«Πασῶν τῶν τεχνῶν ἀναγκαιοτέρα ἡ γεωργική», έγραφε ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
Στον Ευρυτάνα τούτο επέβαλε η πενία κι η πείνα και το ένστικτο της επιβοώσεως. 

Ο παλαιός γεωργός δεν ήταν σαν τον σημερινό εργαζόμενο. Στο χωράφι «στουμπιόταν» από φυλακής πρωίας μέχρι νυκτός και για το χωράφι προσευχόταν «ὑπὲρ εὐφορίας τῶν καρπῶν τῆς γῆς».

Ο ηρωισμός του Ευρυτάνα δεν ανεδεικνύετο, όταν πολεμούσε τον κατακτητή, που επιβουλεύετο την ελευθερία του, αλλά όταν ξεχέρσωνε (ξεστρεμάτιζε, όπως έλεγε) τα κράκουρα για να τα κάνει χωράφια. Όπου υπήρχαν βράχοι και χώμα, ξερίζωνε τις πέτρες κι έμενε το χώμα. Όπου όμως υπήρχε καθαρός βράχος και χρειαζόταν οπωσδήποτε χωράφι ή κήπο, τότε κουβαλούσε το χώμα από αλλού.

Προϊόν του ξεχερσώματος ήταν οι μεγάλες πέτρες, που τις έφτιαχνε πεζούλια αντιστηρίξεως του χωραφιού του και ισοπεδώσεως του επικλινούς εδάφους και υποπροϊόν μεγάλοι σωροί από πέτρες, διαστάσεων χούφτας, οι λεγόμενοι αρμακάδες (από το αρχ. ἕρμαξ) ή οβολοί, που ήταν βιότοπος ποντικιών φιδιών και άλλων σαυροειδών. Ο γεωργός εφάρμοζε ένα αυστηρό σύστημα διαχειρίσεως του χώματος.

Οι κατηγορίες των χωραφιών ήταν πάρα πολλές. Σε πλαγιές και σε γούπατα, σε λογγιές και σε διάσελα, όπου υπήρχε λίγο χώμα, παχύ ή μελίστα, γλινότοπος ή βελαώρα, κρητσίπια ή ξηριάδες, ο Ευρυτάνας έφτιαχνε τα χωράφια του. Ήταν μικρές πεζούλες, που καλλιεργημένες και περιποιημένες φάνταζαν στις πλαγιές των βουνών σαν ένα απίθανο μωσαϊκό. Τα ξερικά και τα ποτιστικά ήταν η πιο ουσιαστική διάκριση των χωραφιών. Η γη και το ύδωρ είναι δυο πανάρχαιες και διαχρονικές αξίες, τις οποίες σε κανέναν κατακτητή κανένας δεν χάριζε.

Τούτη την γη ποτέ δεν διαφέντεψε τσιφλικάς ή άλλος αφέντης, έχοντας τον Ευρυτάνα γεωργό δούλο, κολλήγο ή δουλοπάροικο. Ο ίδιος ήταν αφέντης και δούλος της γης του και τα συμβόλαιά του ήταν σφραγισμένα με τον ιδρώτα του κι επισφραγισμένα από τους κανόνες της κοινότητας που ζούσε. Ο παραδοσιακός νοικοκύρης εξαντλούσε τον Έρωτα στην γη του και στην γυναίκα του. Χωρίς να το ξέρει πειθαρχούσε στο σοφό Κοράνι που διδάσκει: «η γυναίκα είναι σαν το χωράφι σου, μπες μέσα και όργωσε κατά βούληση» και όχι μόνο κάθε 14 Φεβρουαρίου!

Χουλιαρᾶς Ἀλέξανδρος