Κάντε τὸν κόπο να διαβάσατε τὸ παρακάτω ἀπόσπασμα τοῦ Θουκυδίδη καὶ δεῖτε πόσο ἀναλυτικοὶ καὶ σκεπτόμενοι ἤταν οἱ ἄνθρωποι.

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ

Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 82
Για ὅσα ἔγιναν, γίνονται καὶ θὰ γίνουν…

1. Σ’ αὐτές τις ἀκρότητες ἔφτασε ὁ ἐμφύλιος πόλεμος καὶ προκάλεσε μεγάλη ἐντύπωση, γιατὶ ἦταν ὁ πρῶτός που ἔγινε.
Ἀργότερα μπορεῖ νὰ πῇ κανεὶς ὅτι ὁλόκληρος ὁ Ἑλληνισμὸς συνταράχτηκε, γιατὶ παντοῦ σημειώθηκαν ἐμφύλιοι σπαραγμοί.
Οἱ δημοκρατικοὶ καλοῦσαν τοὺς Ἀθηναίους νὰ τοὺς βοηθήσουν καὶ οἱ ὀλιγαρχικοὶ τοὺς Λακεδαιμονίους.
Ὅσο διαρκοῦσε ἡ εἰρήνη δὲν εἶχαν οὔτε πρόφαση, ἀλλὰ οὔτε καὶ τὴν διάθεση νὰ τοὺς καλέσουν γιὰ βοήθεια.
Μὲ τὸν πόλεμο, ὅμως καθεμιὰ ἀπὸ τὶς ἀντίπαλες πολιτικὲς παρατάξεις μποροῦσε εὔκολα νὰ βρῇ εὐκαιρία νὰ προκαλέσῃ ἐξωτερικὴ ἐπέμβαση γιὰ νὰ καταστρέψῃ τοὺς ἀντιπάλους της καὶ νὰ ἐνισχυθῇ ἡ ἴδια γιὰ ν’ ἀνατρέψῃ τὸ πολίτευμα.

2. Οἱ ἐμφύλιες συγκρούσεις ἔφεραν μεγάλες κι ἀμέτρητες συμφορὲς στὶς πολιτεῖες, συμφορές ποὺ γίνονται καὶ θὰ γίνωνται πάντα ὄσο δὲν ἀλλάζει ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου, συμφορές ποὺ μπορεῖ νὰ εἶναι βαρύτερες ἢ ἐλαφρότερες κι ἔχουν διαφορετικὴ μορφὴ ἀνάλογα μὲ τις περιστάσεις. Σὲ καιρὸ εἰρήνης καὶ ὅταν εὐημερῇ ὁ κόσμος καὶ οἱ πολιτεῖες, οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἤρεμοι γιατὶ δεν τοὺς πιέζουν ἀνάγκες φοβερές. Ἀλλ’ ὅταν ἔρθῃ ὁ πόλεμπς ποὺ φέρνει στοὺς ἀνθρώπους τὴν καθημερινὴ στερήση, γίνεται δάσκαλος τῆς βίας κι ἐρεθίζει τὰ πνεύματα τοῦ πλήθους σύμφωνα μὲ τις καταστάσεις ποὺ δημιουργεῖ.

3. Ὁ ἐμφύλιος πόλεμος, λοιπόν, μεταδόθηκε ἀπὸ πολιτεία σὲ πολιτεία. Κι ὄσες πολιτεῖες ἔμειναν τελευταῖες, ἔχοντας μάθει τὶ εἶχε γίνει ἀλλοῦ, προσπαθοῦσαν νὰ ὑπερβάλουν σ’ ἐπινοητικότητα, σὲ ὕπουλα μέσα καὶ σὲ ἀνήκουστες ἐκδικήσεις.

4. Για να δικαιολογήσουν τὶς πράξεις τους ἄλλαζαν ἄκομα καὶ τὴν σημασία τῶν λέξεων. Ἡ παρἀλογη τόλμη θεωρήθηκε ἀνδρεία καὶ ἀφοσίωση στὸ κόμμα, ἡ προσωπικὴ διστακτικότητα θεωρήθηκε δειλία ποὺ κρύβεται πίσω ἀπὸ εὔλογες προφάσεις καὶ ἡ σωφροσύνη προσωπίδα τῆς ἀνανδρείας. Ἡ παραφορὰ θεωρήθηκε ἀνδρικὴ ἀρετή, ἐνῶ ἡ τάση νὰ ἐξετάζωνται προσεκτικὰ ὄλες οἱ ὄψεις ἐνὸς ζητήματος θεωρήθηκε πρόφαση γιὰ ὑπεκφυγή.

5. Ὅποιος ἦταν ἔξαλλος γινόταν ξακουστός, ἐνῶ ὅποιος ἔφερνε ἀντιρρήσεις γινόταν ὕποπτος. Ὅποιον ἐπινοοῦσε κανένα τέχνασμα καὶ πετύχαινε, τὸν θεωροῦσαν σπουδαῖο, κι ὅταν ὑποψιαζόταν σύγκαιρα καὶ φανέρωνε τὰ σχέδια τοῦ ἀντιπάλου, τὸν θεωροῦσαν ἄκομα πιὸ σπουδαῖο. Ἐνῶ ὅποιος ἦταν ἀρκετὰ προνοητικός, ὥστε νὰ μὴν χρειαστοῦν τέτοια μέσα, θεωροῦσαν ὅτι διαλύει τὸ κόμμα καὶ ὅτι εἶναι τρομοκρατημένος ἀπὸ τὴν ἀντίπαλη παρατάξη. Μὲ μιὰ λέξη, ὅποιος πρόφταινε νὰ κάνῃ κακὸ πρὶν ἀπὸ τὸν ἄλλον, ἦταν ἄξιος ἐπαίνου, καθὼς κι ἐκεῖνος ποὺ παρακινοῦσε στὸ κακὸ ὅποιον δὲν εἶχε σκεφτεῖ νὰ τὸ κάνῃ.

6. Ἀλλὰ καὶ ἡ συγγένεια θεωρήθηκε χαλαρότερος δεσμὸς ἀπὸ τὴν κομματικὴ ἀλληλεγγύη, γιατὶ οἱ ὁμοϊδεάτες ἦσαν ἕτοιμοι νὰ ἐπιχειρήσουν ὀ,τιδήποτε, χωρὶς δισταγμό, καὶ τοῦτο ἐπειδὴ τὰ κόμματα δὲν σχηματίστηκαν γιὰ νὰ ἐπιδιώξουν κοινὴ ὠφέλεια μὲ νόμιμα μέσα, ἀλλά, ἀντίθετα, γιὰ νὰ ἰκανοποιήσουν τὴν πλεονεξία τοὺς παρανομῶντας. Καὶ ἡ μεταξύ τους ἀλληλεγγύη βασιζόταν περισσότερο στὴν συνενοχή τους παρὰ στοὺς ὅρκους τους στοὺς θεούς.

7. Τὶς εὔλογες προτάσεις τῶν ἀντιπάλων τὶς δέχονταν μὲ ὑστεροβουλία καὶ ὄχι μὲ εἰλικρίνεια γιὰ νὰ φυλαχτοῦν ἀπὸ ἔνα κακὸ ἂν οἱ ἄλλοι ἦταν πιὸ δυνατοί. Καὶ προτιμούσαν νὰ ἐκδικηθοῦν γιὰ κάποιο κακὸ ἀντὶ νὰ προσπαθήσουν νὰ μὴν τὸ πάθουν. Ὅταν ἔκαναν ὅρκους γιὰ κάποια συμφιλίωση, τοὺς κρατοῦσαν τόσο μόνον ὄσο δὲν εἶχαν τὴν δύναμη νὰ τοὺς καταπατήσουν, μὴ ἔχοντας νὰ περιμένουν βοήθεια ἀπὸ ἀλλοῦ. Ἀλλὰ μόλις παρουσιαζόταν εὐκαιρία, ἐκεῖνοι ποὺ πρῶτοι εἴχαν ξαναβρεὶ τὸ θάρρος τους, ἂν ἔβλεπαν ὅτι οἱ ἀντίπαλοἰ τους ἦσαν ἀφύλαχτοι, τοὺς χτυποῦσαν κι ἔνοιωθαν μεγαλύτερη χαρὰ νὰ τοὺς βλάψουν ἐξαπατῶντας τους, παρὰ χτυπῶντας τους ἀνοικτά. Θεωροῦσαν ὅτι ὁ τρόπος αὐτὸς ὄχι μόνο εἶναι πιὸ ἀσφαλὴς ἀλλὰ καὶ βραβεῖο σὲ ἀγῶνα δόλου. Γενικὰ εἶναι εὐκολώτερο νὰ φαίνονται ἐπιδέξιοι οἱ κακοῦργοι, παρὰ νὰ θεωροῦνται τίμιοι ὅσοι δὲν εἶναι δόλιοι. Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι προτιμοῦν νὰ κάνουν τὸ κακὸ καὶ νὰ θεωροῦνται ἔξυπνοι, παρὰ νὰ εἶναι καλοὶ καὶ νὰ τοὺς λένε κουτούς.

8. Αἰτία ὅλων αὐτῶν εἶναι ἡ φιλαρχία ποὺ ἔχει ῥίζα τὴν πλεονεξία καὶ τὴν φιλοδοξία ποὺ ἔσπρωχναν τὶς φατρίες ν’ ἀγωνίζωνται μὲ λύσσα. Οἱ ἀρχηγοὶ τῶν κομμάτων, στὶςς διάφορες πολιτεῖες, πρόβαλλαν ὡραία συνθήματα. Ἰσότητα τῶν πολιτῶν ἀπὸ τὴν μιὰ μεριά, σωφροσύνη τῆς ἀριστοκρατικῆς διοικήσεως ἀπὸ τὴν ἄλλη. Προσποιοῦνταν ἔτσι ὅτι ὑπηρετοῦν τὴν πολιτεία, ἐνῶ πραγματικὰ ἤθελαν νὰ ἰκανοποιήσουν προσωπικὰ συμφέροντα καὶ ἀγωνίζονταν μὲ κάθε τρόπο νὰ νικήσουν τοὺς ἀντιπάλους τους. Τοῦτο τοὺς ὁδηγοῦσε νὰ κάνουν τὰ φοβερώτερα πράγματα ἐπιδιώκοντας νὰ ἐκδικηθοῦν τοὺς ἀντιπάλους τους, ὄχι ὡς τὸ σημεῖο ποὺ ἐπιτρέπει ἡ δικαιοσύνη ἢ τὸ συμφέρον τῆς πολιτείας, ἀλλὰ κάνοντας τὶς ἀγριότερες πράξεις, μὲ μοναδικὸ κριτήριο τὴν ἰκανοποίηση τοῦ κόμματός τους. Καταδίκαζαν ἄνομα τοὺς ἀντιπάλους τους ἣ ἅρπαζαν βίαια τὴν ἐξουσία, ἕτοιμοι νὰ κορέσουν τὸ μῖσος τους. Καμμιὰ ἀπό τὶς δύο παρατάξεις δὲν εἶχε κανέναν ἠθικὸ φραγμὸ κι ἐκτιμοῦσε περισσότερο ὅσους κατόρθωναν νὰ κρύβουν κάτω ἀπὸ ὡραῖα λόγια φοβερὲς πράξεις. Ὅσοι πολίτες ἤταν μετριοπαθεῖς θανατώνονταν ἀπὸ τὴν μιὰ ἢ τὴν ἄλλη παράταξη, εἴτε ἐπειδὴ εἴχαν ἀρνηθῆ νὰ πάρουν μέρος στὸν ἀγῶνα εἴτε ἐπειδὴ ἡ ἰδέα καὶ μόνο ὅτι θὰ μποροῦσαν νὰ ἐπιζήσουν προκαλοῦσε ἐναντίον τοὺς τὸν φθόνο.
(Μετάφραση: Ἄγγελος Βλάχος)

Παντελῶς Κατεστραμμένος

φωτογραφία