Ἡ 25η Δεκεμβρίου ἐκαθιερώθη ὡς ἡμέρα ἑορτασμοῦ γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ Πάπα Ἰουλίου Α’. Ἡ ἀνατολικὴ αὐτοκρατορία ἀρχικῶς ἑόρταζεν τὰ Χριστούγεννα τὴν 6η Ἰανουαρίου, ἡ δὲ 25η Δεκεμβρίου ἐπεβλήθη ὑπὸ τοῦ αὐτοκράτορος Ἰουστινιανοῦ (τοῦ ἀνθέλληνος κατὰ τὸν γράφοντα). «Ἰησοῦς ἐγεννήθη ἐντὸς σπηλαίου ὑπὸ μητρὸς παρθένου ὡς ἀκριβῶς καὶ ὁ πρὸ χριστοῦ θεὸς Μίθρας τῶν λαῶν τῆς ἀνατολῆς καὶ δὴ τῆς Περσίας.

Συμφώνως πρὸς τὰ χριστιανικὰ κείμενα ὁ Χριστὸς ἐγεννήθη «ποιμένων ἀγραυλούντων», ἤτοι ἐποχὴν κατὰ τὴν ὁποίαν οἱ ποιμένες ἦτο δυνατὸν νὰ «ἀγραυλοῦν» ἤτοι ἐποχὴν ἀνοίξεως. Ἐπίσης μᾶς πληροφοροῦν ὅτι ἡ γέννησις συνέπεσεν μὲ τὴν ἀπογραφὴν, ἡ ὁποία ἐλάμβανε χώραν ἐποχὴν καθ᾿ ἥν ἡ μετακίνησις τῶν κατοίκων ἦτο εὐχερὴς, ἤτοι μὴ χειμῶνα καὶ οὐχὶ εἰς τὴν καρδίαν τοῦ χειμῶνος. Τέλος, ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης συσχετίζει τὴν γέννησιν τοῦ Χριστοῦ μετὰ τῆς ἑορτῆς τῆς «σκηνοπαγίας» ἡ ὁποία ἐλάμβανε χώραν κατὰ τὸν μῆνα Ὀκτώβριον.

Αἱ πατερικαὶ ὁμιλίαι τοῦ 4ου καὶ 5ου αἰῶνος φέρουν τὴν 25ην Δεκεμβρίου ὡς πρωτοχρονιὰ, ἐξ οὗ καὶ ὁ Ἑλλην ἀνώνυμος λαϊκὸς ὑμνωδὸς ὑμνεῖ γράφων: «Χριστούγεννα – Πρωτούγεννα – Πρώτη γιορτὴ τοῦ χρόνου» καὶ οὐχὶ τελευταία ὡς σήμερον εἶναι.

Ἀλλὰ καὶ ὀλίγα τινα περὶ τὴν Ἑλληνικὴν πραγματικότητα

Μετὰ τὴν 22αν Δεκεμβρίου ὁ ἥλιος ἀρχίζει, ἐκ νέου τὴν εἰς τὸν οὐρανὸν ἀναῤῥίχησίν του. Ἡ 22α Δεκεμβρίου ὀνομάζεται «χειμερινὴ τροπὴ» διότι ὁ ἥλιος ἀρχίζει τὴν πρὸς τὰ ἄνω τροπὴν, ἀλλὰ καὶ «χειμερινὸν ἡλιοστάσιον» διότι ὁ ἥλιος διὰ τρεῖς περίπου ἡμέρας φαίνεται «ὡς σταματημένος». Τὴν 25η Δεκεμβρίου ἡ τροπὴ τοῦ ἡλίου πρὸς τὰ ἄνω εἶναι ἐμφανὴς. Ὁ θεὸς Ἁπόλλων ὁδηγοῦσε πλέον τὸ ἅρμα «ἀνερχόμενος», ἡ Περσεφόνη ἐγκατέλειπε τὸν ᾌδην καὶ ἡ μητέρα της θεὰ Δήμητρα ἔδιδε καὶ πάλιν τὴν εὐλογίαν της ἐπιτρέπουσα τὴν καρποφορίαν τῆς γῆς. Διὰ τὴν παραδοσιακὴν, ὄθεν, θρησκείαν τῶν προγόνων μας ἡ 25η Δεκεμβρίου, πέραν τοῦ ἑορτασμοῦ της ὡς γενέθλιος ἡμέρα τῶν Διονύσσου, Ἠρακλέως, Ἀδώνιδος ἀλλὰ καὶ αὐτοῦ τούτου τοῦ Διὸς ἐσηματοδότη καὶ τὴν πορείαν πρὸς τὴν «Ἀνάστασιν», «ἀνθοφορίαν» καὶ «καρποφορίαν» τῆς φύσεως.

Τὴν δόξαν τοῦ θεοῦ Ἀπόλλονος ἀντέγραψαν οἱ χριστιανοὶ ὑμνωδοὶ γράφοντες: «ἡ γέννησίς σου Χριστὲ ὁ θεὸς ἡμῶν, ἀνέτειλες τῷ κόσμῳ τὸ φῶς τὸ τῆς γνώσεως», καὶ ἀλλοῦ «…σὲ, τὴν ἥλιον τῆς δικαιοσύνης…».

Οἱ πρόγονοι ἑόρταζον ἐπὶ 12ήμερον τὴν νέαν ἀνατολὴν τοῦ ἡλίου καὶ ἀναγέννησιν τῆς φύσεως, ἤτοι, συμφώνως πρὸς τὸ σημερινὸν ἡμερολόγιον ἀπὸ 25 Δεκεβρίου ἔως καὶ 5 Ἰανουαρίου μὲ τὸν ἀκόλουθον τρόπον

Χριστουγενιάτικο δένδρον: Ὁ πρόγονοί μας περιέφερον κλάδον ἐλαίας, ὀνομαζομένην «εἰρεσιώνη» στολισμένην μὲ τοὺ καρποὺς τῆς φύσεως.

Ὁ ἐκχριστιανισμὸς ἀπηγόρευσεν τὸ ἔθιμον τοῦτο καὶ τὸ ἐπανέφερεν ὁ βασιλεὺς Ὄθων τὸ ἔτος 1833 ὡς «ἔλατον» δεδομένου ὅτι ἡ ἐλαία δὲν ἀνθεῖ εἰς τὰ βαρβαρικὰς χώρας. Σήμερον πλέον ἑορτάζεται παγκοσμίως ἡ ἡμέρα τῶν χριστουγένων ὡς ἄκρως ἐμπορικὴ περίοδος.

Κάλαντα: Τὸ λέει αὐτὸ τοῦτο τὸ ὄνομα τὸ ὁποῖον ἐτυμολογεῖται ἐκ τῶν καλάνδων. Καλάνδας ὀνόμαζον οἱ Ῥωμαῖοι τὰς πρώτας ἡμέρας ἑκάστου μηνὸς ἤ «νεομηνίας» ἤ «νουμηνίας» διὰ τοὺς Ἕλληνας. Ἡ ἀνυπαρξία τῶν «καλάνδων» εἰ τὸ ἡμερολόγιον τῶν Ἑλλήνων ἐπέτρεψεν τὴν φρᾶσιν «ἐς τὰς Ἑλληνικὰς καλάνδας ἐξοφλεῖν» τὸ χρέος, ἤτοι «οὐδέποτε».

Κατὰ τὴν περιφορὰν τῆς «εἰρεσιώνης» οἱ πρόγονοι ἔψαλλον ᾠδὰς τὸν ἀπόηχον τῶν ὁποίων ἐπαναλαμβάνουν μέχρι σήμερον μὲ τὰ γνωστὰ μας «κάλαντα».

Βασιλόπιττα: Κατ᾿ ἔθιμον οἱ πρόγονοι προσέφερον μεγάλους ἄρτους εἰς πᾶσαν ἑορταστικὴν ἐκδήλωσιν.

Ἰωάννης Καραδημητρόπουλος