Ἐφημερὶς Πατρίς, 29 Ἰανουαρίου 1913Η ΝΥΚΤΑ ΕΙΣ ΤΑΣ ΠΡΟΦΥΛΑΚΑΣ
Οἱ τραυματίαι τῆς Ἠπείρου ἀφηγοῦνται διὰ τὴν ζωήν των εἰς τὸ στρατόπεδον:
Τὴν ἡμέραν, ὅσοι εὑρίσκονται εἰς τὰς προφυλακὰς, μένουν διαρκῶς κρυμμένοι πίσω ἀπὸ τὰ προχώματα. Οὔτε σηκώνονται ἐπάνω, οὔτε κυκλοφοροῦν διόλου. Οἱ ἄλλοι εὑρίσκονται πίσω ἀπὸ ὑψώματα.
Τὴν νύκτα γίνονται ἀλλαγαὶ τῶν προφυλακῶν, διανέμεται συσσίτιον καὶ ἐκτελοῦνται ἐν γένει ὅλαι αἱ ὑπηρεσίαι , τῶν ὁποίων ἡ ἐκτέλεσις εἶνε ἀδύνατος τὴν ἡμέραν, ἐπειδἠ οἱ ἄνδρες εἶνε ὁρατοὶ ἀπὸ τὸν ἐχθρὸν.
Ἡ ζωή τῶν προφυλακῶν ἔχει τροποποιειθεῖ ὥστε νὰ αγρυπνοῦν τὴν νύκτα καὶ νὰ κοιμῶνται τὴν ἡμέραν. Ἐκτὸς παρατηρητῶν ἐν ὑπηρεσίᾳ τὴν ἡμέραν οἱ λοιποὶ κοιμοῦνται.
Ο ΥΠΝΟΣ
Εἰς τὰς ἐρωτήσεις μας οἱ διὰ τὸν τρόπον τοῦ ὕπνου των οἱ τραυματίαι ἀπαντοῦν :
-Πέρα εἰς τὴν γραμμὴν τὰ πράγματα εἶνε διαφορετικά. Ἐκεῖ ὅμως κοιμῶνται μὲ τὰ ἀντίσκηνα καὶ τὶς κουβέρτες ὡς στέγην. Βοηθοῦν καὶ τὰ πουρνάρια καὶ αἱ πέτρες, μὲ τὰς ὁποίας περιστοιχίζομεν τὰ μἐρη ὅπου μένομεν. Ὅταν βρέχῃ, τότε τὸ πράγμα εἶνε ἐνοχλητικόν. Ἐπίσης ὅταν χιονίζῃ. Ἐπανειλημμένως τὸ χιόνι εἶχε σκεπάσει καὶ μᾶς καὶ τὰ ἀντίσκηνα μας καὶ ὅλα. Εἶνε κάπως κουραστικὸν ἀκόμη καὶ τὸ νὰ μένῃ κανεὶς πίσω ἀπὸ τὸ χαράκωμά του ἀκίνητος. Τὸ πρᾶγμα εἶνε περισσότερον ὑποφερτόν, ὅταν μένωμεν σὲ προχώματα, Τουρκικὰ πρὶν, τὰ ὁποῖα καταλαμβάνομεν. Οἱ Τοῦρκοι εἶχαν φροντίσει ἀπὸ καιρὸν νὰ τὰ φτιάσουν ἀρκετὰ ἀναπαυτικά. Εἶνε σκαμμένα βαθύτατα, ὥστε κατορθώνει κανεὶς νὰ στέκεται μέσα ὄρθιος καὶ νὰ πυροβολῇ.
ΠΩΣ ΤΡΕΦΟΝΤΑΙ
– Ἀπὸ ἀπόψεως διατροφῆς πῶς περνᾶτε ; ἐρωτῶμεν τοὺς τραυματίας.
– Ἀρκετὰ καλὰ. Ἡ ἐπιμελητεία μᾶς ἐξυπηρετεῖ καλά. Τὴν νύκτα ἔρχονται καὶ μᾶς φέρνουν ἔως εἰς τὰς προφυλακὰς τὴν κουραμάναν μας καὶ τὸ συσσίτιον. Πρέπει νὰ σημειώσετε ὅτι δὲν μαγειρεύουν κοντὰ εἰς τὰς γραμμὰς διὰ νὰ μὴ φαίνωνται ἡ φωτιὰ καὶ ὁ καπνὸς καὶ δίδεται στόχος εἰς τὸ πῦρ τοῦ ἐχθροῦ. Μαγειρεύουν μακρυὰ εἰς μέρη ἀφανῆ.
-Δὲν ὑποφέρετε ποτὲ ἄπὸ ἔλλειψιν τροφῆς ;
-Σπανιώτατα βραδύνει νὰ ἔλθῃ τὸ συσσίτιον εἰς τὰς προφυλακὰς, ὅταν τὸ πῦρ εἶνε σφοδρὸν ἐκ μέρους τοῦ ἐχθροῦ . Νὰ λείψῃ ὅμως τελείως δὲν συμβαίνει ποτέ. Ἐννοεῖται, ὅτι βρέχεται κάποτε ἡ κουραμάνα καὶ τὸ συσσίτιον καὶ χαλοῦν. Ἀλλ’ αὐτὰ δὲν ἀποτελοῦν κάτι σύνηθες.
ΠΕΡΙΕΡΓΑΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΙ
ΠΕΡΙΕΡΓΑΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΙΚάποιος εὔζωνος μᾶς διηγεῖται ὅτι τὴν ἡμέραν τῶν Χριστουγέννων ἀλληλεπυροβολοῦντο διαρκῶς εἰς τὸ σημεῖον ὅπου εὑρίσκετο αὐτὸς μὲ τοὺς Τούρκους.
-Ἔτσι, λέγει ὁ εὔζωνος, τὴν παραμονὴ τοῦ Χριστοῦ εἴχαμε φάει κρέας καὶ ἀνήμερα ἐφάγαμε ἐληὲς. Δὲν ἦτο δυνατὸν νᾶ μᾶς φέρουν συσσίτιο.
– Τοῦ Χριστοῦ ἤταν τότε ; ἐρωτᾷ τὸν συνάδελφον του ἕνας ἄλλος εὔζων. Καλά λές. Ἐμεῖς, ξέρετε, ἐκεῖ ἐπάνω δὲν ξέρουμε οὔτε τὶ ἡμερομηνία εἶνε, οὔτε τὶ ἡμέρα, οὔτε τίποτα.
Καὶ ὁ πρῶτος εὔζωνος προσθέτει :
Τὶ ἡμέρα λές, καϋμένε ; Ἐμεῖς ζοῦμε τὴ νύκτα ἐκεῖ. Τότε κάνουμε ὅ,τι κάνουμε. Θυμοῦμαι τότε, κατὰ τὶς ἡμέρες τῶν Φώτων, μᾶς ἐπῆρεν ὁ ταγματάρχης μας νὰ καταλάβουμε ἕνα βουνό. Ἀνεβαίναμε λοιπὸν καὶ κτίζουμε καὶ πρόχωμα στὸ δρόμο. Ὅταν ἐξημέρωσε, ἤμαστε ἀπάνου στὸ βουνό καὶ ὅλος ὁ ἀνήφορος εἶχε ἕνα μπόϊ τοῖχο ἀπὸ τὸ μέρος τῶν Τούρκων. Τὶ νὰ κάνουν κι’ αὐτοὶ; Τὰ ἔχασαν ὅταν μᾶς εἶδαν καὶ ὅπου φύγει- φύγει ἀπὸ ἀπέναντι.
Ο ΔΙΑΔΟΧΟΣ
Οἱ τραυματίαι μᾶς διηγοῦνται ὅτι ὅλος ὁ στρατὸς εἶνε εὐχαριστημένος ἀπὸ τὸν Διάδοχον. Περιέρχεται τακτικὰ τὸ στρατόπεδον καὶ ἔχει διατάξει, ὅποιος ἔχει παράπονον, ν’ ἀπευθύνεται, ἄν θέλῃ, ἀπ’ εὐθείας πρὸς τὸν ἴδιον.
-Μιὰν ἡμέρα, λέγει κάποιος τραυματίας, ἐκεῖ ποῦ ἐπερνοῦσεν ὁ Διάδοχος μὲ τὸ αὐτοκίνητόν του, βλέπει ἕνα στρατιώτην, ποῦ ἐπεριπατοῦσε μὲ δυσκολίαν. Διέταξε καὶ ἐσταμάτησε τὸ αὐτοκίνητον καὶ κατέβη κάτω. «Τὶ ἔχεις, παιδί μου ;» ἠρώτησε τὸν στρατιώτην. «Ὑψηλότατε, εἶμαι ἄρρωστος. Ἔπαθαν τὰ πόδια μου». «Ἔχεις ἕνα μῆνα ἄδειαν γιὰ νὰ θεραπευθῇς», τοῦ ἀπήντησεν ὁ Διάδοχος.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΘΕΣΙΣ
Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΘΕΣΙΣΚατευχαριστημένοι ὅλοι οἱ τραυματίαι μὲ τὴν μεγἀλην ἐπίθεσιν, ποῦ ἤρχισε τὴν 7ην Ἰανουαρίου.
-Προχωρήσαμε χιλιόμετρα ὁλόκληρα, λέγουν ὅλοι.
– Τὶ γινόταν εἶνε ἀπερίγραπτο, προσθέτουν ἄλλοι. Ἐμούγκριζεν ὅλον τὸ Μπιζάνι, ἐχαλοῦσεν ὁ κόσμος ἀπὸ τὰ τοπομαχικά μας ἔκαμε θαύματα. Ἐβλέπαμε τὰ πολυβόλα, ποῦ ἤρχιζαν νὰ ρίχνουν ὀβίδας εἰς μίαν γραμμὴν Τουρκικῶν προχωμάτων άπὸ τὴν μίαν ἄκρην ἕως τὴν ἄλλην. Οἱ Τοῦρκοι ἐξεπετάγοντο καὶ ἔφυγαν. Αἱ ὀβίδες τοὺς ἐκυνηγοῦσαν διαρκῶς.
Ἔπειτα εἴδαμε νὰ φεύγῃ ὁ στρατὸς ἀπὸ τὸ Μπιζάνι πρὸς τὰ Ἰωάννινα. Δυστυχῶς ἡ βροχὴ δὲν ἀφῆκε νὰ ἐξακολουθήσωμεν.
ΣΥΝΟΜΙΛΙΑΙ ΕΧΘΡΩΝ
– Κουβεντιάζουμε διαρκῶς μὲ τοὺς Ἀρβανίτες, μᾶς λέγουν οἱ εὔζωνοι.
– Καὶ τὶ λέτε ;
– Τοὺς λέμε νὰ παραδοθοῦν, μᾶς λένε κι’ αὐτοὶ τὰ ἴδια, τοὺς λέμε ὕστερα πῶς θὰ πάρωμε τὰ Ἰωάννινα, «Ἀμ’ δὲ θὰ τὰ πάρετε;» μᾶς ἀπαντοῦν. Μᾶς ὑβρίζουν καμμιἀ φορὰ, τοὺς κοροϊδεύομε καὶ … περνᾶ ἡ ὥρα.
– Συχνὰ, λέγει ἕνας ἄλλος τραυματίας, βάζομε στὸ τουφέκι μιὰ ἤ δύο κουραμάνες καὶ τὲς σηκώνομε ψηλὰ. «Νὰ, τοὺς λέμε, ψωμὶ, ποῦ δὲν ἔχετε. Κυττάξετε το. Θέλετε νὰ σᾶς δώσωμε;» Καὶ τοὺς πετοῦμε καμμιὰ φορά. Μιὰν ἡμέρα, ἕνας δικός μας ἐσήκωσε μία κουραμάνα στὸ ὅπλο του. Ὁ Ἀρβανίτης ἐπυροβόλησε. «Δυστυχισμένοι, τοὺς εἶπε κι’ αὐτὸς, ποῦ καταντήσατε ! Ἐσεῖς εἴσθε ποῦ κυνηγᾶτε τὸ καρβέλι μὲ τὸ γκρᾶ, ὅπως λέν».
Η ΝΥΚΤΑ ΕΙΣ ΤΑΣ ΠΡΟΦΥΛΑΚΑΣ
Πῶς περνᾶτε τὴν νύκτα ; ἐρωτῶμεν ἕνα τραυματίαν, πληγωθέντα εἰς τὰς προφυλακάς.
Κουβεντιάζουμε μὲ τοὺς Ἀρβανίτες. Αὐτοὶ ρίχνουν καὶ τουφεκιές διαρκῶς. Ἀραιὲς ὅμως καὶ στὰ κουτουροῦ. Ἀλλὰ εἶνε ὡραῖα ὅταν καμμιὰ φορὰ τὴ νύκτα ρίχνῃ τὸ πυροβολικό. Εἶνε πανόραμα οἱ φωτιές του. Ἔπειτα ἀκοῦς νὰ βουΐζουν οἱ λαγκαδιὲς καὶ ν’ ἀκούωνται σὰν μουγκρητὰ ἀπὸ μακρυά τὰ μακρυνὰ τοπομαχικά.
Ὡραῖα εἶνε ἀκόμη καὶ ὅταν εἶνε ἡσυχία. Σιγοτραγουδοῦμε ἐμεῖς ἀπὸ τὴν μιὰ μεριά, τραγουδοῦν ἀμανέδες ἀπὸ τὴν ἄλλην οἱ Ἀρβανίτες. Μιὰ νύκτα, εἴχαμε βγῆ περιπολία καὶ τραγουδοῦσε ἕνας Ἀρβανίτης Ἑλληνικά :
«Ἀγάπησα μελαγχροινὸ
Μὲ δυὸ γλυκὰ ματάκια…»
Ἕνας ἄλλος ἀπὸ τὴν περιπολία μας ἔκανε νὰ τοῦ τραβήξῃ μιὰ τουφεκιὰ, μὰ ἐμεῖς δὲν τὸν ἀφήσαμε. Σταθήκαμε κι’ ἀκούαμε τὸ τραγοῦδι. 
Σημείωση:
Το κείμενο δημοσίευσε η «ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ»
Οι φωτογραφίες είναι από το λεύκωμα του ιδρύματος «ΑΚΤΙΑ ΝΙΚΟΠΟΛΙΣ»
Ἀποποίηση εὐθύνης
Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.