Ήταν Πέμπτη 22 Δεκεμβρίου του 1921 και ο Πειραιάς ετοιμαζόταν για τον ερχομό των εορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Την 10.45΄ ώρα το πρωί μια μεγάλη έκρηξη, συνοδευομένη από δόνηση, συγκλονίζει όλον τον λιμένα αλλά και την πόλη του Πειραιώς. Έξαλλος ο κόσμος του Πειραιώς ξεχύνεται στους δρόμους. Πρωτοφανής πανικός. Κανένας δεν αντελήφθη την πραγματικότητα. Μερικοί έλεγαν ότι επρόκειτο περί κεραυνού, άλλοι περί δοκιμαστικών βολών πλοίων ή του πυροβολικού. Όμως ο κρότος αυτός είχε φθάσει μέχρι την Κηφισιά. Η πραγματικότητα έφθασε να εξαπλώνεται με ρυθμό απίστευτο από στόμα σε στόμα μέσα στις γειτονιές του Πειραιώς. 

– Έκρηξη στον  «Λέοντα», έκρηξη στον «Λέοντα».

Τα αποτελέσματα της εκρήξεως:

Η έκρηξις ήταν τέτοια που η είδησις βγήκε πρωτοσέλιδη και στον ξένο τύπο

Το θέαμα που αντίκρυσε ο κόσμος μόλις πλησίασε στην Ακτή Ξαβερίου ήταν φρικιαστικό. Η πρύμνη του πλοίου είχε αποκοπεί και είχε βυθισθεί. Όγκοι αμόρφων σαρκών είχαν γίνει ένα με τις λαμαρίνες του πλοίου, ενώ ανθρώπινα μέλη είχαν εκτοξευτεί σε όλη την περιοχή. Μερικά εξ αυτών επέπλεαν επί των υδάτων. Λέμβοι που ευρίσκοντο κοντά στο πολεμικό σκάφος είχαν γίνει κομμάτια ενώ και οι παρακείμενοι ταρσανάδες, που τότε υπήρχαν επί της Ακτής Ξαβερίου, είχαν σχεδόν διαλυθεί. Τα πρώτα ονόματα των θυμάτων αρχίζουν να είναι γνωστά. Πρώτος ο υπεύθυνος φορτώσεως Ανθυποπλοίαρχος Λάσκος, ο έφεδρος Σημαιοφόρος Βλαχάκης, ο Κελευστής Χατζίνας, ο Δίοπος Σκούρης. Αυτοί δεν ήσαν οι μόνοι… Απλά οι νεκροί δεν ήταν εύκολο να αναγνωριστούν λόγω της παραμορφώσεως και του διαμελισμού. Η αναγνώρισις, ταυτοποίησις και καταγραφή των απωλειών θα διαρκέσει ημέρες πολλές.

Κι όμως το κατεστραμμένο «ΛΕΩΝ» θα ανακατασκευαστεί αφού από την επομένη κιόλας ημέρα θα μεταφερθεί σε Δεξαμενή

Νεκροί και στο «Ιέραξ»  και στην «Αρεθούσα» και…..

Αριστερά από το «Λέων» ευρίσκετο το επίσης ανιχνευτικό αντιτορπολικό «Ιέραξ». Από την έκρηξη σκοτώνεται ο μηχανικός του και ο έφεδρος Σημαιοφόρος Παπαπαύλου. Ακόμα πιο δίπλα το Τορπιλοβόλο «Αρεθούσα» με βαρειά τραυματισμένους και σε αυτό και ακόμα παραδίπλα λέμβοι αμέτρητοι. Από τους Λεμβούχους σκοτώνονται οι Κουλίτσης και Λάσκαρης. Από την δεξιά πλευρά το Θωρηκτό «Ψαρρά». Ο Κυβερνήτης του οποίου τραυματίζεται, ενώ ο ναύτης του Ιωάννης Τσόκανος σκοτώνεται επί του καταστρώματος. Σκοτώνονται ακόμα και εργάτες που δουλεύουν στα παρακείμενα ξυλουργεία και στους ταρσανάδες. Μεταξύ των παραπλεύρων απωλειών βρίσκουμε και τον γραμματέα της γνωστής εταιρείας Κρουαζεροπλοίων «Κιούναρ λάϊν» Γεώργιο Θειακάκη. 

Το «ΛΕΩΝ» σε φωτογραφία της 1ης Ιανουαρίου του 1912

Τραυματίες Τελωνειακοί  υπάλληλοι και Ταχυδρομικοί Διανομείς:

 Η λίστα που φαίνεται να μη τελειώνει περιλαμβάνει ακόμα και Ταχυδρομικούς Διανομείς, που διένειμαν την αλληλογραφία στην Ακτή Ξαβερίου, αλλά κυρίως που εργάζονταν στον τομέα εκτελωνισμού των δεμάτων, καθότι μεγάλο μέρος της τροφοδοσίας των επιχειρήσεων την εποχή εκείνη διενεργείται μέσω δεμάτων.  Τραυματίες οι Κιμούλης (Διευθυντής του ταχυδρομικού παραρτήματος), Χαϊδεμένος, Σταυράκης, Καλαφούτης, Μαυροειδής, Κούτσης, Παπακωνσταντίνου, Κουμιώτης, Τσαγκαράκος και Λιακούτσης. Για πολλά χρόνια μετά το συμβάν οι Ταχυδρομικοί Υπάλληλοι Πειραιώς, είχαν καθιερώσει ημέρα μνήμης των διασωθέντων Ταχυδρομικών Υπαλλήλων. Η ημέρα αυτή ήταν αφιερωμένη στην Αγία Αναστασία την Φαρμακολύτρια (22/12) και ο εορτασμός εγίνετο με συγκεντρώσεις και ομιλίες, στις οποίες ετονίζετο η ανάγκη συναδελφικότητας, αλληλεγγύης και σύσφιξης των ανθρωπίνων σχέσεων. Στην περιοχή του Ξαβερίου εστεγάζετο τότε το Δ΄ Τελωνείο Εκτελωνισμού Δεμάτων. Μετά τα χρόνια η επετειακή αυτή εορτή ατόνησε, κυρίως λόγω της μεταφοράς των εργαζομένων στο αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος».

Ηφαίστειον Θανάτου με 60 νεκρούς και τραυματίες

Οι περισσότεροι στο Χατζηκυριάκειο Νοσοκομείο:

Σημειωτέον ότι και το Χατζηκυριάκειο είχε υποστεί κάποιες ζημιές, εξ αιτίας της εγγύτητας του με τον τόπο εκρήξεως, όχι όμως τέτοιας εκτάσεως που να αναστείλουν την λειτουργία του.

Το Πρώτο Ανακοινωθέν:

Αμέσως μετά την έκρηξη διατάσσεται η εκφόρτωση των πυρομαχικών και των γαιανθράκων του «Λέοντος» με σκοπό την ρυμούλκησή του σε δεξαμενή προς επισκευή. Ανάμεσα στους νεκρούς βρέθηκε στην Ακτή Ξαβερίου και μια νέα γυναίκα, που τα στοιχεία της δεν έγιναν ποτέ γνωστά. 

Κηδεία των νεκρών της εκρήξεως του «ΛΕΩΝ». Πλήθος κόσμου μπροστά από τον παλαιό ναό της Αγίας Τριάδος Πειραιώς. Η κηδείες έγιναν την επομένη ημέρα του δυστυχήματος (!!), ώρα 10.00΄ το πρωί

Μεταφορά νεκρών του Βασιλικού Ναυτικού. Συγγενείς ήθελαν να παραλάβουν τους νεκρούς και να τους θάψουν στις ιδιαίτερες πατρίδες τους. Το Β.Ν. με διαταγή του ανεκοίνωσε ότι η παραλαβή νεκρών επιτρέπεται μόνον μετά το πέρας της τελετής με μόνη εξαίρεση τον Ανθυποπλοίαρχο Λάσκο, που εδόθη άδεια η κηδεία του να γίνει στην ιδιαίτερη πατρίδα του τα Μέγαρα

Η Πειραϊκή Κοινωνία της Ξαβερίου:

Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα των εφημερίδων όλη η συνοικία Ξαβερίου, η οποία ευρίσκετο πλησιέστερα της εκρήξεως, υπέστη τις μεγαλύτερες ζημιές. Δέκα κατεστραμμένες οικίες, συνεπεία της εκρήξεως, δύο οικίες που ανήκαν στον Καρανικόλα, αν και ήταν καινούργιες, εκρίθησαν ακατάλληλες, ενώ σύμφωνα με την έκθεση του Α΄ Αστυνομικού Τμήματος Πειραιώς όλο τα τζάμια του Μεγάρου Γιαννουλάτου έσπασαν, όπως και αυτά του οινοπνευματοποιείου του Μεταξά. Υπολογίζεται ότι πάνω από 200 άτομα έμειναν άνευ στέγης, κυρίως άτομα πρόσφυγες, που ένα μόλις μήνα πριν (τον Νοέμβριο του 1921) είχαν καταφθάσει στο Λιμάνι του Πειραιώς (850 άτομα με το πλοίο ΕΛΣΗ) από την Κιλικία και διέμεναν σε πρόχειρα παραπήγματα.

Παραλειπόμενα της Κηδείας:

Συγγενείς ήθελαν να παραλάβουν τους νεκρούς και να τους θάψουν στις ιδιαίτερες πατρίδες τους. Το Β.Ν. με διαταγή του ανεκοίνωσε ότι η παραλαβή νεκρών επιτρέπεται μόνο μετά το πέρας της τελετής με μόνη εξαίρεση τον Ανθυποπλοίαρχο Αγήσιλλον Λάσκο που εδόθη άδεια η κηδεία του να γίνει στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Ελευσίνα.

Μόνον ο Ανθυποπλοίαρχος Λάσκος επετράπη να κηδευθεί στην ιδιαίτερη πατρίδα του Ελευσίνα. Κι αυτού όμως η κηδεία έλαβε χώρα την επομένη του δυστυχήματος (23 Δεκεμβρίου 1921).

Τα θύματα κηδεύτηκαν στην Βορειοανατολική πλευρά του Νεκροταφείου της Αναστάσεως. Ο τότε Υπουργός Ναυτικών Μαυρομιχάλης, λόγω της οδύνης των συγγενών και των λυγμών που ακούγονταν, δεν κατάφερε να εκφωνήσει επικήδειο. Μετά το πέρας της τελετής ακολούθησαν ομοβροντίες αποδόσεως τιμών. Στην Κηδεία παρέστη όλο το Υπουργικό Συμβούλιο, ο τότε Βασιλεύς Κωνσταντίνος και η ηγεσία του Β.Ν.

Πέτρος Βλαχάκης – Έφεδρος Σημαιοφόρος

Πεπρωμένο φυγείν αδύνατον……

Όλες οι φωτογραφίες προέρχονται από το Ψηφιακό Αρχείο της Ε.Ρ.Τ και είναι από την συλλογή του Πέτρου Πουλίδη. Τα αποσπάσματα των εφημερίδων προέρχονται από ΣΚΡΙΠ και ΕΜΠΡΟΣ.