Βιβλιοπαρουσιάζοντας «Σελίδες Ἡμερολογίου»

Πρόκειται γιὰ τὸ πολεμικὸ ἡμερολόγιον τοῦ Λοχία Βασίλη Καλμπούρου, ποὺ εὑρέθη στὸ ὕψωμα 731 καὶ συνελήφθη ἀπὸ τοὺς Ἰταλούς, μετὰ ἀπὸ σκληρὲς καὶ συνεχόμενες μάχες.
Τὸ βιβλίο ἐξεδόθη ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις Πελασγὸς τοῦ Ἰωάννου Γιαννάκενα.

Ὅταν ὅμως λέμε «πολεμικὸ ἡμερολόγιο», ἐννοοῦμε ἀκριβῶς αὐτό. Καταγραφὲς ἡμερολογιακές, δίχως νὰ δίδονται στοιχεία ἐπιχειρησιακά, ἀλλὰ μὲ συνοπτικὲς περιγραφὲς τῆς καταστάσεως τοῦ στρατεύματος, τῶν ἀπωλειῶν σὲ ἀνθρώπινες ζωές, ποὺ εὑρίσκοντο στὸ κοντινὸ περιβάλλον τοῦ λοχίου καὶ τοῦ πόνου ἢ τῶν κακουχιῶν ποὺ ἐβίωσαν αὐτὰ τὰ παλληκάρια.

Σὲ ἔναν βαθμὸ βέβαια, ξεκινῶντας τὴν μελέτη αὐτοῦ τοῦ βιβλίου, τὸ μυαλό μου ἔτρεξε σὲ κάποιες ἄλλες, ἀντίστοιχες περιγραφές, ἑνὸς ἄλλου πολέμου, ποὺ μᾶς ἐκληροδότησε ὁ Στρατῆς Μυριβήλης στὸ «ἡ ζωὴ ἐν τάφῳ». Ὁ Μυριβήλης ὅμως ἦταν λογοτέχνης, ἐνᾦ ὁ Καλμποῦρος ὄχι. Πρὸς τοῦτον ἂν καὶ κυριολεκτικῶς συζητᾶμε γιὰ τὰ ἴδια ἀκριβῶς συναισθήματα, γιὰ τὶς ἴδιες ἀπώλειες καὶ γιὰ τὶς ἴδιες θυσίες  τῶν πρωταγωνιστῶν, ἐν τούτοις, ἀκριβῶς γιατὶ ὁ Καλμποῦρος δὲν κατεπιάσθη μὲ τὴν λογοτεχνικὴ ἐπεξεργασία τῶν καταγραφῶν του, τὸ ἐν λόγῳ βιβλιαράκι ἀποκτᾶ διπλῆ ἀξία, ἐφ’ ὅσον, ἐν τελῶς συνοπτικῶς, μᾶς μεταφέρει στὸ πολεμικὸ μέτωπο τοῦ θεάτρου ἐπιχειρήσεων τοῦ 1940-41. Οἱ δὲ ὑπερήρώες κι ἐκείνης τῆς περιόδου, ὅπως ἀκριβῶς καὶ τῶν προηγουμένων πολέμων, δὲν ἔχουν νὰ ζηλεύσουν κάτι ἀπὸ τοὺς προγόνους τους, ποὺ ἐπίσης μὲ τὴν ἰδίαν αὐτοθυσία ἔσπευσαν νὰ πολεμήσουν «ὑπὲρ βωμῶν καὶ ἑστιῶν»… 

Κατὰ τὴν διάρκεια τῶν καταγραφῶν του ὁ Καλμποῦρος ἀναφέρεται συχνὰ στὴν πείνα, ποὺ ἐμάστιζε ὅλους τοὺς εὑρισκομένους στὴν Πρώτη Γραμμή, ἐνᾦ, κάποιες στιγμές, μὲ παράπονο ἀναφέρεται στοὺς ἄλλους, ἐκείνους ποὺ δὲν ἦσαν στὸ Μέτωπο καὶ ἀπελάμβαναν τὰ πάντα.
Ὁ ὁπλισμός τους δέ, ἀναλογικῶς μὲ τὸν ἰταλικὸ ὁπλισμό, συχνὰ ἀποδεικνύεται …παιδικός, ἐνᾦ τελικῶς τὸ μόνον ποὺ ἔδρασε ὡς ὑπέρ-ὅπλον τῶν Ἐλλήνων ἦταν τὸ ψυχικό τους σθένος. Αὐτὸ κὶ μόνον αὐτὸ ἀπεδείχθη, σὲ πολλὲς περιπτώσεις, τὸ βασικὸ αἴτιον τῆς νίκης σὲ κατὰ τόπους μάχες.

Τελικῶς ὁ Καλμποῦρος συνελήφθη καὶ μετεφέρθη στὴν Ἰταλία, σὲ στρατόπεδον συγκεντρώσεως, ἐνᾦ λίγο πρὸ τῆς εἰσόδου τῶν Γερμανῶν, μὲ τὴν βοήθεια Ἰταλῶν ἐπέτυχε, μὲ ἀρκετοὺς ἀκόμη Ἕλληνες αἰχμαλώτους, νὰ δραπετεύσουν γιὰ τὴν Ἐλβετία, ὅπου κι ἐπέρασαν τὸ ὑπόλοιπον τῆς κατοχῆς, σαφῶς πιὸ ἀσφαλεῖς καὶ μακρὰν τῶν πολεμικῶν ἐπιχειρήσεων.

Ἀπὸ τὶς ἐλάχιστες, σχετικά, καταγραφές του ἀπὸ τὸ ἰταλικὸ στρατόπεδον συγκεντρώσεως, μὰ καὶ ἀπὸ ὅλες τὶς καταγραφές του καθ’ ὅλην τὴν διάρκεια τῆς αἰχμαλωσίας του, διαπιστώνουμε πὼς οἱ Ἰταλοὶ ἀπήλαυνον ἀφθονία τροφῆς (ποὺ προσέφεραν καὶ στοὺς αἰχμαλώτους τους), ἀφθονία πολεμικοῦ ὑλικοῦ καὶ πολεμοφοδίων καί, φυσικά, πολὺ μεγάλη ἐπίπεδον ὑποδομῶν. Διαπιστώνουμε δῆλα δὴ μίαν σὲ βάθος προετοιμασία γιὰ νὰ ἐπιτύχουν τὰ μεγαλεπίβολά τους σχέδια ἐνᾦ, ταὐτοχρόνως, στὸ ἐπίπεδον τῆς αὐταρκείας εἶχαν ἐπιτύχη θαυμάσια ἀποτελέσματα.

Δυστυχῶς, διαπιστώνει εὔκολα ὁ ἀναγνώστης, πὼς ἡ Ἐλλαδίτσα μας ἐπέτυχε νὰ ἐξοπλισθῇ μόνον γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσῃ εἰσβολὲς ἀλλὰ ὄχι γιὰ νὰ καλύψῃ στὰ ὑπόλοιπα, ἀπολύτως ἀναγκαῖα ὅμως, τοὺς στρατιῶτες μας. Ἁποτέλεσμα αὐτῆς τῆς κρατικῆς ἦσαν τὰ ἀμέτρητα κρυοπαγήματα, ἡ σχεδὸν παντελὴς ἀπουσία τροφῆς καὶ ἡ μερικὴ (ἔως καὶ ἀνύπαρκτος σὲ κάποιες περιπτώσεις) δυνατότης ἀνεφοδιασμοῦ τῶν γραμμῶν τοῦ Μετώπου. Ἦσαν δῆλα δὴ ὅλα αὐτὰ ποὺ ἐξέθεσαν τοὺς στρατιῶτες μας σὲ πολλαπλασίους κινδύνους, ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ θὰ ἀντεμετώπιζαν ἐὰν εἶχαν τὸν ἐξοπλισμὸ καὶ τὴν ἐπάρκεια τῶν Ἰταλῶν. 

Τὸ ἡμελόγιον παύει νὰ ἐνημερώνεται λίγο μετὰ τὴν μεταφορὰ τοῦ Καλμπούρου στὸ ἰταλικὸ στρατόπεδον συγκεντρώσεως, ἀλλὰ ἐμεῖς μαθαίνουμε τὶς μετέπειτα ἐξελίξεις ἀπὸ τὸ βιογραφικὸ σημείωμα, ποὺ παρατίθεται, ἂν τί εἰσαγωγῆς, στὸ βιβλίο μας.

Ὁ Καλμποῦρος ἦταν ἀπὸ τοὺς τυχεροὺς ποὺ ἐπέζησαν, ἀλλὰ δεκάδες ἄλλοι δὲν ἦσαν. Παρ’ ὅλα αὐτά, μέσα ἀπὸ αὐτὸ τὸ μικρὸ βιβλιαράκι μαθαίνουμε ἰδιαιτέρας σπουδαιότητος λεπτομέρειες γιὰ τὶς συνθῆκες, γιὰ τὰ ἀνυπέρβλητα ἐμπόδια μά, κυρίως, γιὰ τὸ σθένος τῶν παππούδων μας. Μά, τὸ σημαντικότερον ὅλων εἶναι πὼς ἀκριβῶς λόγῳ τοῦ (κάθε) Καλμπούρου μποροῦμε σήμερα, σὲ κάποιον βαθμόν, νὰ ἐννοήσουμε τὸ πόσο σημαντικὸ εἶναι τὸ νὰ γνωρίζουμε ἱστορικὲς πτυχὲς ποὺ ἀγνοούσαμε. Διότι τὸ ἔπος τοῦ ’40 δὲν εἶναι ἔτσι, ἔνα κενὸ γράμμα, δίχως βαρύτητα. Τὸ ἔπος τοῦ ’40, μὰ καὶ κάθε ἀντίστοιχο ἄλλο, εἶναι πηγὴ γνώσεως, θάῤῥους, σθένους, ἐνσυνειδήσεως, ἀλλὰ κι ἀφορμὴ περαιτέρῳ μελέτης μά, ἐπάνω ἀπὸ ὅλα, πηγὴ σεβασμοῦ πρὸς ὅλους αὐτοὺς ποὺ μὲ τὶς θυσίες τους ἐξησφάλισαν τὴν σημερινή μας (ἂς ποῦμε) ἐλευθερία.

Σαφῶς καὶ τὰ αἴτια τῶν πολέμων, ἀπὸ ἀρχαιοτάτων ἐτῶν, ἦσαν ἀπολύτως διαφορετικὰ ἀπὸ αὐτὰ ποὺ μᾶς ἐδίδαξαν. Μά, αὐτό, τελικῶς εἶναι ἀπολύτως ἀνούσιο, ἐὰν τὸ ἐξετάσουμε συνδυαστικὰ μὲ τὸν ἡρωϊσμὸ τῶν μετεχόντων. Τί ἐννοῶ; Πολὺ ἁπλᾶ μπορεῖ ὁ κάθε (φερόμενος ὡς) ἡγέτης νὰ ὁδηγήσῃ ἕναν λαὸ σὲ μία σειρὰ πολέμων, εἴτε γιὰ δικούς του λόγους εἴτε λόγῳ ἐντολῶν ποὺ τοῦ ἐδόθησαν. Ἐμεῖς πράγματι στὸν Α΄ καὶ στὸν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κατ’ ἐντολὴν ἄλλων ἐνεπλάκημεν.
Αὐτὸ ὅμως ποὺ ἔχει ἀξία καὶ ἀπαιτεῖται νὰ ἑστιάσουμε εἶναι τὸ τί ἀκριβῶς ἐξωτερικεύθη, ἐπ΄ ἀφορμῇ αὐτοῦ τοῦ πολέμου, ἀπὸ τὸν λαό μας. Κι αὐτό, ποὺ ἐν τῷ συνόλῳ του διαπιστώνουμε, εἶναι ἕνας ἀπέραντος ἡρωϊσμός, στὴν πλειοψηφία τῶν συμπατριωτῶν μας τότε, ποὺ ἦταν, κατὰ κάποιον τρόπο, ἡ συνέχεια
πολλῶν, πολεμικῶν παρελθόντων ἐπιχειρήσεων. Μία ἀπόλυτος καὶ συνεπὴς συμπεριφορά, ἀνάλογος κάθε παλαιοτέρας.
Κατ’ ἐμὲ μέσα ἀπὸ τέτοια βιβλία γίνεται ἀντιληπτὸ πὼς καὶ συνέπεια καὶ συνέχεια διαπιστώνεται στὴν φυλή μας, ἰδίως σὲ περιόδους κρίσεως καὶ περιόδους ἐθνικοῦ κινδύνου.

Ἐξαιρετική, κατ’ ἐμέ, ἡ ἰδέα τοῦ κου Γιαννάκενα νὰ τὸ ἐκδόσῃ.

Φιλονόη 

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply