Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ κ. Ἀναστάση Πεπονῆ: «1961-1981. Τὰ γεγονότα καὶ τὰ πρόσωπα»

Γιατὶ ὁ Μακάριος ἀπέῤῥιψε τὸ δεύτερο σχέδιο Ἀτσεσον
Μία ἄγνωστη πτυχὴ τοῦ Κυπριακοῦ

«Ὁ Μακάριος μὲ δέχθηκε νωρὶς τὸ πρωὶ τῆς 29ης ἣ τῆς 30ῆς Ὀκτωβρίου στὸ μέγαρο τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς. Φοροῦσε τὸ ἀντερί. Ξεκίνησα μὲ ἀναφορὰ στὴν συνεργασία ΕΙΡ – ΡΙΚ, γιὰ νὰ καταλήξω στὴν πρόταση μιᾶς ἄμεσης συνδέσεως γιὰ ὁρισμένες ἐκπομπές. Τόνισα τὴν συμβολικὴ σημασία αὐτῆς τῆς συνδέσεως, ἔχοντας πάντα στὸ μυαλό μου ὡς δεδομένη μίαν κοινὴ πολιτικὴ μὲ αἴτημα τὸ δικαίωμα αὐτοδιαθέσεως, ποὺ μὲ τὴν ἄσκησή του, ὅπως ὅλοι πιστεύαμε στὴν Ἑλλάδα, ἡ πλειοψηφία τοῦ λαοῦ τῆς Κύπρου θὰ ἐπέλεγε τὴν Ἕνωση. Ἡ συζήτησις μετεφέρθη ἐκεῖ. Ὁ Μακάριος μοῦ εἶπε ἀπερίφραστα ὅτι ἀπεδέχετο τὴν Ἕνωση ὑπὸ τὴν προϋπόθεση ὅτι ἡ Κύπρος δὲ θὰ ἐντάσσετο, δὲν θὰ ὑπάγετο, στὸ ΝΑΤΟ. Ξαφνιάστηκα. Δὲν ἤξερα ἐὰν αὐτὴ τὴν θέση του τὴν εἶχε ἤδη γνωστοποιήσῃ στὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση, δὲν ἤμουν προετοιμασμένος γιὰ τὸ θέμα, πολὺ περισσότερο νὰ ἀκούσω ἀπὸ τὸν Μακάριο μίαν τοποθέτηση, μὲ τὴν ὁποία οὐσιαστικὰ ἀπέκλειε τὴν Ἕνωση.

Παρετήρησα ὅτι ἡ ἔνταξις τῆς Ἑλλάδος στὸ ΝΑΤΟ ἦταν δεδομένη ἀπὸ τὸ 1952. Γιὰ τὴν Ἕνωση μὲ αὐτὴν τὴν Ἑλλάδα εἶχε πρωτοστατήσῃ ὁ ἴδιος καί, πάντως, μὲ αὐτὸ τὸ δεδομένο ἔγινε ὁ πρῶτος ἀπελευθερωτικὸς ἀγῶνας τῆς ΕΟΚΑ. Θυμᾶμαι περίπου τὰ λόγια του: Ἡ Ἑλλὰς εἶναι μέλος τοῦ ΝΑΤΟ, ἡ Κύπρος νὰ μὴν ὑπάγεται. Ἐπέμενα, τὸ ὕφος μου καὶ ἡ προσεκτικὴ διατύπωσις ἐπιβεβαίωναν τὸ σεβασμὸ καὶ τὴν ἀναγνώριση, ὅμως θὰ τοῦ ἔγινα δυσάρεστος. Τοῦ θύμισα τὶς βρεταννικὲς βάσεις στὸ κυπριακὸ ἔδαφος καὶ τὴν συμμετοχὴ τῆς Μεγάλης Βρεταννίας στὸ ΝΑΤΟ. Τὸν ῥώτησα ἐὰν πίστευε πὼς σὲ περίπτωση συγκρούσεως τῶν δύο συνασπισμῶν ἡ Μεγάλη Βρεταννία θὰ ἐξαιροῦσε αὐτὲς τὶς βάσεις ἀπὸ τὴν ὑπαγωγὴ στὸ ΝΑΤΟ. Δὲν ἀπήντησε.»

(Φωτογραφία: Ἀπὸ τὴν πορεία «Εἰρήνης» τὴν 11η Ὀκτωβρίου 1964.
Ὀργανωτές: Μακαριακοί-ΑΚΕΛ)

Τὸ ἀπόσπασμα μᾶς μεταφέρει ὁ Ἀνδρέας Κανίκλης