Βασίλης Τσαβαλιάρης

Ὁ πρῶτος νεκρὸς καὶ πρῶτος νεκρὸς στρατιώτης τοῦ ἔπους τοῦ 1940.

Ἀποδελτιώνοντας τὴν ἔκδοση τῆς ἱστορίας Στρατοῦ μὲ τίτλο «Ἀγῶνες καὶ Νεκροί του Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ κατὰ τὸν Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο 1940-45» καὶ σύμφωνα μὲ μαρτυρίες συμπολεμιστῶν καὶ συγχωριανῶν, ὁ πρῶτος νεκρός του ἔπους τοῦ 1940, ποὺ εἶναι στρατιώτης, εἶναι ὁ Τσιαβαλιάρης Βασίλειος τοῦ Ἰωάννου, σκοπευτὴς πολυβόλου ἀπὸ τὴν Πιαλεία Τρικάλων, γεννηθεῖς τὸ 1912.

Ἔπεσε κτυπημένος ἀπὸ βλῆμα ὅλμου στὶς 5.00 τὸ πρωὶ μὲ τὰ πρῶτα πυρὰ τῶν Ἰταλῶν ὑπερασπιζόμενος τὸ 21ο φυλάκιο στὸ ὕψωμα 1934 στὰ ἑλληνοαλβανικὰ σύνορα ποὺ ἀνῆκε στὸ 51ο Σύνταγμα Πεζικοῦ.

Τὸ 21ο φυλάκιο ποὺ ἀσφαλῶς εἶχαν ἐπισημάνη ἀπὸ προηγούμενες ἀναγνωρίσεις οἱ Ἰταλοὶ ἐδέχθη νωρὶς τὸ πρωὶ αἰφνιδιαστικὰ τὰ πρῶτα πυρὰ ἀπὸ πυροβολικὸ καὶ βαρεῖς ὅλμους.

Συμπολεμιστές του στὸ 21ο φυλάκιο ἀπὸ τὸ Γοργογύρι Τρικάλων καὶ τὸ φανάρι Καρδίτσης, μετέφεραν τὴν εἴδηση στὴν χήρα σύζυγό του Ἑλένη καὶ τὰ τρία ὀρφανὰ πλέον παιδιὰ τοῦ Νικόλαο, Γεώργιο καὶ Ἀλέξανδρο, ὅτι:

«ὁ Βασίλης κτυπήθηκε ἀπὸ ὅλμο νυκτούλα, μὲ τὰ πρῶτα πυρά, ἐπάνω ἀπὸ τὸ μάτι. Τὸν μετέφεραν λίγο πιὸ πίσω ὅπου ξεψύχισε».

Στὸ 51ο Σύνταγμα Πεζικοῦ ὑπηρετοῦσε καὶ ὁ συγχωριανὸς τοῦ λοχίας Γιαννιὸς Χρῆστος τοῦ Ἀποστόλου, γεννηθεῖς τὸ 1910, ὁ ὁποῖος στὶς 18-7-1999 εἶχε δηλώση:

«Ἐγὼ ἤμουν λίγο πιὸ πίσω. Ὁ Βασίλης ἦταν στὸ φυλάκιο ἐμπρός μου. Διοικητὴ εἴχαμε τὸν Δαβάκη καὶ μετὰ τὸν Κετσέα. Νύκτα, ἐμπρὸς ἀπὸ τὶς 5:00 ἀκούσαμε νὰ πέφτουν βλήματα στὸ φυλάκιο. Ἦλθε ἕνας καὶ μοῦ εἶπε.: Πάει ὁ χωριανός σου, τὸν ἔφαγαν μὲ τοὺς ὅλμους, τὸν κτύπησε τὸ βλῆμα ἐπάνω ἀπὸ τὸ μάτι, τὸν φέραμε παραπίσω… Ἤμουν ὁ πρῶτος ποὺ τὸν ἔκλαψα. Εἶπαν τὸν παπὰ νὰ τὸν διαβάσῃ. Τί τὰ θέλεις ὁ Βασίλης ἦταν παλληκάρι, τὸν ἔκλαψα καλά. Ποῦ τέτοια παιδιὰ σήμερα».

Τὴν ἴδια πληροφορία κατέθεσε καὶ ἄλλος συμπολεμιστὴς στὸν Ντάκο Κωνσταντῖνο τοῦ Ἀποστόλου, μὲ τὴν προσθήκη ὅτι οἱ τελευταῖες του λέξεις ἦταν: « Πάν’ τὰ παιδούλια μ’».

Ἀλέξανδρος Διάκος

Ὁ πρῶτος νεκρὸς Ἕλλην Ἀξιωματικός της Ἀλβανίας

Ὁ Ἀλέξανδρος Διάκος γεννήθηκε στὴν τουρκοκρατούμενη Χάλκη τῆς Δωδεκανήσου τὸ 1911 καὶ μεγάλωσε στὴν Ῥόδο, ὅπου περάτωσε τὶς ἐγκύκλιες σπουδές του. Ἀπὸ μαθητὴς ἀκόμη, ἔδειξε γενναιότητα ψυχῆς καὶ ἑλληνικὸ φρόνημα. Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Ἰταλικῆς Κατοχῆς τῆς Δωδεκανήσου, συνελήφθη κι ἐκρατήθη, ὅταν σὲ ἐπέτειο τῆς 25ης Μαρτίου κατέβασε τὴν ἰταλικὴ σημαία ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ γυμνάσιο τῆς Ῥόδου καὶ ἀνήρτησε τὴν ἑλληνική.

Τὸ 1930 εἰσῆλθε στὴν Στρατιωτικὴ Σχολὴ Εὐελπίδων, κάνοντας τὸ ὄνειρό του πραγματικότητα. Ἀπεφοίτησε τὸ 1934 ὡς ἀνθυπολοχαγὸς Πεζικοῦ καὶ ἐτοποθετήθη στὸ 4ο Σύνταγμα Πεζικοῦ της Λαρίσσης. Τὸ 1937 ἀπεσπάσθη στὴν ἀεροπορία καὶ μετὰ ἀπὸ διετῆ φοίτηση ἔλαβε τὸ πτυχίο τοῦ ἀεροπόρου παρατηρητοῦ.

Ὁ ἑλληνοϊταλικὸς πόλεμος τὸν ηὗρε διοικητὴ τοῦ 2ου λόχου τοῦ 1ου τάγματος τοῦ 4ου συντάγματος Πεζικοῦ της Λαρίσσης. Τὸ τάγμα του ἀνῆκε στὶς πρῶτες μονάδες ποὺ ἔσπευσαν νὰ ἐνισχύσουν τὸ Μικτὸ Ἀπόσπασμα Πίνδου, ποὺ διοικοῦσε ὁ ἀντισυνταγματάρχης Κωνσταντῖνος Δαβάκης καὶ ἐδέχετο τὸ βάρος τῆς ἰταλικῆς ἐπιθέσεως. Ἔτσι, τὴν 31η Ὀκτωβρίου 1940 ἐστρατοπέδευσε μὲ τὸν λόχο του στὸ μικρὸ χωριὸ Ζούζουλη τῆς Καστοριᾶς, ποὺ εὑρίσκεται στὴν Βόρειο Πίνδο, σὲ ὑψόμετρο 1060 μέτρων.

Τὸ πρωὶ τῆς 1ης Νοεμβρίου, στὸ πλαίσιο τῆς ἑλληνικῆς ἀντεπιθέσεως, λαμβάνει τὴν διαταγὴ νὰ ἐπιτεθῇ καὶ νὰ καταλάβῃ τὴν Τσούκα, ἕνα ἀπότομο καὶ καλυμμένο βουνό, ποὺ ὀρθώνεται δυτικά της Ζούζουλης καὶ τὸ ὁποῖο κατεῖχαν οἱ Ἰταλοὶ Ἀλπινιστές. Ἡ ἐπίθεσις ξεκινᾶ μὲ τοὺς ἄνδρες τοῦ λόχου του νὰ σκαρφαλώνουν στὶς ἀπότομες ῥάχες τῆς Τσούκας ἀκροβολισμένοι μὲ τὸν Διάκο ἐμπρός τους, ὅταν ξαφνικὰ ἀκούγεται τὸ κροτάλισμα τῶν ἰταλικῶν πολυβόλων καὶ ὁπλοπολυβόλων. Οἱ Ἕληνες στρατιῶτες συνεχίζουν τὴν ἐφόρμησή τους καὶ μὲ τὴν λόγχη τῶν ὅπλων τους καταλαμβάνουν τὸ ὕψωμα.

Ὅμως, θὰ κρατηθῆ γιὰ λίγο, καθὼς μία ἰσχυρὰ ἰταλικὴ ἀντεπίθεσις ἀναγκάζει τὸν λόχο νὰ ἀναδιπλωθῇ στὴν βάση τῆς κορυφῆς. «Πρέπει νὰ ξαναπάρουμε τὸ ὕψωμα», φωνάζει ὁ Διάκος στοὺς φαντάρους του κι ἐπὶ κεφαλῆς τοῦ λόχου σὲ μία θυελλώδη ἐξόρμηση ξαναπαίρνει τὴν Τσούκα, γιὰ νὰ συμπτυχθῇ καὶ πάλι στὴν βάση τοῦ ὑψώματος κατόπιν νέας ἰσχυρῆς ἰταλικῆς ἀντεπιθέσεως. Ὁ Διάκος καὶ πάλι δὲν ἀπελπίζεται.

Στὶς 12:00 τὸ μεσημέρι συγκεντρώνει γιὰ τρίτη φορὰ τοὺς ἄνδρες τοῦ λόχου του καὶ τοὺς ὠθεῖ γιὰ νέα ἐπίθεση. «Ἐμπρός, παιδιά, γιὰ μίαν ἐλεύθερη Ἑλλάδα καὶ γιὰ μίαν ἐλεύθερη Δωδεκάνησο» τοὺς φωνάζει καὶ ὁρμᾶ μὲ τοὺς ἄνδρες του μὲ τὴν λόγχη ἐφ’ ὅπλου κατὰ τῶν Ἰταλῶν. Ἡ πρώτη ἐχθρικὴ γραμμὴ καταλαμβάνεται καὶ πάλι.

Ὁ λόχος συνεχίζει τὴν ἐπίθεση, ὅταν ξαφνικὰ ὁ Διάκος ἀντικρύζει ἀπέναντί του ἕνα ἰταλικὸ πολυβόλο. «Προσέξατε, κύριε ὑπολοχαγέ», τοῦ φωνάζει ὁ ἔφεδρος ἀνθυπολοχαγὸς Ἐλευθέριος Ντάσκας. Ὄρθιος ὁ Διάκος σημαδεύει μὲ τὸ ὅπλο του τὸν Ἰταλὸ πολυβολητή, ἀλλὰ τὸ ξερὸ κροτάλισμα τοῦ πολυβόλου συνεχίζεται καὶ ὁ Διάκος πέφτει νεκρός. Εἶναι ὁ πρῶτος Ἕλλην ἀξιωματικός, ποὺ πέφτει στὸ πεδίο τῆς μάχης στὰ βουνὰ τῆς Πίνδου. Οἱ ἄνδρες του συνεχίζουν τὴν ἐπίθεση καὶ μὲ τὴν βοήθεια καὶ ἄλλων ἑλληνικῶν τμημάτων καταλαμβάνουν ὁριστικῶς τὴν Τσούκα.

Ἡ σωρὸς τοῦ Διάκου μετεφέρθη κι ἐτάφη στὸ μικρὸ νεκροταφεῖο τῆς Ζούζουλης. Τὸ ἑλληνικὸ κράτος ἐτίμησε τὸν ἡρωικὸ ἀξιωματικὸ καὶ τὸν προήγαγε στὸν βαθμὸ τοῦ λοχαγοῦ ἐπ’ ἀνδραγαθία. Ὁδοὶ μὲ τὸ ὄνομά του ὑπάρχουν στὴν πόλη τῆς Ῥόδου, στὴν Ἀθήνα, στὴν Λάρισσα, τὰ Ἰωάννινα καὶ τὴν Τρίπολη. Ἄγαλμά του, ἔργο τοῦ γλύπτου Κώστα Βαλσάμη, ἔχει στηθῆ στὴν πόλη τῆς Ῥόδου.

Ἐλευθέριος Ντάσκας

Ἡ ἔκδοσις τῆς Ἱστορίας Στρατοῦ ἀναφέρει:

«Κατὰ τὴν τελευταίαν προσπάθειαν, ὁ ἐκ Δωδεκανήσου ἡρωικὸς διοικητὴς τοῦ Λόχου Ὑπολοχαγὸς Διάκος Ἀλέξανδρος δέχεται ῥιπὴν πολυβόλου καὶ πίπτει νεκρὸς ἐπὶ κεφαλῆς τοῦ Λόχου του».

Τὴν διοίκηση τοῦ Λόχου ἀναλαμβάνει ἀμέσως ὁ Ἔφεδρος Ἀνθυπολοχαγὸς Ντάσκας Ἐλευθέριος του Χρήστου ἀπὸ τὴν Βάνια (Πλάτανος) Τρικάλων, γεννηθεῖς τὸ 1912. Πέφτει καὶ αὐτὸς νεκρὸς λίγες στιγμὲς ἀργότερα στὴν ἰδίαν ἐπιχείρηση τοῦ Λόχου του.

Εἶναι ὁ πρῶτος νεκρὸς Ἔφεδρος Ἀξιωματικός.

Δημητριάδης Κωνσταντῖνος