Μαρτιναῖοι ἐθελοντὲς στὸν Ἠπειρωτικὸ Ἀγῶνα τοῦ 1912-1914

 

Γράφει ὁ Νῖκος Α. Μπάτσος
ἀπὸ τὸ Μαρτῖνο τῆς Λοκρίδος

 

Μία φωτογραφία, ποὺ ἦλθε στὰ χέρια μου ἀπὸ τὴν εὐγενικὴ χορηγία τοῦ συμπατριώτου μας Δημητρίου Κ. Σπύρου, μᾶς πάει 104 χρόνια πίσω στὸ παρελθόν, στὰ χρόνια τοῦ Παύλου Μελᾶ, τῶν Μακεδονομάχων καὶ τοῦ Βορειοηπειρωτικοῦ ἀγῶνος 1912-1914.

Μέχρι τότε τὰ σύνορα τῆς Ἑλλάδος ἦσαν λίγο πιὸ ἐπάνω ἀπὸ τὴν Λαμία, Παγασητικὸς – Ἀμβρακικός. Τότε λοιπόν, σύμφωνα μὲ τὴν φωτογραφία, τέσσερις Μαρτιναῖοι (Ἀρβανίτες), ἀλλὰ καὶ ἄλλοι ἀνώνυμοι, ξεκίνησαν ἀπὸ τὸ Μαρτῖνο μὲ ἄλογα καὶ μουλάρια, λόγῳ τοῦ ὅ,τι σήκωναν μεγαλύτερα φορτία, σὲ τρόφιμα καὶ πολεμοφόδια, γιὰ νὰ βοηθήσουν τοὺς ἀγωνιζομένους Ἕλληνες, τὰ ἀδέλφια τους στὴν Βόρειο Ἤπειρο, ποὺ κινδύνευαν νὰ ἀφανιστοῦν ἀπὸ Ἀλβανούς, Τούρκους καὶ Βουλγάρους κομιτατζῆδες.

Στὴν πρώτη φωτογραφία ἐμφανίζονται τὰ τέσσερα πρόσωπα τῶν ἐθελοντῶν ἀπὸ τὸ Μαρτῖνο τῆς Λοκρίδος καὶ ἡ δευτέρα φωτογραφία εἶναι τὸ πίσω μέρος τῆς κὰρτ – ποστὰλ μὲ τὰ ὀνόματά τους.

Καὶ στὸ μέσον, κάτω, ἡ λέξις Μαρτίνο, μισοσβησμένη, ποὺ ἦταν ὁ τόπος προορισμοῦ τῆς φωτογραφίας ἀπὸ τὸ μέτωπο τῶν ἐπιχειρήσεων.

Τὰ ὀνόματα τῶν ἐθελοντῶν, ἀπὸ ἀριστερὰ τῆς φωτογραφίας εἶναι:

• ὁ πρῶτος ἐθελοντὴς Δαραμάρας Δημήτριος,
• ὁ δεύτερος, καθιστός, εἶναι ὁ Νικόλαος Στεφάνου,
• ὁ τρίτος, καθιστὸς ἐθελοντής, εἶναι ὁ Δημήτριος Παπακωνσταντίνου καὶ
• ὁ τέταρτος, μὲ τὰ κυάλια στὸ χέρι, εἶναι ἀναμφισβήτητα ὁ Ἀνέστης Τζαβές.

Ὅπως φαίνεται στὸ ἄκρο δεξιὰ καὶ κάτω τῆς φωτογραφέας γράφει:

«Ἐνθύμιον Ἠπειρωτικοῦ ἀγῶνος»

καὶ μιὰ ἡμερομηνόα, ποὺ λόγῳ τῆς φθορᾶς τοῦ χρόνου, εἶναι δυνανάγνωστος.

Αὐτοὶ οἱ τέσσερις Μαρτιναῖοι ἐθελοντὲς ἄφησαν πίσω τους σπίτια, γυναῖκες καὶ παιδιὰ καὶ πῆγαν νὰ σώσουν τις Ἑλληνικὲς πόλεις καὶ τὰ χωριὰ τῆς Βορείου Ἠπείρου, ἀπό τις σφαγὲς τῶν Ἀλβανὼν καί, ὅπως βλέπουμε σήμερα, σηκώνουν πανῶ στὰ γήπεδα Εὐρωπαϊκῶν χωρῶν γιὰ τάχα γενοκτονία τῶν Τσάμηδων.
Καὶ μὴ ξεχνᾶμε τὴν πρὸ δύο ἐτῶν δολοφονία τοῦ Ἕλληνος ἀπὸ τὴν Χειμάρα, μὲ φορτηγό, ἀλλὰ καὶ πρόσφατα τὴν κατεδάφιση ὀρθοδόξου ἐκκλησίας στὴν Χειμάρα, στὶς τέσσερις τὰ χαράματα.

Ἂς βρεθῇ ἕνας Ἕλλην ποὺ να ἔχῃ διδαχθεῖ στὸ σχολεῖο τὴν ἱστορία τῆς Βορείου Ἠπείρου 1912-1914, ὅπως εἶπε καὶ ὁ βαλκανιολόγος Ἀχιλλεὺς Λαζάρου, στὴν ἕδρα τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν.

Στο βιβλίο μου, ποὺ ἐξέδωσα τὸ 2014,  μὲ τίτλο:

«Ἕλληνες, Ἀρβανῖτες καὶ Ἀλβανοί, δύο λαοὶ διαφορετικοί,
  ἡ ἀρβωνίτικη ἢ ἀρβανίτικη δὲν εἶναι γλῶσσα τῶν   Ἀλβανῶν ἀλλὰ τῶν μακρινῶν προγόνων μας τῶν Πελασγῶν».

 ἀναφέρομαι, στὴν σελίδα 39, στὰ γεγονότα αὐτῆς τῆς περιόδου, ὅπου ὁ Ἑλληνικὸς στόλος ἔκανε κρυφὴ ἀπόβαση μὲ τὸ πλοῖο «Ἀχελῶος», στέλνοντας δύο ἀντιτορπιλικὰ τὸ «Ἀσπίς» καὶ τὸ «Σφενδόνι», ποὺ ἔβαλαν μὲ τὰ κανόνια τους ἀπὸ τὴν Ἀδριατικὴ καὶ ἔσωσαν τὴν Χειμάρα, ποὺ ἦταν κυκλωμένη ἀπὸ Τουρκαλβανοὺς καὶ τὴν ὑπερασπίζετο ὁ ταγματάρχης Μιχάλης Σπυρομήλιος, ἀπόγονος τοῦ θρυλικοὺ Σπυρομήλιου.

Αὐτὴ λοιπὸν τὴν περίοδο, πρὶν νὰ ἔλθῃ ὁ τακτικὸς στρατὸς (Ἐ΄ Σῶμα Στρατοῦ Ἠπείρου), ποὺ ἀπελευθέρωσε ὅλην την  Βόρειο Ἤπειρο, οἱ συμπατριῶτες μας Μαρτιναῖοι τῆς φωτογραφίας, ποὺ διεσώθη ἀπὸ τότε, ἀψήφισαν τὰ πάντα καὶ διέσχισαν ἑκατοντάδες χιλιόμετρα τουρκοκρατουμένης περιοχῆς, ἀπὸ τὸ Μαρτῖνο τῆς Λοκρίδος ἕως τὴν Βόρειο Ἤπειρο, μὲ τὰ μέσα τῆς ἐποχῆς, κάτω ἀπὸ τὴν μύτη τῶν Τούρκων, ἀπὸ τὸ κρυφὸ μονοπάτι τῆς Πίνδου.

Δυστυχῶς, αὐτὸ τὸ κομμάτι τῆς Ἱστορίας τοῦ Ἠπειρωτικοῦ Ἀγῶνος 1912-1914, τὰ Ἑλληνόπουλα δὲν τὸ ἔχουν διδαχθεῖ στὰ σχολεῖα. Εἶναι κρυμμένο στὰ ἀρχεῖα τοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου Στρατοῦ/ Διεύθυνσις Ἱστορίας Στρατοῦ (ΓΕΣ/ΔΙΣ), σὲ ἐξωσχολικὰ βιβλία καὶ σὲ φωτογραφίες ἀπὸ τὰ μέτωπα τῆς φωτιᾶς.

 Αἰωνία ἡ μνήμη στοὺς πολεμάρχους τοῦ Ἠπειρωτικοῦ Ἀγῶνος

 

Νῖκος Α. Μπάτσος
Μαρτῖνο Λοκρίδος