Μάθημα περὶ νόμων καὶ νομοθετικῆς διαδικασίας.

Ἐδῶ ὑπάρχει ἕνα καλὸ μάθημα περὶ νόμων καὶ νομοθετικῆς διαδικασίας: κάθε νέος νόμος ἢ ψήφισμα δὲν πρέπει νὰ ἀντιβαίνῃ σὲ ἤδη ὑπάρχοντα νόμο.

Σήμερα ἔχει ἀντιστραφεῖ αὐτὸ καὶ συμβαίνει τὸ ἀντίθετο, πρακτικὴ ποὺ συντέλεσε σημαντικὰ στὴν πολυνομικὴ ὕβρι καὶ τὸν παραλογισμὸ τῶν φιρμανιῶν.

ΓΡΑΦΗ ΠΑΡΑΝΟΜΩΝ: ΠΩΣ ΔΙΑΣΦΑΛΙΖΟΤΑΝ Η ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ, Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΝ ΚΑΙ Η ΜΗ-ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΩΝ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ.

Στὴν άρχαία Ἀθήνα τοῦ -4ου αι. παρατηροῦνται τρία ἐκπληκτικὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ νομικοῦ συστήματος. Τὸ ἕνα εἶναι ὅτι οἱ ἐπονομαζόμενοι «νομοθέτες» δὲν ἔπαιρναν αὐτοπροσώπως τὴν πρωτοβουλία προτάσεως νέων νόμων – οἱ προτάσεις μποροῦσαν νὰ ὑποβληθοῦν ἀπὸ κάθε Ἀθηναῖο πολίτη καὶ οἱ «νομοθέτες» ἀπλῶς ἀποφαίνονταν ὑπὲρ ἢ κατὰ τῶν προτάσεων ποὺ εἶχαν τεθεῖ στὴν κρίση τους. Τὸ δεύτερο εἶναι ὅτι καμμία πρόταση δὲν ἔφθανε στοὺς «νομοθέτες» ἐὰν ἡ Ἐκκλησία δὲν ψήφιζε ὅτι αὐτὸ ἔπρεπε νὰ γίνῃ – ἡ Ἐκκλησία μποροῦσε πάντοτε νὰ σταματήσῃ κάθε προτεινόμενη μεταβολή.

Τὸ τρίτο εἶναι ὅτι τὸ νομοθετικὸ σύστημα ἴσχυε μόνον γιὰ νόμους ποὺ προοριζόταν νὰ ἔχουν μονιμότητα, ὄχι γιὰ ψηφίσματα. Στὴν πρακτικὴ οἱ περισσότερες ἀποφάσεις τῶν Ἀθηναίων εἶχαν μία περισσότερο προσωρινὴ ἢ εἰδικὴ μορφὴ καὶ γι’ αὐτὸ λαμβανόταν μὲ ψηφίσματα. Ἀντιθέτως οἱ νόμοι εἶχαν σταθερότητα, διάρκεια καὶ ἔπρεπε νὰ διαφυλάσσονται ἀπὸ τὶς μεταβολὲς, ποὺ θὰ ἐπιθυμοῦσε νὰ ἐπιβάλῃ ὁ ἑκάστοτε κυβερνὼν. Πῶς διασφαλιζόταν αὐτό; Μὲ τὴν «γραφὴ παρανόμων».

Εἴτε ἡ καινούργια πρόταση ἐπεδίωκε τὴν θέσπιση νόμου εἴτε τὴν ἔκδοση ψηφίσματος, ὁ ἴδιος ὁ προτείνων εἶχε τὴν εὐθύνη νὰ βεβαιωθῇ ὅτι δὲν παραβίαζε κανέναν ὑπάρχοντα νόμο, εἴτε στὴν μορφὴ εἴτε στὸ περιεχόμενο. Ἄν συνέβαινε κάτι τέτοιο, ὁ προτείνων μποροῦσε νὰ διωχθῇ. Ἀμέσως μόλις ὁ μηνυτὴς προέβαινε σὲ «γραφὴ παρανόμων», ὁ προτεινόμενος νόμος ἢ ψήφισμα, εἴτε ἡ Ἐκκλησία εἶχε ψηφίσει γι’ αὐτὸν εἴτε ὄχι, ἀναστελλόταν μέχρι τὴν διεξαγωγὴ τῆς δίκης. Ἐὰν ὁ ἐναγόμενος κρινόταν ἔνοχος, τιμωροῦταν, συνήθως μὲ πρόστιμο, ἐνῶ ὁ νόμος ἢ τὸ ψήφισμα ποὺ πρότεινε ἀκυρωνόταν. Ἐὰν κάποιος καταδικαζόταν τρεῖς φορὲς γι’ αὐτὸ τὸ εἶδος ἐγκλήματος, ὑφίστατο ἐπιπρόσθετα καὶ στέρηση τῶν πολιτικῶν του δικαιωμάτων («ἀτιμία»).

Ἦταν ἐπίσης δυνατὸν νὰ μηνυθῇ κάποιος μὲ «γραφή» γιὰ τὴν «θέσπιση ἀνάρμοστου νόμου» (νόμον μὴ ἐπιτήδειον θεῖναι). Αὐτὴ ἡ κατηγορία ἦταν κατὰ ἕνα τρόπο στενότερη ἀπὸ τὴν «γραφὴ παρανόμων», διότι εἶχε νὰ κάνῃ μόνο μὲ νέους νόμους, ὄχι μὲ νέα ψηφίσματα – ἀπὸ μία ἄλλη ἄποψη ὅμως ἦταν εὐρύτερη, διότι ἡ λέξη «μὴ ἐπιτήδειος» ἀποτελεῖ ἕναν ἀόριστο ὅρο ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ καλύψῃ καὶ ἄλλα ἀδικήματα πέρα ἀπὸ τὴν παραβίαση ὑφισταμένου νόμου. Ἡ ποινὴ σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση «γραφῆς» καταλογιζόταν ἀπὸ τὸ δικαστήριο καὶ μποροῦσε νὰ ἦταν πολὺ αὐστηρή, ἀκόμη καὶ θανατικὴ καταδίκη.

Οἱ Ἀθηναῖοι ἐνδιαφερόντουσαν ἰδιαιτέρως γιὰ τὴν προστασία τοῦ κώδικος νόμων τους, ἀπὸ ἀνεπιθύμητες μεταβολὲς. Αὐτὴ ἡ λεπτομέρεια εἶναι πολὺ σημαντικὴ γιὰ τὴν μελέτη τῆς δημοκρατίας τους, διότι ναὶ μὲν μποροῦσε κάθε Ἀθηναῖος πολίτης νὰ ἀναρριχηθῆ στὴν ἐξουσία, ὥφειλε ὅμως νὰ κυβερνήσῃ σύμφωνα μὲ τοὺς νόμους καὶ δὲν εἶχε δικαίωμα νὰ τοὺς μεταβάλῃ. Οὕτως διασφαλιζόταν τὸ πολίτευμα ἀπὸ τὴν ἀπόπειρα μετατροπῆς του σὲ τυραννίδα, καὶ ἀπὸ τὶς αὐθαιρεσίες τῶν ἀρχόντων, ἀλλὰ καὶ οἱ νόμοι παρέμεναν σταθεροί καὶ δίχως ἀντιφάσεις (ἀφοῦ κάθε νέος νόμος ἢ ψήφισμα δὲν ἔπρεπε νὰ ἀντιβαίνῃ σὲ ἤδη ὑπάρχοντα νόμο).

Φρούριον

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

One thought on “Μάθημα περὶ νόμων καὶ νομοθετικῆς διαδικασίας.

Leave a Reply to PhoenixCancel reply