Κέα

Η Κέα ή Τζια είναι ένα κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου Πελάγους. Είναι το πιο κοντινό κατοικήσιμο κυκλαδονήσι στην Αττική. Είναι το 6ο σε έκταση και το 10ο σε πληθυσμό νησί των Κυκλάδων. Από το 1830, η Κέα, όπως και όλες οι Κυκλάδες περιελήφθη στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος.

Κατά την μυθολογία η Κέα ονομαζόταν «Υδρούσα» για τα πολλά νερά και την πυκνή βλάστησή της. Οι μύθοι λένε πως οι Νύμφες που ζούσαν στα δάση του νησιού εγκατέλειψαν το νησί και από τότε ο Σείριος, το λαμπερότερο αστέρι του ουρανίου θόλου κατέκαψε με τις ακτίνες του όχι μόνο την Υδρούσα αλλά όλες τις Κυκλάδες. Η μάστιγα της ξηρασίας ανάγκασε τους κατοίκους να ζητήσουν την βοήθεια του ημιθέου Αρισταίου της Θεσσαλίας, υιού του Απόλλωνος και της Νύμφης Κυρήνης. Οι θεοί εξευμενίσθηκαν με τις θυσίες που τους προσέφερε ο Αρισταίος και η ξηρασία μειώθηκε. Από τότε και κάθε χρόνο πνέουν βόρειοι άνεμοι («μελτέμια»), επί 40 ημέρες, την περίοδο που λάμπει ο αστερισμός του Μεγάλος Κυνός στον οποίο ανήκει ο Σείριος.

Το νησί πήρε το όνομά του από τον ήρωα Κέω, υιο του Απόλλωνος και της νύμφης Ροδοέσσης, που ήταν επί κεφαλής των Λοκρών από την Ναύπακτο οι οποίοι κατά την αρχαιότητα κατέλαβαν το νησί. Η παρουσία του εντοπίζεται στο νησί στις αρχές του 11ου π.Χ. αιώνα. Όπως μαρτυρούν τα ευρήματα των ανασκαφών στην θέση Κεφάλα, η Κέα κατοικήθηκε από την Νεολιθική Εποχή. Ίχνη κατοικήσεως από την Προϊστορική Εποχή υπάρχουν στην χερσόνησο της Αγίας Ειρήνης καθώς και στο χωριό Βουρκάρι.

Ο νομοθέτης Αριστείδης, ένας από επτά μεγάλους σοφούς της αρχαιότητος κατάγετο από την Κέα και υπήρξε περίφημος σε όλην την Ελλάδα για τους αυστηρούς και προτύπους νόμους που θέσπισε. Ένας από τους νόμους αυτούς ήταν το «Κείον το Νόμιμον», σύμφωνα με τον οποίο, ο πολίτης έπρεπε να πεθαίνει από την στιγμή που οι πνευματικές και σωματικές δυνάμεις του δεν ήταν ωφέλιμες στην πολιτεία. Έτσι, όσοι ξεπερνούσαν την ηλικία των 70 ετών «αυτεκωνειάζοντο», δηλαδή αυτοκτονούσαν πίνοντας κώνειο από το φυτό Μανδραγόρας. Το έθιμο αυτό σταμάτησε να υφίσταται κατά τον 3ο αιώνα με την επικράτηση του χριστιανισμού.

Στους αρχαϊκούς χρόνους (7ος -6ος αιώνας), στην Κέα υπήρχαν τέσσερεις ανεξάρτητες και δυνατές οικονομικά και πολιτιστικά πόλεις: η Ιουλίς, η Καρθαία, η Ποιήεσσα και η Κορησσός. Ερείπια των οποίων υπάρχουν έως σήμερα και μαρτυρούν την μεγάλη ακμή του νησιού κατά την αρχαιότητα.

– Η Καρθαία ήταν μία από τις τέσσερις σπουδαιότερες αρχαίες πόλεις της νήσου Κέας που αναφέρουν ο Στράβων και ο Παυσανίας. Η Καρθαία, όπως και οι άλλες πόλεις είχε δικό της νόμισμα. Κατάλοιπά της χρονολογούνται από τους γεωμετρικούς έως τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους. Τον Δεκέμβριο του 1811 επισκέφθηκε την Κέα ο Δανός αρχαιολόγος Πέτερ Όλουφ (Peter Oluf Brønsted) ο οποίος και διεπίστωσε από τις επιγραφές που έφερε στο φως την ακριβή θέση της αρχαίας πόλεως της Καρθαίας. Ο Δανός αρχαιολόγος και θεολόγος εκμεταλλευόμενος τις καλές σχέσεις με τις οθωμανικές αρχές, επισκέφθηκε την Ακρόπολη της αρχαίας πόλεως και δεν περιορίσθηκε στην αρχαιολογική έρευνα. Αφού κατέγραψε τις αρχαιότητες μίσθωσε εργάτες για ανασκαφές. Με το επιχείρημα ότι θα έλθει στο φως η αρχαία Καρθαία, έπεισε και πολλούς νησιώτες να εργασθούν εθελοντικά. Τότε ανακαλύφθηκαν σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, μεταξύ των οποίων ακέραια αγάλματα, τα οποία ο Δανός αρχαιολόγος φόρτωσε στο αγγλικό πλοίο «Η ωραία Νίνα» και τα πούλησε στην Ευρώπη. Έκτοτε τα ίχνη τους χάθηκαν.

Στο πιο χαμηλό επίπεδο του αρχαιολογικού χώρου ευρίσκεται ο σημαντικότερος λατρευτικός χώρος της Καρθαίας, ο οποίος ήταν αφιερωμένος στον Απόλλωνα Πύθιο. Έχει μήκος 31 μέτρα και χρονολογείται περίπου στο 530 π.Χ. Οι Καρθαιείς λάξευσαν την νότιο πλευρά και με το υλικό του κατασκεύασαν αναλημματικό τοίχο. Σύμφωνα με τον Δανό αρχαιολόγο Brondsted εκεί ευρέθη λατρευτικό άγαλμα του Απόλλωνος. Ο Ναός του Πυθίου Απόλλωνος είναι κτισμένος σε έναν βραχώδη όγκο επάνω από τον Κόλπο της Καρθαίας, με εκπληκτική θέα που φθάνει έως την Κύθνο [εικόνες 1 – 4].

Λίγα χρόνια αργότερα, χτίσθηκε ένας δεύτερος ναός δωρικού ρυθμού, ο οποίος ευρίσκεται σε υψηλότερο σημείο και είναι ο παλαιότερος γνωστός δωρικός περίπτερος ναός των Κυκλάδων. Είναι Ναός που κτίσθηκε προς τιμήν της θεάς Αθηνάς [εικόνες 5, 6], όπου ανεκαλύφθη ένα άγαλμα της θεάς, το οποίο κοσμούσε το αέτωμα του ναού. Παλαιότερα ήταν διακοσμημένος με σκηνές Αμαζονομαχίας, αλλά με το πέρασμα του χρόνου κατέρρευσε. (Wikipedia, mixanitouxronou).

Ο αρχαιολογικός χώρος είναι δυσπρόσιτος και η πρόσβαση είναι δυνατή μόνο από ένα κακοτράχαλο μονοπάτι [εικόνα 7].

Για να θαυμάσει ο επισκέπτης τα λείψανα των (κάποτε περιλάμπρων) ναών του Πυθίου Απόλλωνος και της Αθήνας, αλλά και να βουτήξει στα καταπράσινα νερά του Κόλπου της Καρθαίας [εικόνα 8], θα πρέπει να είναι διατεθειμένος να διαβεί τα 2,5 δύσκολα χιλιόμετρα του μονοπατιού, κατεβαίνοντας 262 μ. από τον σημείο όπου ο επαρχιακός παράδρομος σταματά στην θέση Σταυρουδάκι.

Η αποκατάσταση του αρχαιολογικού χώρου ξεκίνησε στις αρχές του περασμένου αιώνος. Πραγματοποιήθηκαν συστηματικές αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή, οι οποίες έφεραν στο φως περισσότερα κτίσματα της αρχαίας πόλεως και έγιναν προσπάθειες ώστε η Καρθαία να μετατραπεί σε οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο. Οι αρχαιολόγοι κατασκεύασαν από συμβατά υλικά και τοποθέτησαν αντίγραφα στον ναό της Αθηνάς τέσσερις κίονες, ενώ συμπλήρωσαν και τα υπόλοιπα κτίσματα με ότι θεωρούσαν απαραίτητο ώστε να αναδειχθούν τα μνημεία. Η χρηματοδότηση από το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στηρίξεως και το ΕΣΠΑ βοήθησαν καθοριστικά στην αποκατάσταση των μνημείων και προχώρησε η μερική αναστήλωση των ναών.

– Νοτιοδυτικά της Ιουλίδος απλώνεται ο εύφορος κάμπος των Ποισσών που φθάνει έως την θάλασσα. Είναι ένας γραφικός και ήσυχος οικισμός της Κέας. Η αρχαία Ποιήεσσα ήταν γεωργική πόλη και υψώνεται στην νότια πλευρά μιας εύφορης κοιλάδας. Η πόλη, η πύλη της οποίας ευρίσκεται στην ανατολική πλευρά, περιβάλλεται από εξωτερικό περίβολο με πύργους που συμπληρώνουν την οχύρωση, ενώ στην νότια ακτή ευρέθησαν λιμενικές εγκαταστάσεις. Στο σημερινό εκκλησάκι της Παναγίας [εικόνα 9] υπήρχε ο ναός του Απόλλωνος (Ποιήεσσα, Wikimapia).

Το βυζαντινό εκκλησάκι της Παναγίας, κτισμένο στα λείψανα Ελληνικού ναού του Απόλλωνος, ορθώνεται στην κορυφή του λόφου όπου ευρίσκετο η Αρχαία Ποιήεσσα, σε υψόμετρο 102 μ. με καταπληκτική θέα στον Κόλπο και την παραλία των Ποισσών. Το βυζαντινό εκκλησάκι της Παναγίας στην κορυφή του λόφου των Ποισσών ταυτοποιεί ως Ελληνικό ναό (του Απόλλωνος) και η μέθοδος της Αρχαιολογικής Γεωδαισίας: Η γραμμή που ενώνει τον ναό της Αφαίας Αρτέμιδος στην Αίγινα με τον ναό του Απόλλωνος των Ποισσών στην Κέα (σήμερα εκκλησάκι της Παναγίας), διέρχεται ακριβώς από τον ναό του Ποσειδώνος στο Σούνιο. [εικόνα 10]. Η γραμμή είναι 67.627,62 μ.

[Στις 6 Ιουλίου 2017, σε άρθρο με τίτλο ‘’The mystery behind Greece’s temples’’ που δημοσίευσε το έγκυρο βρεταννικό δίκτυο BBC αναφέρει ότι, «Η ιδέα του τριγωνισμού του αρχαίου ελληνικού κόσμου δεν είναι καινούργια, αλλά μάλλον ένα παράδειγμα «ιερής γεωγραφίας», ή πώς τα λατρευτικοί χώροι τοποθετήθηκαν σύμφωνα με την αστρονομία ή την μυθολογία. «(…) «Ο ναός του Ποσειδώνος στο Σούνιο σχηματίζει τέλειο ισοσκελές τρίγωνο με τον ναό του Ηφαίστου στην Αθήνα και τον ναό της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα. Ο Απόλλων στους Δελφούς, η Αφαία στην Αίγινα και ο Παρθενών, τα ίδια: όλα σχηματίζουν τέλειο ισοσκελές τρίγωνο’’! (…) Ο ναός της Αφαίας στην Αίγινα λέγεται ότι σχηματίζει ισοσκελή τρίγωνα με αρκετούς άλλους ναούς σε ολόκληρη την Ελλάδα». Το δημοσίευμα του BBC αναφέρεται επίσης «(…) σε 12 τομείς του αρχαίου ελληνικού χώρου που αντανακλούν τα 12 σημεία του ζωδιακού κύκλου, με το Μαντείο των Δελφών ως ομφαλό ή «ομφαλός» της ηπειρωτικής Ελλάδος» (BBC, 6 July 2017: ‘’The mystery behind Greece’s temples’’ )

Την τελειότητα του γεωδαιτικού τριγωνισμού των Ελληνικών ναών ανέδειξε και η ελληνική έκδοση της HuffPost στις 6 Ιουλίου 2017. Σε δημοσίευμά της με τίτλο «Τα ιερά τρίγωνα της Αρχαίας Ελλάδας στο BBC. Το μυστήριο πίσω από την τοποθεσία του κάθε ναού», αναφέρει ότι «Η συζήτηση γύρω από το θέμα του τριγωνισμού των αρχαίων Ελληνικών ναών σε μέσα ενημερώσεως όπως το BBC, ίσως να αποτελέσει και την αφορμή για να διευρυνθεί το φάσμα των ενδιαφερόντων των αστρονόμων, αλλά και των αρχαιολόγων, και ίσως να συσταθεί ένας νέος επιστημονικός κλάδος» (HuffPost Greece , «Τα ιερά τρίγωνα της Αρχαίας Ελλάδας στο BBC. Το μυστήριο πίσω από την τοποθεσία του κάθε ναού» )]

– Νοτιοανατολικά της Ιουλίδος, στον δρόμο προς Πέρα Μεριά, επάνω στο υψωματάκι ευρίσκεται το βυζαντινό μοναστήρι της Επισκοπής [εικόνα 11], ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια του νησιού που ήταν το επιφανέστερο της Κέας.

Υπάρχουν κατάλοιπα ενισχυμένου τείχους που προστάτευε την μονή. Πρόκειται για καστρομονάστηρο στην ενδοχώρα της Κέας κτισμένο στην θέση αρχαίου Ελληνικού ιερού και μεταγενεστέρου βυζαντινού οικισμού. Η αρχική κατασκευή της οχυρώσεως μάλλον έγινε μετά τον 7ο αιώνα, όταν άρχισαν οι επιδρομές των Σαρακηνών στο Αιγαίο. Η εκκλησία πάντως χρονολογείται στα 1651. Αυτό που διασώζεται σήμερα από το ιστορικό αυτό κτίσμα είναι η εκκλησία και κάποια σημεία από την περίμετρο του ενισχυμένου οχυρωματικού περιβόλου με τον πέτρινο πύργο.

Η ιερά μονή της Παναγίας της Επισκοπής είναι κτισμένη στα λείψανα Ελληνικού Ιερού της Αρτέμιδος. Στην ιερά μονή της Παναγίας της Επισκοπής έχει ευρεθεί μια πολύ σημαντική επιγραφή του 4ου μ.Χ. αιώνος με κατάλογο των πολιτών της Ιουλίδος και της Κορησσίας. Σε πολλά σημεία της εκκλησίας εντοπίζεται αρχαίο οικοδομικό υλικό, όπως το δωρικό κιονόκρανο από το Ιερό της Αρτέμιδος το οποίο σήμερα είναι ενσωματωμένο στην αγία τράπεζα της Παναγίας της Επισκοπής [εικόνες 12-14].

– Ισοσκελές είναι το τρίγωνο με κορυφή τον ναό της Αειπαρθένου Αρτέμιδος της Κέας (σήμερα βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας της Επισκοπής), και πλευρές έως (α) τον ναό του Απόλλωνος των Ποισσών (σήμερα εκκλησάκι της Παναγίας) (8.188,19 μ.) και (β) τον ναό του Απόλλωνος Πυθίου στην Αρχαία Καρθαία (8.188,24 μ.). [εικόνα 15]

Οι τρεις παραπάνω ναοί των Διδύμων ορίζουν με ακρίβεια χιλιοστού (α) το περίγραμμα της Κέας και (β) τον προσανατολισμό της Κέας στον τρισδιάστατο χώρο. Ειδικότερα:

– Βόρειο Άκρο Κέας: Η γραμμή που ενώνει τον ναό της Αρτέμιδος της Κέας (σήμερα εκκλησία της Παναγίας της Επισκοπής) με το Βόρειο Άκρο της Κέας, είναι 6.432,88 μ. [εικόνα 16]. Η γραμμή που ενώνει τον ναό του Απόλλωνος των Ποισσών (σήμερα εκκλησάκι της Παναγίας) με τον ναό του Πυθίου Απόλλωνος στην Αρχαία Καρθαία, είναι 6.432,15 μ. [εικόνα 17]

