Μία Εὐρώπη σὲ κρίση.

Μία Εὐρώπη σὲ κρίση.

 

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα
«Μη χαίρεστε που σκοτώσατε το κτήνος. Η σκύλα που το γέννησε ζει και είναι πάλι σε οργασμό.»
Bertolt Brecht
(σ.σ. Όταν είδε τον κόσμο στις πλατείες των πόλεων να πανηγυρίζει για το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου).

«Υπάρχει μεγάλη υποστήριξη για τη δημιουργία μιας ουσιαστικής δημοσιονομικής και τελικά πολιτικής ένωσης. Κατά την άποψή μου, η ευρωζώνη θα πρέπει να γίνει οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Όπως και ο Churchill, θεωρώ ότι η Βρετανία δεν θα πρέπει να είναι μέρος της, αλλά θα πρέπει να παραμείνει στενός σύμμαχος με την ομοσπονδιακή ευρωζώνη, με την οποία θα συνεχίσει να μοιράζει την κοινή αγορά, την κοινή εμπορική πολιτική και, ελπίζω, μια κοινή ατζέντα για θέματα ασφάλειας» τόνισε η Ευρωπαία επίτροπος Viviane Reding, αρμόδια για θέματα δικαιοσύνης, σε ομιλία της τον Φεβρουάριο στους καθηγητές της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Cambridge. Η Reding επανέλαβε την έκκληση του Winston Curchill για τη δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης στην περίφημη ομιλία του στη Ζυρίχη το 1946, σε μια προσπάθεια να κατευνάσει τον ευρώ-σκεπτικισμό και την ευρώ-φοβική πολιτική της βρετανικής πολιτικής σκηνής.
Οι επερχόμενες εκλογές για το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, οι σημαντικότερες από το 1979, βρίσκουν την Ευρώπη σε ένα επικίνδυνο σταυροδρόμι. Αδιαφορία από τους Ευρωπαίους πολίτες που βάλλονται από την οικονομική κρίση, ευρώ-σκεπτικισμό σε κατάλληλες δόσεις από τους πολέμιους της ευρωπαϊκής ένωσης προκειμένου να ικανοποιηθούν τα κατάλληλα πολιτικά παιχνίδια από την άκρα δεξιά μέχρι και την άκρα αριστερά, αδυναμία από τις πολιτικές ηγεσίες των κρατών μελών της Ευρώπης να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα των κοινωνιών και ένα ντόμινο αποσχιστικών τάσεων που ξεκίνησε από την Κριμαία και κινδυνεύει να γκρεμίσει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ένα ευρωπαϊκό οικοδόμημα που ίσως να μην είχε στέρεες βάσεις από την εποχή της δημιουργίας του.

Πολύ πριν από τον Winston Churchill, διανοούμενοι και πολιτικοί είχαν εμπνευστεί (;) τη δημιουργία της ένωσης των λαών της Γηραιάς Ηπείρου, λαών που καθ΄ όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους, μάχονταν αναμεταξύ τους. Η Γηραιά Ήπειρος μαστίζονταν από πολέμους μεταξύ των διαφορετικών φυλών, εθνοτήτων και θρησκευτικών ρευμάτων για χιλιάδες χρόνια στο παρελθόν. «Μια μέρα, κατά το μοντέλο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης θα δημιουργηθούν» είχε δηλώσει ο George Washington από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Μια δήλωση που συμμερίστηκε και ο Victor Hugo το 1849 όταν τόνισε ότι: «Θα έλθει μια μέρα που όλα τα έθνη αυτής της ηπείρου, χωρίς να χάσουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους ή την ένδοξη ατομικότητά τους, θα συνενωθούν σε μια ανώτερη οντότητα και θα συναποτελέσουν την ευρωπαϊκή αδελφότητα. Θα έλθει μια μέρα που δεν θα υπάρχουν πια άλλα πεδία μαχών εκτός από τα πεδία των ιδεών. Θα έλθει μια μέρα που οι σφαίρες και οι βόμβες θα αντικατασταθούν από τις ψήφους. Θα έλθει μια μέρα όπου θα δούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης πρόσωπο με πρόσωπο, να απλώνουν το χέρι τους η μια προς την άλλη κατά πλάτος της θάλασσας.»

Ακολούθησαν δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και άλλους τόσους ζωντανούς αλλά ψυχικά τσακισμένους να επιβιώνουν, για να φτάσουμε στη Διάσκεψη της Γιάλτας το 1945 όπου η Ευρώπη αλλά και ο κόσμος ολόκληρος, χωρίστηκε ανάλογα με τις πολιτικές σκοπιμότητες των ηγετών.

«Καθώς οι εβδομάδες περνούσαν, μετά τη Γιάλτα έγινε απολύτως φανερό ότι η σοβιετική κυβέρνηση δεν έκανε το παραμικρό για να εφαρμόσει τις συμφωνίες μας οι οποίες αφορούσαν στη διεύρυνση της πολωνική κυβέρνησης προκειμένου να συμπεριλάβει όλα τα κόμματα και από τις δύο πλευρές. Ο χρόνος ήταν με το μέρος των Ρώσσων και των Πολωνών υποστηρικτών τους που έσφιγγαν τη μέγγενη τους γύρω από τη χώρα με κάθε είδους αυστηρά μέτρα, τα οποία δεν ήθελαν να τα πληροφορήσουν έξωθεν παρατηρητές.
Το ίδιο βράδυ, ενώ ανέπτυσσα στη Βουλή των Κοινοτήτων τα αποτελέσματα των εργασιών μας στη Γιάλτα, οι Ρώσσοι παραβίασαν για πρώτη φορά στη Ρουμανία το πνεύμα και το γράμμα των συμφωνιών μας. Όλους μας δέσμευε η Διακήρυξη για την Απελευθερωμένη Ευρώπη την οποία τόσο πρόσφατα είχαμε υπογράψει, προκειμένου στις χώρες που είχαν καταληφθεί από τα συμμαχικά στρατεύματα να πραγματοποιηθούν ελεύθερες εκλογές και να αναδειχθούν δημοκρατικές κυβερνήσεις. Σοβιετικά άρματα μάχης και στρατεύματα ακροβολίστηκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας και στις 6 Μαρτίου οι Σοβιετικοί διόρισαν νέα κυβέρνηση που ανέλαβε αμέσως την εξουσία» είχε γράψει ο εμπνευστής της ενωμένης Ευρώπης, W. Churchill στο βιβλίο του για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1946, ένα μόλις χρόνο μετά.

Την ίδια περίοδο, οι Σύμμαχοι με τη Δίκη της Νυρεμβέργης καταδίκαζαν τους υπεύθυνους για τα δεινά του πολέμου. Στην προσπάθεια τους, όμως να απονείμουν δικαιοσύνη, εμφανίζονται οι ίδιοι ως διώκτες, όμοιοι με τους κατηγορούμενους της Ναζιστικής Γερμανίας. «Πρέπει να είμαστε σκληροί με την Γερμανία και εννοώ γενικά και όχι μόνο με τους Ναζί. Θα πρέπει να ευνουχίσεις όλους τους Γερμανούς, είτε να τους μεταχειριστείς με ένα τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να μην μπορούν να δημιουργήσουν ανθρώπους που να θελήσουν να ακολουθήσουν την ίδια με αυτή τακτική, την οποία εφήρμοσαν στο παρελθόν» είχε πει ο Αμερικανός πρόεδρος Fr. Roosevelt. Σύμφωνα μάλιστα με τον ίδιο, ο Stalin κατά τη διάρκεια των συζητήσεων που είχαν οι σύμμαχοι, ζητούσε τη δολοφονία 50.000 Γερμανών αξιωματικών άνευ δίκης. Η δίκη πραγματοποιήθηκε, η καταδίκη επήλθε, οι πληγές όμως δεν έκλεισαν.

Έχοντας ως βάση τον διαμελισμό της Γερμανίας και τον Ψυχρό Πόλεμο Αμερικανών και Ρώσσων, στα χρόνια που ακολούθησαν, οι χώρες της Ευρώπης προσπάθησαν να ξεχάσουν τα δεινά του πολέμου και να οδηγηθούν σε μια ουσιαστική ένωση. Αρωγός στη προσπάθεια της αυτή, στάθηκαν και οι ΗΠΑ με το περιβόητο σχέδιο Marshall. Ο Αμερικανός πρόεδρος Harry Truman, αγορεύοντας στο Κογκρέσο, είχε δεσμευτεί ότι η χώρα του θα παρείχε γενναία οικονομική ενίσχυση στα κράτη που θα επιθυμούσαν και «θα αντιστέκονταν σε απόπειρες καθυπόταξης από οπλισμένες μειοψηφίες ή από ξένες πιέσεις».
Ενώ οι Αμερικάνοι «μάχονται» για την δυτική Ευρώπη – αντίστοιχα οι Ρώσσοι έχουν υπό την επίδρασή τους την Ανατολική – χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Αμερικανού διπλωμάτη George Kennan «το κύριο χαρακτηριστικό της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στην Σοβιετική Ένωση θα πρέπει να είναι μία υπομονετική αλλά σταθερή και άγρυπνη ανάσχεση (containment) των επεκτατικών τάσεων της».

Οι Ευρωπαίοι προχωρούν στον ορισμό της ημέρας της Ηνωμένης Ευρώπης μετά από προτροπή του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών Robert Schuman, μιας αμφιλεγόμενης προσωπικότητας, ο οποίος στο παρελθόν είχε κατηγορηθεί για τις φιλικές σχέσεις του με τη φιλο-ναζιστική κυβέρνηση του Vichy. Το 1950, πέντε μόλις χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, η 9η Μαΐου ορίζεται ως η ημέρα της Ηνωμένης Ευρώπης και περνάει στη λήθη ο προηγούμενος ορισμός της, καθώς η 9η Μαΐου ήταν η ημέρα πάλης ενάντια στο φασισμό, διότι μια ημέρα πριν, στις 8 Μαΐου 1945, το θηρίο της ναζιστικής Γερμανίας είχε παραδοθεί άνευ όρων στους Συμμάχους.
Έκτοτε, οι ναζιστικές θηριωδίες πέρασαν πολλές φορές στη λήθη. Τα χρόνια που ακολούθησαν και καθώς η Ενωμένη Ευρώπη μέσα από συμφωνίες, διασκέψεις και Συνόδους Κορυφής γινόταν μια ενιαία οικονομική ένωση και με κοινές πολιτικές προκειμένου να εξυπηρετηθεί το κοινό νόμισμα, κάθε γερμανική ευθύνη προσπαθούσε με έξυπνο τρόπο να εξαλειφθεί. «Η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι η απάντηση στην καταστροφή του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, όταν η ήπειρος μας αντιμετώπισε πολέμους, το Ολοκαύτωμα, ολοκληρωτισμό, φτώχεια και αδικία. Εντός της ΕΕ έχουμε εγκαθιδρύσει ένα μοναδικό σχέδιο ειρήνης που αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την επανάκτηση της ευημερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης» ήταν τα λόγια του Γερμανού Σοσιαλδημοκράτη Martin Schulz, ο οποίος έξυπνα απέφυγε κάθε αναφορά στις ευθύνες της Γερμανίας.
Το τείχος του Βερολίνου είχε πέσει, η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης είχε φέρει το τέλος του Ψυχρού πολέμου και η ιδέα για τις Ηνωμένες πολιτείες της Ευρώπης με κοινό νόμισμα και κοινή οικονομική πολιτική ήταν πάλι στο προσκήνιο. Τα φαντάσματα της Ιστορίας κοιμούνται, έτσι τουλάχιστον το αντιλαμβάνονται οι Ευρωπαίοι ανώτατοι αξιωματούχοι και πολιτικοί.
«Ο ηγετικός ρόλος που έλαχε σήμερα στη Γερμανία δεν ξυπνά απλώς τα φαντάσματα της Ιστορίας, αλλά μας βάζει σε πειρασμό να ακολουθήσουμε μία μονομερή, εθνική πορεία, ή ακόμα και να υποκύψουμε στη φαντασίωση ισχύος μιας «Γερμανικής Ευρώπης».», είπε ο Jurgen Habermas, ο κατά γενική ομολογία πιθανότατα σημαντικότερος εν ζωή Ευρωπαίος διανοούμενος. Ο Γερμανός φιλόσοφος μιλώντας στο Βέλγιο, στο Πανεπιστήμιο της Luvain, πριν ένα περίπου χρόνο κατηγόρησε τη Γερμανία ότι οδηγεί την Ευρώπη στην καταστροφή.

