ νοιώθουν ὅτι ἀδικεῖται…

Οἱ μεταξωτοὶ ἄνθρωποι. Ὅσοι προσέχουν τί λές, καὶ δὲν εἶναι ὠσεὶ παρόντες στὴν κουβέντα, μὲ τὸ μυαλό τους στὸ τί θὰ ποῦν οἱ ἴδιοι γιὰ νὰ ἐντυπωσιάσουν. Ἄνθρωποι μὲ ἀνοικτοὺς πόρους καὶ πλατειὰ καρδιά… Ὑπεράνθρωποι; Ὄχι. Ἁπλῶς, μεταξωτοί… Φαίνονται ἀπὸ μακρυά. Ἀρκεῖ νὰ προσέξῃς «μικρὲς», «ἀσήμαντες» κινήσεις στὸ φέρεσθαι τῶν ἀνθρώπων…

Τάκης Κατσώρης.