Οἱ Ἕλληνες
Διαφωτισμὸς – Ἐπανάστασις

Κωνσταντῖνος Μ. Κούμας

«Εἴκοσι περίπου ἑκατονταετηρίδες παρῆλθαν ἀφοῦ ἔπαυσε τὸ Ἑλληνικὸν Ἔθνος νὰ μνημονεύεται εἰς τὴν ἱστορίαν ὡς ἱστορικὸν ἔθνος. Ὅσα ἐλέγοντο περὶ αὐτοῦ εἰς τοῦτο τὸ μεταξὺ δὲν ἤσαν ἔργα, ἄλλα πάθη Ἑλληνικά. Διότι περιέγραφαν τὸ ἔθνος ἢ καταπατουμένων ὑπὸ τῶν Ῥωμαίων, ἢ κατασπαραττόμενον ὑπὸ τῶν Εὐρωπαίων, ἀφοῦ οὗτοι ἀπηλπίσθησαν ἀπὸ τὴν ἐλευθέρωσιν τῆς Ἱερουσαλήμ, ἢ καταδουλούμενον ὑπὸ τῶν Ὀθωμανῶν.»

Ἡ ἀναστατικὴ ἔκδοσις ἀποτελεῖται ἀπὸ ἐκτενῆ ἐπιλεγμένα ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸν τόμο ΙΒ΄ τῶν «Ἱστοριῶν τῶν ἀνθρωπίνων πράξεων ἀπὸ τῶν ἀρχαιοτάτων χρόνων ἕως τῶν ἡμερῶν μᾶς» (σέλ. 518-677, 736-744) τοῦ μεγάλου Ἕλληνος Διαφωτιστοῦ ἀπὸ τὴν Λάρισσα.

Ὁ Κωνσταντῖνος Κούμας (1777-1836) στὶς Ἱστορίες του ἀπανθίζει καὶ μεταφράζει «ἐλευθέρως» ἔργα «ἀρίστων Γερμανῶν ἱστοριογράφων» τῆς ἐποχῆς του. Τὰ ἀποσπάσματα τῆς ἀναστατικῆς ἐκδόσεως ἀφοροῦν σὲ γεγονότα τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας, τὰ ὁποία ἐβίωσε ὁ συγγραφέυς. Ὁ Θεσσαλὸς λόγιος, ποὺ ἐδίδαξε στὴν Εὐαγγελικὴ Σχολὴ τῆς Σμύρνης καὶ στὴν Μεγάλη του Γένους Σχολή, ξεκινᾶ τὴν ἀφήγησή του μὲ τὴν κατάσταση τῶν ὑποδούλων Ἑλλήνων ὑπὸ τὴν ὀθωμανικὴ ἐξουσία τὸν 18ο αἰώνα καὶ τελειώνει μὲ τὴν δολοφονία τοῦ Ι. Καποδιστρίου τὸ 1831.

Ἀναφέρεται στοὺς Ζωσιμάδες καὶ στοὺς σημαντικοτέρους ἐκπροσώπους τοῦ Νεοελληνικοῦ Διαφωτισμοῦ καὶ ἐν συνεχείᾳ ἀφηγεῖται μὲ γλαφυρὸ ὕφος τὰ στρατιωτικὰ καὶ πολιτικὰ γεγονότα τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, καταθέτοντας τὴν προσωπική του μαρτυρία. Οἱ καίριες παρατηρήσεις τοῦ Κούμα, ἑνὸς πρωταγωνιστοῦ τῶν ἰδεολογικῶν ζυμώσεων στὸν ἑλληνικὸ χῶρο, καθιστοῦν τὸ ἔργο τοῦ βασικὴ πηγὴ τῆς ἑλληνικῆς Παλιγγενεσίας. Ἡ δευτέρα ἀνατύπωσις τῆς ἀναστατικῆς ἐκδόσεως (1998) περιέχει ἀναλυτικὸ εὑρετήριο κυρίων ὀνομάτων καὶ τόπων.

Ἀπὸ τὶς πληροφορίες τῆς ἀνατυπώσεως.

ἔρευνα
Πανορμίτης Σπανὸς