«Εμείς οι Γερμανοί οφείλουμε να έχουμε διδαχθεί από τις καταστροφές του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, ότι η οριστική αποφυγή του διλήμματος ενός ημι- ηγεμονικού στάτους, το οποίο σπανίως μπορεί να διατηρηθεί χωρίς να ολισθήσει σε συγκρούσεις, είναι προς το εθνικό μας συμφέρον» τόνισε χαρακτηριστικά. Σχολιάζοντας μερικούς μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 2013, την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα και τους ελέγχους από την τρόικα, είχε δηλώσει στην Εφημερίδα των συντακτών: «μου θυμίζουν τις συνθήκες της όψιμης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, που οδήγησαν στην κατάληψη της εξουσίας από το φασισμό. Στην περίπτωση της Ελλάδος, είναι φανερό ότι η αλλαγή πολιτικής στην Ευρώπη, αποτελεί το κλειδί για τη λύση των προβλημάτων».
Η Ευρώπη υποφέρει από πρόβλημα δημοκρατίας, την οποία και λησμόνησε στη προσπάθεια της να προστατεύσει το ευρώ ή όντως το φάντασμα του πολέμου δεν έπαψε να πλανάται ποτέ πάνω από την Ευρώπη, απλά οι πολίτες της ήταν απασχολημένοι από την υπερκαταναλωτική τους μανία και το αντιλήφθηκαν αφού ξέσπασε η οικονομική κρίση; «Είναι κλισέ, αλλά παρά ταύτα αλήθεια, ότι η ΕΕ υποφέρει από ένα «δημοκρατικό έλλειμμα». Το πρόβλημα είναι ότι η δημοκρατία δεν έχει λειτουργήσει ποτέ παρά μόνον μέσα σε εθνικά κράτη, όπου οι πολίτες έχουν την αίσθηση του ανήκειν» γράφει ο Ian Buruma, καθηγητής Δημοκρατίας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Bard College.

Η αλήθεια είναι πως η Ευρώπη απέτυχε. Η πρώτη μεγάλη αποτυχία της ήλθε στη δεκαετία του 1990, όταν δεν μπόρεσε να χαράξει ενιαία και αυτόνομη στρατηγική στον αμυντικό τομέα, σε θέματα που προκλήθηκαν από τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. Ήρθε το ΝΑΤΟ να αποφασίσει και η Ευρώπη απλά ακολούθησε. Η δεύτερη μεγάλη της αποτυχία ήταν στον πόλεμο του Ιράκ. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Tony Blair ξέφυγε, και μαζί με τον Αμερικανό πρόεδρο George Bush Jr., χάραξαν κοινή πορεία. Η τρίτη της αποτυχία ήταν καθαρά οικονομική και έγινε φανερή με την αποτυχία της να στηριχτεί η Ελλάδα. Το ΔΝΤ ήρθε να δώσει τη λύση και η Ευρώπη απλά ακολούθησε. Το οικονομικό πρόβλημα στην Ελλάδα δεν ήταν μια μεμονωμένη περίπτωση όπως ήλπιζαν εξ αρχής οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι. Η γάγγραινα της οικονομικής κρίσης μεταδόθηκε και στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές οικονομίες. Οι σκληρές πολιτικές λιτότητας και οι ηθικολογίες των Γερμανών πολιτικών και των δορυφόρων τους στις Βρυξέλλες είχαν ως αποτέλεσμα να καταστήσουν ολοφάνερο ότι η ΕΕ απέτυχε οικονομικά. Ήταν τελικά μια αδύναμη Ένωση, μια ευρωπαϊκή ουτοπία.
Ήταν το όνειρο για μια ενωμένη Ευρώπη – εμπνευσμένο από φόβους για άλλον έναν ευρωπαϊκό πόλεμο, και στηριγμένο στην ιδεαλιστική ελπίδα ότι τα εθνικά κράτη ήταν απαρχαιωμένα και θα έδιναν τη θέση τους σε καλούς Ευρωπαίους – ένα ουτοπικό αδιέξοδο; Το ερώτημα παραμένει αναπάντητο καθώς ο ευρώ-σκεπτικισμός μεγαλώνει στην Ευρώπη. Οι πολίτες στη προσπάθεια τους να αντιμετωπίσουν τους δαίμονες της οικονομικής αλλά και κοινωνικής κρίσης και ερχόμενοι αντιμέτωποι με την πολιτική αλαζονεία των ”εκλεκτών” σε Βρυξέλλες, Λουξεμβούργο, Στρασβούργο και Βερολίνο και σε αρκετές περιπτώσεις την αδυναμία τους να διαχειριστούν την κατάσταση, στρέφονται εναντίον της Ευρώπης και επιζητούν τη λύση ακόμη και μέσα από ακραίες αντιδράσεις.Το παράδειγμα της Ουκρανίας και το δημοψήφισμα στη Κριμαία ήταν η τελευταία απόδειξη της αδυναμίας της ΕΕ να ανταποκριθεί σε δύσκολες καταστάσεις.

«Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι η Ρωσσία, με τη δράση της στην Κριμαία, αψηφά τα θεμέλια της ειρηνικής τάξης στην Ευρώπη. Ανησυχώ πολύ ότι η παράνομη απόπειρα αλλαγής των αναγνωρισμένων συνόρων στην ευρωπαϊκή μας γειτονιά, 25 χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, θα ανοίξει το Κουτί της Πανδώρας» δήλωσε ο Γερμανός ΥΠΕΞ Frank Walter Steinmeir μετά την επίσκεψή του στο Κίεβο. Το Κουτί της Πανδώρας πραγματικά άνοιξε (σ.σ. απλά δεν ξέρουμε ποιος ήταν αυτός τελικά που έβαλε πρώτος το κλειδί για να το ξεκλειδώσει) καθώς ένα ντόμινο αποσχιστικών τάσεων αρχίζει να διαφαίνεται και να αποτελεί το νέο εφιάλτη που θα βάλει τη βόμβα στα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τα οικονομικά προβλήματα αποτελούν αρωγό και την ανεξαρτησία τους διεκδικούν οι Σκωτσέζοι στη Βρετανία, οι Βόρειο-Ιρλανδοί που δεν έχουν ξεχάσει τα όνειρά τους, οι Καταλανοί και οι Βάσκοι στην Ισπανία, οι κάτοικοι της Κορσικής στη Γαλλία, οι κάτοικοι της περιοχής Βενετό στη Βόρεια Ιταλία, οι Φλαμανδοί και οι Βαλόνοι στο Βέλγιο, οι Ρωσσόφωνοι Ουκρανοί και οι Ρουμάνοι στην Υπερδνειστερία και τα Βαλκάνια, με τις πληγές ακόμη ανοικτές σε Βοσνία, Ερζεγοβίνη, Σκόπια, Σερβία.

Μεσούσης της οικονομικής κρίσης και των κοινωνικών προβλημάτων ένας νέος τύπος ανθρώπου εμφανίζεται, ο πολιτικός «μηχανάνθρωπος», που δεν είναι ένας διανοούμενος αλλά ένας «μισό-αναλφάβητος» όπως λέει και ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Ο κατάλληλος ίσως τύπος ανθρώπου για να μπορέσουν οι πολιτικοί και οι δυνατοί της Ευρώπης να βάλουν στη μηχανή του κιμά την ιστορία της και να την ξαναγράψουν.

Ταυτόχρονα, το όνειρο- παραμύθι της αλληλεγγύης μεταξύ των λαών της Ευρώπης έχει τελειώσει. Ίσως να μην είχε αρχίσει ποτέ. Διότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν ενώσεις, αν οι κυρίαρχες λέξεις δεν είναι δικαιοσύνη, ισότητα, αλληλεγγύη, ανθρωπιά. Ούτε στήνονται ενώσεις αν το ζητούμενο είναι τα κέρδη των τραπεζών, τα κέρδη των μεγάλων επιχειρήσεων και των «χρυσών αγοριών» τους που πουλάνε και τη μάνα τους για λίγα μπόνους παραπάνω.

 Πηγή

Πηγές:
-Ουίνστον Τσώρτσιλ, Β΄Παγκόσμιο Πόλεμος, τόμ. 6 κεφ. 25 σσ. 168-190
-Η δίκη της Νυρεμβέργης David Irving εκδόσεις Γκοβόστης
-Σχέδιο Μάρσαλ: Δύο βοήθειες, δύο πολιτικές
(Αρχείο ντοκιμαντέρ της Δημόσιας Τηλεόρασης – Ε.Ρ.Τ.)
-Democracy, Solidarity and the European Crisis- Jürgen Habermas
http://www.kuleuven.be/kuleuven/
HISTOIRE DE L’ EUROPE. DECHIRURES ET RECONSTRUCTION DE L’ EUROPE, 1919 A NOS JOURS

http://www.joomag.com/magazine/geopolitics-magazine-march-april-2014/0148658001395858925

 

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply