Του Henry Laurens*

Το 1916, εν μέσω του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, το Λονδίνο και το Παρίσι διαπραγματεύονταν τον διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ένα πρώτο προσχέδιο εγκρίθηκε από τους διπλωμάτες Μαρκ Σάικς και Φρανσουά Ζωρζ-Πικό. Τελικά, τα σύνορα της Μέσης Ανατολής που χαράχτηκαν από τους νικητές μετά το τέλος της συρράξεως ήταν διαφορετικά. Όμως αυτή η μοιρασιά θα παραμείνει γνωστή με το όνομα «συμφωνίες Σάικς-Πικό».

Στο ημερολόγιό του, την 11η Δεκεμβρίου του 1920, ο Μωρίς Χάνκι, γραμματέας της βρετανικής κυβερνήσεως, σημείωνε: «Ο Κλεμανσώ και ο Φος διέσχισαν την Μάγχη μετά την ανακωχή και διοργανώσαμε προς τιμήν τους μια μεγάλη στρατιωτική και δημόσια τελετή υποδοχής. Ο Λόυντ Τζωρτζ και ο Κλεμανσώ οδηγήθηκαν στην πρεσβεία της Γαλλίας…
Όταν βρέθηκαν μόνοι, ο Κλεμανσώ είπε: «Ωραία. Για τι θα συζητήσουμε;» «Για την Μεσοποταμία και την Παλαιστίνη», απάντησε ο Λόυντ Τζωρτζ. «Πείτε μου τι θέλετε», τον ρώτησε ο Κλεμανσώ. «Θέλω την Μοσούλη», απάντησε ο Λόυντ Τζωρτζ. «Θα την έχετε», του είπε ο Κλεμανσώ. «Κάτι άλλο;» «Βεβαίως, θέλω και την Ιερουσαλήμ», συνέχισε ο Λόυντ Τζωρτζ. «Θα την έχετε», του είπε ο Κλεμανσώ.» (…)

Η κατάτμηση της Μέσης Ανατολής σε πολλά κράτη (…) έγινε ενάντια στην βούληση των πληθυσμών και με την χρήση μιας φιλελεύθερης ρητορικής, την οποία καθιστούσε κενή νοήματος η χρήση βίας. Σε σχέση με την πολιτική μετεξέλιξη της τελευταίας οθωμανικής δεκαετίας, όπου o διορισμός προεστών και η θεσμοθέτηση ενός εκλογικού συστήματος, πολύ ατελούς βεβαίως, είχαν ανοίξει τον δρόμο για μια πραγματική πολιτική εκπροσώπηση, ο γαλλο-αγγλικός αυταρχισμός συνιστά οπισθοχώρηση διαρκείας.

Ως εδαφική κατάτμηση, ο διαμοιρασμός αυτός είχε διάρκεια, κυρίως επειδή οι νέες πρωτεύουσες και οι άρχουσες τάξεις που διαμορφώθηκαν μπόρεσαν να επιβάλλουν την εξουσία τους στις νέες χώρες. Τα γεγονότα όμως του 1919-1920 βιώθηκαν ως προδοσία των προηγουμένων δεσμεύσεων (πριν απ’ όλα, του δικαιώματος της αυτοδιαθέσεως των λαών). Στέρησαν ιδίως από τις τοπικές ελίτ το πεπρωμένο τους. Όταν ο αραβικός εθνικισμός επανέκαμψε ισχυρότερος, δεν αναγνώριζε την νομιμότητα της συγκεκριμένης κατατμήσεως και επιζητούσε την ίδρυση ενός ενιαίου κράτους, πανάκεια για όλες τις κακοδαιμονίες της περιοχής. Έτσι, τα πραγματικά κράτη θα κτυπηθούν από την απώλεια νομιμοποιήσεως και θα αποδυναμωθούν στο διηνεκές. Η ίδρυση του Εβραϊκού Εθνικού Συμβουλίου θα οδηγήσει ολόκληρη την περιφέρεια σε έναν κύκλο συγκρούσεων, του οποίου ο τερματισμός μοιάζει ακόμη μακρινός. (…)

* Ο Henry Laurens είναι καθηγητής στο Κολλέγιο της Γαλλίας

αὐγή

φωτογραφία