– Νότιο Άκρο Κέας: Ισοσκελές είναι το τρίγωνο με κορυφή τον ναό του Πυθίου Απόλλωνος στην Αρχαία Καρθαία, και πλευρές έως (α) το ναό του Απόλλωνος των Ποισσών (σήμερα εκκλησάκι της Παναγίας) (6.389,98 μ.) και (β) το Νότιο Άκρο της Κέας (6.386,17 μ.). [εικόνα 18]

– Ανατολικό Άκρο Κέας: Η γραμμή που ενώνει τον ναό του Απόλλωνος των Ποισσών (σήμερα εκκλησάκι της Παναγίας) με το Ανατολικό Άκρο της Κέας, διέρχεται ακριβώς από τον ναό της Αρτέμιδος της Κέας (σήμερα εκκλησία της Παναγίας της Επισκοπής) [εικόνα 19]. Η γραμμή είναι 13.521,7 μ.

– Δυτικό Άκρο Κέας: Ισοσκελές είναι το τρίγωνο με κορυφή τον ναό του Πυθίου Απόλλωνος στην Αρχαία Καρθαία, και πλευρές έως (α) το Δυτικό Άκρο της Κέας (6.338,62 μ.) και (β) το Νότιο Άκρο της Κέας (6.338,24 μ.). [εικόνα 20]

Η αντίληψη του ανθρωπίνου νου συνίσταται στην επεξεργασία των πληροφοριών που προσλαμβάνουν οι ανθρώπινες αισθήσεις. Σύμφωνα με τον Δημόκριτο, υπάρχουν δύο είδη γνώσεως, η μία μέσω των αισθήσεων και η άλλη μέσω της διανοίας. Από αυτές, εκείνη που αποκτάται μέσω της διανοίας την αποκαλεί γνήσια, αποδίδοντάς της αξιοπιστία για την εκφορά σωστής κρίσεως, ενώ εκείνη που αποκτάται μέσω των αισθήσεων την ονομάζει νόθα, μην αναγνωρίζοντάς της το αλάθητο για την διάγνωση του αληθινού. Λέγει κατά λέξη, «Ὑπάρχουν δύο μορφὲς γνώσεως, μία γνησία καὶ μία νόθος. Στὴν νόθο ἀνήκουν ὅταν τὰ παρακάτω: ἡ ὅρασις, ἡ ἀκοή, ἡ ὀσμή, ἡ γεύσις, ἡ ἀφή. Ἡ ἄλλη μορφὴ γνώσεως εἶναι γνησία, ποὺ εἶναι ξέχωρη ἀπὸ αὐτήν.»

Η αντίληψη του περιγράμματος και του προσανατολισμού της νήσου Κέας δεν είναι απόλυτη, αλλά σχετική. Διακρίνεται στην Κέα του αισθητού κόσμου, την εμπειρία δηλαδή του ερεθίσματος «γεωγραφικός χάρτης Κέας» που εξαρτάται από το αισθητηριακό σύστημα της ανθρωπίνου οράσεως που το προσλαμβάνει. Επίσης στην Κέα του μη αισθητού κόσμου, ειδικότερα την Μαθηματική Ιδέα «Κέα».

Νόθα γνώση είναι η ανθρώπινη εμπειρία της Κέας που βασίζεται στην όραση για το περίγραμμα και τον προσανατολισμό της Κέας. Γνήσια Γνώση είναι η Μαθηματική αντίληψη της Κέας, η Μαθηματική Ιδέα «Κέα», που βασίζεται στις μετρήσεις που αποδεικνύουν ότι το περίγραμμα και τον προσανατολισμό της «αισθητής Κέας» ορίζουν τρεις ναοί των Διδύμων: Απόλλων στην Καρθαία, Άρτεμις στην Ιουλίδα και Απόλλων των Ποισσών.

Ἀλαμπάσης Θανάσης

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply