Σὰν σήμερα ξεκίνησε ὁ μεγάλος βομβαρδισμὸς τοῦ Πειραιῶς, ὑπὸ τῶν Γερμανῶν, ποὺ κατέληξε στὸ νὰ βυθιστοῦν 73 πλοῖα καὶ 25 ἁλιευτικά.
Μεγάλη καταστροφή…
Τὴν ἴδια ἡμερα, στὰ βόρεια σύνορά μας, γερμανικὲς ταξιαρχίες ἔδιδαν τὸ σύνθημα γιὰ νὰ ξεκινήσῃ ἡ μεγάλη μάχη τῶν ὀχυρῶν.
Σὰν σήμερα ξεκίνησε…
72 χρόνια μετά, ἀκόμη συνεχίζει…
Κι ὅμως… Ἀκόμη κρατᾶμε…
Καὶ οὔτε ἤ ἄλλως θὰ νικήσουμε…. Εἶναι τὸ πεπρωμένον μας…
Το CLAN FRASER και ο βομβαρδισμος της 6ης Απριλιου 1941
Ηταν νωρις το πρωι της 6ης Απριλιου 1941 ,οταν οι Γερμανοι επιτεθηκαν στην Ελλαδα ,εισβαλοντας απο τα βορεια συνορα της.Το λιμανι του Πειραια, πολυβουο και καταμεστο, εμοιαζε ανησυχο σαν πριν την καταιγιδα. Οι δραστηριοτητες του συνεχιζονταν κανονικα μεχρι το βραδυ.Αναμεσα στα πλοια που ξεφορτωναν εκεινη τη μοιραια νυχτα της 6ης προς 7η Απριλιου ,ηταν και το βρετανικο εμπορικο Clan Fraser ,που μεταφερε στα αμπαρια του 250 τονους ΤΝΤ.
Πειραιας,6η Απριλιου 1941
Το CLAN FRASER ηταν ενα απο τα πλοια της σειρας Cameron πλοοιοκτησιας της Clan Lines Steamships Co.Με ολικη χωρητικοτητα 7529 κορους (καθαρη 3524),διαστασεις 143 η 141 μετρα μηκος και 19 μετρα πλατος ,ναυπηγηθηκε στο Greenock Dockyard Co. του Greenock της Σκωτιας και καθελκυστηκε στις 20 του Δεκεμβρη του 1938. Ολοκληρωθηκε το 1939 και εγγραφηκε στα νηολογια της Γλασκωβης με αριθμο 165960 .Το πλοιο εκινειτο με δυο ελικες και ατμοστροβιλους συνολικης ισχυος 1370 ιππων και ταχυτητα 17,5 κομβων.Με το ξεσπασμα του Δευτερου Παγκοσμιου Πολεμου ,το Clan Fraser χρησιμοποιηθηκε για την υποστηριξη συμμαχικων επιχειρησεων στη Μεσοχειο και ηταν ενα απο τα τρια εμπορικα πλοια που χρησιμοποιηθηκαν στην επιχειρηση Collar ,μια νηοπομπη τροφοδοσιας με στοχο τον ανεφοδιασμο της Μαλτας και της Αλεξανδρειας.
Η νηοπομπη ,που περιελαμβανε τα Clan Fraser, Clan Forbes και New Zeeland Star ,ξεκινησε απο τα βρετανικα λιμανια αναμεσα στις 12 και 15 Νοεμβριου 1940 και περασε το Γιβραλταρ αναμεσα στις 24 και 27 του ιδιου μηνα. Συνοδευοταν απο δυο καταδρομικα που μετεφεραν 1370 τεχνικους της Βρετανικης Πολεμικης Αεροποριας (Royal Air Force). Η συνοδεια αυτη ,με το ονομα Force F,ενισχυθηκε κατοπιν και απο ενα αντιτορπιλικο. Επιπλεον η νηοπομπη ειχε καλυψη απο αποσταση στον βορρα απο την πολυ ισχυροτερη ναυτικη δυναμη Force H.Μια προσπαθεια των Ιταλων να αναχαιτισουν τα πλοια οδηγησε στη ναυμαχια του ακρωτηριου Spartivento,μετα την οποια το SS Clan Fraser και το SS Clan Forbes συνεχισαν προς τη Μαλτα, ενω το New Zeeland Star προς την Αλεξανδρεια.
Το Clan Fraser συνεχισε να επιχειρει στη Μεσογειο μεχρι και τον Απριλιο του 1941 οποτε και μπηκε για τελευταιο φορα στο λιμανι Πειραια στις 4 Απριλιου με ενα φορτιο ”πολεμικου υλικου”.απο οπλα και 250 η 500 τονους ΤΝΤ .Το βραδυ της 6ης Απριλιου ,πρωτης ημερας της Γερμανικης εισβολης στη χωρα μας και απο τις 21.20 ,τα βομβαρδιστικα της Luftwaffe με επικεφαλης τον Hans Joachim(Hajo) Hermann αρχισαν τον βομβαρισμο του Πειραια.Οι Γερμανοι ποντισαν αρχικα ναρκες και στη συνεχεια χτυπησαν τα πλοια. Το Clan Fraser ,το οποιο μαλλον παρα τη μαλλον αναμενομενη αεροπορικη επιδρομη δεν ειχε μεθορμιστει, χτυπηθηκε κατα μια εκδοχη, απο τρεις βομβες κατα τη διαρκεια της πρωτης και της δευτερης αεροπορικης επιδρομης και αμεσως πηρε φωτια. Κατα μια αλλη εκδοχη η πυρκαγια εκδηλωθηκε στο πλοιο προκληθηκε απο τις φλεγομενες παρακειμενες προς αυτο αποθηκες.
Απο τα μελη του πληρωματος σκοτωθηκαν επτα, τραυματιστηκαν εννεα και τα υπολοιπα εγκατελειψαν το πλοιο. Ο κυβερνητης JH Giles, ηταν ενας απο τους επιζωντες. Το πλοιο καιγοταν για πεντε ολοκληρες ωρες και παρα τις προσπαθειες που εγιναν για την κατασβεση, αυτη δεν εγινε εφικτη. Εξισου αδυνατη κατεστη και η ρυμουλκηση γιατι το σκαφος ειχε εγκλωβιστει απο την πτωση γερανων ενω λογω εισροης υδατων ειχε καθισει στο βυθο. Επιπλεον, ενδεχομενη απομακρυνση του θα ηταν εξαιρετικα επικινδυνη, λογω του πεδιου των μαγνητικων ναρκων.
Ετσι, γυρω στις 03.15 της 7ης Απριλιου, η τροτυλη(ΤΝΤ) που μετεφερε το Clan Fraser εξερραγη, μετατρεποντας το λιμανι σε αληθινη κολαση. Η ισχυροτατη εκρηξη προκαλεσε εκτεταμενες ζημιες στις εγκαταστασεις του Πειραια και σταγκυροβολημενα πλοια, ενω εγινε αισθητη σε αποσταση 15 μιλιων. Πυρακτωμενα συντριμια εκτοξευονταν σε υψος πολλων μετρων και μετεδιδαν τη φωτια σε γειτονικα πλοια που ηταν δεμενα στο λιμανι,καθως και σε κτιρια και αποθηκες στην ξηρα. Την κατασταση του χαους ολοκληρσωσε μια δευτερη εκρηξη στις 03.30 η οποια ειχε ως αποτελεσμα και την ολοκληρωτικη κυριολεκτικα διαλυση του Clan Fraser,ενω οι φλεγομενες φορτηγιδες που παρασυρονταν απο τον αερα, μετεδιδαν τη φωτια σε ολο το λιμανι.
Κομματια του πλοιου βρεθηκαν σε μεγαλες αποστασεις. Μια ατσαλινη πλακα 7×1 μετρων επεσε πανω στη γεφυρα του πλοιου της ιδιας εταιριας Clan Cumming που βρισκοταν και αυτο στο λιμανι του Πειραια. Ενα τμημα επισης απο την 12.5 τονων γεφυρα του Clan Fraser βρεθηκε ενα μιλι μακρια και ενα κομματι του 80 τονων γερανου του βρισκοταν για πολλα χρονια σφηνωμενο σε ενα δεντρο του Τινανειου Κηπου. Εδω και καποιο καιρο βρισκεται και εκτιθεται προστατευμενο στη Δημοτικη Πινακοθηκη Πειραια.
Οι λεπτομερειες για τη καταστροφη
Σε διαφορα πιθανα ερωτηματα που μπορει να ανακυψουν σχετικα με την καταστροφη του Clan Fraser, ο αναγωστης μπορει να βρει απαντησεις και ενδιαφερουσες πληροφοριες στο βιβλιο του Μελισσηνου «Αρχειο Μελισσηνου : Το Ναυτικο στο Β’ Παγκοσμιο Πολεμο» και στη βιογραφια του Προδρομου Μποδοσακη. (περιληψεις και των δυο βιβλιων υπαρχουν στο διαδικτυο, απο τις οποιες αντλουνται και τα παρακατω στοιχεια). Συμφωνα λοιπον με οσα αναφερονται, πριν απο την εισβολη των Γερμανων στην Ελλαδα ειχε παραχωρηθει στους Βρετανους, ενα τμημα του λιμανιου του Πειραια, για την εξυπηρετηση του εκστρατευτικου τους σωματος. Το τμημα αυτο βρισκοταν κατω απο τον αποκλειστικο τους ελεγχο, ενω οι Βρετανοι τηρουσαν απολυτη μυστικοτητα ως προς τον καταπλου, τις ημερομηνιες και το φορτιο των πλοιων, το οποιο κατα την παγια τακτικη τους ανεφεραν στις Ελληνικες Αρχες ως ”MILITARY STORES”
Η περιπτωση ομως του SS Clan Fraser αποτελεσε εξαιρεση στο γενικο αυτο κανονα, καθως οι Βρετανοι υποστηριξαν αργοτερα οτι οι Ελληνες ειχαν ενημερωθει για το φορτιο του πλοιου, κατι που η Ελληνικη πλευρα αρνιοταν. Διαφορετικες, επισης ειναι και οι αποψεις ως προς το ποιος εφερε την ευθυνη που το Clan Fraser ξεφορτωνε το επικινδυνο φορτιο στο κεντρικο λιμανι της χωρας και μια αεροπορικη επιδρομη ηταν μαλλον αναμενομενη. Ετσι ενω οι Βρετανοι υποστηριζαν πως αυτοι ειχαν ζητησει να γινει η εκφορτωση των εκρηκτικων στους προβλητες των ναυπηγειων Σκαραμαγκα, ο τοτε Α/ΓΕΝ Ναυαρχος Σακελλαριου ΠΝ, ισχυριζοταν ακριβως το αντιθετο.
Στο σημειο αυτο ειναι διαφωτιστικα και τα στοιχεια που καταγραφονται στη βιογραφια του Μποδοσακη. Οπως αναφερεται, το Clan Fraser μετεφερε «απο 6 τονους τετρυλης, 500 τονους τροτυλυς, πυροσωληνες, φορτηγα αυτοκινητα και αλλα υλικα πολεμου», με προορισμο το Πυριτιδοποιειο και Καλυκοποιειο που ανηκε στον ιδιο. Στις 2 Απριλιου ο κυριος Μποδοσακης ειδοποιηθηκε απο τους Βρετανους για την αφιξη του πλοιου στον Πειραια και ενημερωσε σχετικα στο Γενικο Επιτελειο Στρατου τον προϊσταμενο Μεταφορων, αντισυνταγματαρχη Μεταξα. Ζητησε μαλιστα, λογω της επικινδυνοτητας του εν λογω φορτιου να πραγματοποιηθει η εκφορτωση στην Ελευσινα και οχι στον Πειραια, αιτημα το οποιο ομως απορριφθηκε τοσο απο τη Βρετανικη οσο και απο την Ελληνικη πλευρα…
Η αρνηση αυτη μπορουσε να δικαιολογηθει λογω της ασφαλειας που παρειχε η υπαρξη ηδη των Βρετανικων πολεμικων στο λιμανι του Πειραια. Με βαση τα δεδομενα αυτα,οι Ελληνες φαινεται οτι ειχαν γνωση του επικινδυνου φορτιου που μετεφερε το Clan Fraser, ισως ομως η Διευθυνση Μεταφορων, αν και ειχε ειδοποιηθει απο τον Μποδοσακη να μην ειχε ενημερωσει αναλογως τις Λιμενικες Αρχες. Ενα ερωτημα το οποιο προεκυψε ηταν αν τελικα το Clan Fraser αποτελεσε πραγματικο στοχο της Γερμανικης αεροπορικης επιδρομης η η καταστροφη του αποτελεσε ενα ”τυχαιο ” γεγονος . Τα γεγονοτα συγκλινουν προς την πρωτη εκδοχη, δεδομενης και της κατασκοπειας, που ειχε διαδραματισει πολυ σημαντικο ρολο στην περιπτωση του μοιραιου πλοιου. Οι Βρετανοι, μαλιστα, ειχαν κατηγορησει ευθεως τις ελληνικες αρχες οτι δεν ειχαν λαβει τις απαραιτητες προφυλαξεις και οτι τα μελη της γερμανικης πρεσβειας αλλα και αλλων φιλικων προς τη Γερμανια χωρων πρεσβειες κατασκοπευαν ανενοχλητα και συνεχως το λιμανι του Πειραια. Αρα η Γερμανικη αεροπορια γνωριζε χαρτι και καλαμαρι τους στοχους της.
Αξιοσημειωτο ειναι δε οτι την ημερα της Γερμανικης εισβολης αποφασιστηκε η απομακρυνση ορισμενων πλοιων απο το καταμεστο λιμανι. Ωστοσο το Clan Fraser ουδεποτε απομακρυνθηκε. Εκτος αυτου μεσα στο λιμανι παρεμειναν τα Βρετανικα πολεμικα AJAX και CALCUTTA, το πλοιο της ιδιας εταιριας Clan Cumming, το City of Roubaix και πολλα Ελληνικα αναμεσα στα οποια τα ΠΕΤΑΛΙΟΙ, ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, ΠΟΛΙΚΟΣ, ΣΤΥΛΙΑΝΗ, ΕΥΒΟΙΚΟΣ, Κ.ΛΟΥΛΟΥΔΗΣ, ΥΠΑΙΝΙΣ, ΚΥΡΑ ΠΑΝΑΓΙΑ, ΣΙΦΝΟΣ, ΑΘΗΝΑΙ, ΜΟΣΧΑ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ, ΑΓΑΛΙΑΝΗ, ΠΑΤΡΙΣ, καθως και αρκετα καικια και φορτηγιδες. Οι περισσοτερες πηγες συμφωνουν με τη μεταπολεμικη εκθεση του υπολιμεναρχη που αναφερει πως η πρωτη αεροπορικη επιδρομη πραγματοποιηθηκε στις 21.20,το Clan Fraser χτυπηθηκε απευθειας απο τα αεροπλανα. Ο Μελισσηνος, ομως, εκφραζει καποιες επιφυλαξεις καθως το γεγονος αυτο δεν πιστοποιηθηκε και θεωρει οτι η φωτια που εκδηλωθηκε στο πλοιο μπορει να προεροχταν απο μια φλεγομενη φορτηγιδα και απο το φλεγομενο υποστεγο διπλα του.
Τα πλοια που βρισκονταν στο λιμανι
Σε ενα αγγλικο site αναφερονται στοιχεια των πλοιων στα Γερμανικα
6. 4. 41
G da Acropolis 17 1393 + D/He 111 I/LG 1,2/KG4 Piräus B
G da Agalliani 11 1656 + D/He 111 Piräus B
G da Artemis Pitta 06 1433 + D/Fl Piräus B
B ma Cingalese Prince 8474 = D/He 111 Piräus B
B da City of Robaix 28 7108 + D/He 111 Piräus B
B da Clan Frazer 39 7529 + D/He 111 Piräus B
G da Constantinos Louloudis
22 4697 + D/He 111 Piräus B
B da Cyprian Prince 37 1988 + D/He 111 Salamis B
B ma Devis 6054 = D/He 111 Piräus B
G ds Elpis + D/He 111 Piräus B
G da Evoikos 22 4792 + D/He 111 Piräus B
G sa Georgios 146 + D/He 111 Piräus B
G sa Halcyon T 99 + D/He 111 Piräus B
B PE Hyacinth 950 = D/He 111 Piräus B
G da Kyrapanagia II 99 1012 + D/He 111 Piräus B
G dy Milos 95 598 + D/He 111 Piräus B
G da Nitsa 4732 = D/He 111 Piräus B
G dp Patris 11 1706 + D/He 111 Piräus B
G da Petalli 17 6565 + D/He 111 Piräus B
G da Point Clear 4839 = D/He 111 Piräus B
G da Styliani 96 3256 + D/He 111 Piräus B
B my Surf 02 496 + D/He 111 Piräus B
da ds Viking 04 386 + D/He 111 Piräus B
και πως καταστραφηκαν η βυθιστηκαν τα εξης :
6 April, due to air attack
(λογω της αεροπορικης επιθεσης) :
ACROPOLIS Greek 1393 tons
CITY OF ROUBAIX British 7109 tons
CLAN FRASER British 7529 tons
CYPRIAN PRINCE British 1988 tons
ELPIS (tug) Greek –
EVOIKOS Greek 4792 tons
HALCYON (Caique) Greek –
7 April, due to fire and explosion
( 7 Απριλιου λογω της φωτιας και της εκρηξης)
PATRIS British 1706 tons
STYLIANI Greek 3526 tons
SURF (yacht) British 496 tons
PETALLI Greek 6465 tons
GEORGIOS Greek 146 tons
KYRAPANAGIA II Greek 1012 tons
VIKING (tug) Danish 386 tons
Απο το δευτερο κυμα της αεροπορικης επιθεσης χτυπηθηκαν πλοια, τα ναυπηγεια Βασιλειαδη καθως και τα ηδη φλεγομενα υποστεγα διπλα στο Clan Fraser, ενω συμφωνα με τον υπολιμεναρχη και παλι το Clan Fraser. Η γερμανικη επιδρομη ολοκληρωθηκε στις 23.35 και αμεσως προεκυψε το προβλημα της απομακρυνσης του επικινδυνου αυτου πλοιου. Ομως οι γερανοι που ειχαν πεσει πανω στο πλοιο, το ειχαν παγιδευσει, κανοντας την απομακρυνση του αδυνατη. Επιπλεον το πλοιο ειχε εγκαταλειφθει απο το πληρωμα του ενω συμφωνα με τον υπολιμεναρχη παντα το πλοιο ειχε ”καθισει” λογω εισροης υδατων. Ο Μελισσηνος παρεχει την πληροφορια οτι το πλοιο καθισε οταν διαταχθηκε η κατακλυση του με στοχο την πυροσβεση χωρις να υπολογισθει το μικρο βαθος του λιμανιου στο σημειο αυτο.
Την κατασβεση της πυρκαγιας στο πλοιο ανελαβαν τα ρυμουλκα ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΚΕΡΑΥΝΟΣ και το Σουηδικο ναυαγοσωστικο VIKING. Η κατασταση ομως ηταν εξαιρετικα επικινδυννη καθως οι 500 τονοι τροτυλης του Clan Fraser μπορουσαν να εκραγουν απο στιγμη σε στιγμη. Στις 3.15 το πρωι ενω οι προσπαθειες ειχαν αποβει ακαρπες και η πυρκαγια μαινοταν ανεξελεγκτη, την ωρα που ο λιμεναρχης ειχε κληθει σε συσκεψη απο τους Αγγλους, η τροτυλη εξερραγη, μετατρεποντας το λιμανι σε μια πυρινη κολαση. Η καταστροφη ολοκληρωθηκε και με τη δευτερη εκρηξη ενα τεταρτο της ωρας μετα. Το λιμανι ειχε παραδοθει στις φλογες. Το ιδιο βραδυ ο Βασιλιας Γεωργιος, ο διαδοχος Παυλος και ο πρωθυπουργος Αλεξανδρος Κορυζης κατεβηκαν στον Πειραια, οπου εγιναν μαρτυρες της χαωδους καταστασης, την οποια επιδεινωναν η αδυναμια συντονισμου των διαφορων υπηρεσιων και ο πανικος που προκαλουσαν οι διαδοσεις για αλλες εκρηξεις.
Με στοχο την αποκατασταση της ταξης, την οσο το δυνατο ταχυτερη επαναλειτουργια του λιμανιου αλλα και την ανυψωση του ηθικου των ανθρωπων ο πρωθυπουργος Κορυζης με αποφαση που υπεγραψε επιτοπου, ιδρυσε την Ανωτερη Διοικηση Πειραια, στην οποια υπαγονταν ολες οι κρατικες και οι δημοτικες υπηρεσιες και η οποια αναφεροταν απευθειας σε αυτον. Κατοπιν οι προσπαθειες επικεντρωθηκαν στη κατασβεση των πυρκαγιων και στον καθαρισμο του λιμανιου απο τις ναρκες, ο οποιος πραγμαοτποιηθηκε με τη βοηθεια Βρετανου ειδικου, σταλμενου ειδικα για αυτο τον σκοπο απο την Αλεξανδρεια.
Η αφηγηση του Υποπλοιαρχου Warwick
”Μετα τη Ναυμαχια του Matapan (Ταιναρου), το μεγαλυτερο μερος του στολου επεστρεψε στην Αλεξανδρεια για να ανεφοδιαστει. Δυο ομως καταδρομικα το HMS AJAX και το HMS PERTH, της 7ης Μοιρας Καταδρομικων, παρεμειναν για να περιπολουν στο Αιγαιο, βορεια της Κρητης, προστατευοντας τη δυτικη πλευρα καθε νηοπομπης που πηγαινε η ερχοταν απο την Ελλαδα. Ενα Βρετανικο εκστρατευτικο σωμα μαζι με Αυστραλους και Νεοζηλανδους ειχε σπευσει με βοηθεια των Ελληνων και ενα μεγαλο μερος των δυναμεων αυτων που ειχαν εξοικονομηθει απο τον ”πολεμο της ερημου” κατα του Ρομελ ειχε μεταφερθει απο αυτα τα 2 καταδρομικα. Η ατμοσφαιρα τοσο στο AJAX οσο και στο PERTH ηταν εξαιρετικα φιλικη, καθως οι πλοιαρχοι τους ηταν παλιοι φιλοι και το ηθικο των στρατιωτων, κυριως βετερανων, ηταν εξαιρετικα υψηλο. Οπως αναφερει ο Warwick «Ενα ωραιο πρωινο κατα τις 6 Απριλιου μπηκαμε περηφανοι στο λιμανι του Πειραια με τις μπαντες μας να παιανιζουν, ενω οι Ελληνες εμοιαζαν να απολαμβανουν την εισοδο μας αυτη. Οι Αυστραλοι επαιζαν το Waltzing Matilda και μετα ακολουθουσε ενα Ελληνικο σουξε της εποχης με αρκετα τσουχτερα λογια για το Μουσολινι, κατι που εκανε το πληθος που ηταν συγκεντρωμενο στην αποβαθρα να ζητωκραυγαζει και να διασκεδαζει εξαιρετικα. Οι Ελληνες γνωριζαν καλα τα λογια και εμεις αν και τα αγνοουσαμε βεβαια, δεν ηταν δυσκολο να τα φανταστουμε. Και τα 2 πλοια εδεσαν στο στενο λιμανι με τις πλωρες προς τα εξω. Μια νηοπομπη φορτωνε εφοδια και πυρομαχικα. Ενα αντιαεροπορικο καταδρομικο και κορβετες που τη συνοδευαν βρισκοταν και αυτα στο καταμεστo λιμανι. Εκει ηταν αγκυροβολημενα και μερικα ελληνικα αντιτορπιλικα .
Η εκφορτωση εκρηκτικων απο ενα εμπορικο πλοιο 10.000 τονων, το Clan Fraser, πραγματοποιείτο στον απεναντι προβλητα. Μερικα Εκρηκτικα φορτωνονταν σε φορτηγιδες και απομακρυνονται. Ειπωθηκε οτι το φορτιο των εκρηκτικων του πλοιου ηταν γυρω στους 4.000 τονους και ενα μερος αυτο προοριζοταν για την καταστροφη νευραλγικων σημειων στα βορεια ορεινα .
Οι ειδησεις στο ραδιοφωνο εκεινη την ημερα ηταν κακες. Γερμανικα Στρατευματα συγκεντρωνονταν στα βορεια συνορα. Ηταν προφανες οτι οι Γερμανοι προετοιμαζοντουσαν για εισβολη στην Ελλαδα. Μια εκτη αισθηση εκανε τον πλοιαρχο μας να ζητησει την αδεια να αγκυροβολησει εξω απο τον Φαληρικο Ορμο. Μετακινηθηκαμε το ιδιο εκεινο απογευμα και οταν αγκυροβολησαμε εδωσε αδεια μονο σε μια βαρδια ενω κρατησε ολους τους αλλους ανδρες στις θεσεις τους. Βγηκα εκεινο το απογευμα με ενα καλο φιλο τον Terry Power με τον οποιο γνωριζομαστε εδω και 16 χρονια και πηραμε ενα ταξι για την Αθηνα.»
Αφοτου ανεβηκαν στην Αθηνα οι δυο αξιωματικοι του Βρετανικου Βασιλικου Ναυτικου επισκεφτηκαν αρχικα τη Γερμανικη Πρεσβεια, υστερα πηγαν στο King George στο Συνταγμα για ποτο και τελειωσαν τη βολτα τους στην Αθηνα πηγαινοντας για φαγητο στην Πλακα με θεα την Ακροπολη. Εκει ομως τους βρηκε ο βομβαρδισμος στην πολη του Πειραια. Χαρακτηριστικος ηταν ο πανικος του ιδιοκτητη του μαγαζιου που γευματισαν οι δυο Βρετανοι. «Συναγερμος, συναγερμος» φωναξε χαρακτηριστικα ειδοποιωντας τους για την αεροπορικη επιδρομη. Αφου ηπιαν ενα καφε πηραν ενα ταξι παλι για να κατεβουν στο φλεγομενο Πειραια.
Χαρακτηστικα ο Υποπλοιαρχος Warwick αναφερει: «Εξω στη συσκοτιση βρηκαμε ενα ταξι για να μας παει στην προκυμαια. Ο οδηγος μας ειπε οτι ειχαν πεσει βομβες στο λιμανι και στην αποβαθρα. Ποσο δικιο ειχε, μπορουσαμε να δουμε τη λαμψη στον Οριζοντα. Κατα την αφιξη μας στην προκυμαια ενας Αυστραλος γρουρος μας εδωσε ενα μηνυμα απο το σκαφος μας οτι καθως ειχαν ποντιστει ναρκες στο λιμανι δεν θα πρεπε να γινει καμμια προσπαθεια να μεταφερθει το πληρωμα στο PERTH μεχρι το πρωι οποτε και τα ναρκαλιευτικα θα ειχαν ανοιξει ενα ασφαλες περασμα. Καθηκον μου ηταν να τακτοποιησω οσο καλυτερα μπορουσα αξιωματικους και ναυτες στα πλοια που βρίσκονταν στο λιμανι. Αυτο προσπαθησα να κανω τακτοποιωντας οσους περισσοτερους Αυστραλους μπορεσα στο AJAX . Κατοπιν ο Terry και εγω καναμε οτι θα ηταν συνετο να επιστρεψουμε στο σκαφος μας, το PERTH. Αλλα πώς;; Βηματιζαμε στην προκυμαμια αναζητωντας μια βαρκα. Ακριβως πισω απο το πλοιο με τα πυρομαχικα βρηκαμε μια μικρη βαρκα. Μια ξυλινη βαρκα με κουπια πανω απο ενα πεδιο ποντισμενων μαγνητικων ναρκων φαινοταν κατι αρκετα ασφαλες… Με την αδεια του φρουρου ξεκινησαμε αφου διπλωσαμε τα χιτωνια μας για να κωπηλατουμε πιο ευκολα τοτε ειδαμε μια αποθηκη στις φλογες. Ηταν το υποστεγο παραπλευρως του πλοιου με τα πυρομαχικα. Επισης στη λαμψη της φωτιας ειδαμε δυο φορτηγιδες, που τα καλυμματα τους ειχαν πεταχτει μακρυά. Το χειροτερο, ομως, ήταν οτι ο ανεμος μετεφερε σπινθηρες φωτιας σε ολη την προκυμαια. Οι φορτηγιδες δε βρίσκονταν σε αποσταση μεγαλυτερη απο 400 γιαρδες απο τα πλοια μας στο λιμανι.
Τραβηξαμε λοιοπον, προς το πλοιο με τα πυρομαχικα και προσπαθησαμε να δεσουμε οσο πιο γρηγορα γινοταν τις φορτηγιδες πισω απο τη βαρκα μας. Γνωριζαμε οτι ειναι εφικτο να μετακινησει κανεις ενα σκαφος με βαρυ φορτιο εαν κωπηλατησει δυνατα. Την ωρα που ο Terry απομακρυνε τη δευτερη φορτηγιδα απο το πλοιο μου φωναξε «ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΠΥΡΩΜΕΝΟ». Δεν ξεραμε ομως ποσο ασχημη ηταν η φωτια. Στην πραγματικοτητα το πλοιο καιγοταν στα κατω καταστρωματα ενω ευτυχως οι φορτηγιδες δεν ειχαν αρπαξει φωτια. Κωπηλατουσαμε λοιπον σκληρα προς το στομιο του λιμανιου και προς το καραβι μας. Ειχαμε κανει 100 με 200 γιαρδες οταν το πλοιο τιναχτηκε στον αερα… Χωρςις να το καταλαβουμε οι δυο μας πεσαμε στο νερο για να προσταυτευθουμε απο την εκρηξη. Το κυμα που προκληθηκε μας ρουφηξε και μας στροβιλισε προς στα κατω μεσα στα βρωμικα γεματα λαδια νερα. Βγαινοντας στην επιφανεια τα πνευμονια μου εκαναν εναν ηχο σαν ενα μπαλονι που εσκασε. Δεν ακουγα και ημουν τυφλωμενος απο το πετρελαιο, η πλατη μου πονουσε, αλλα ευτυχως ημουν ζωντανος. Τοτε αρχισαν να πεφτουν συντριμια σε ολη την επιφανεια του νερου. Κομματια απο το πλοιο που αφου ειχαν τιναχτει για εκατονταδες μετρα στον αερα επεφταν κατω.
Προσπαθουσα να κολυμπαω κρατωντας το κεφαλι μου μεσα στο νερο για να προστατευθω. Κατι επεσε πανω στην πλατη μου προκαλωντας μου ακομα μεγαλυτερο πονο. Ωστοοσο ημουν ξανα στην επιφανεια και ειχα τις αισθησεις μου. Τα συντριμια σταματησαν πια να πεφτουν. Μεσα στο σκοταδι ακουσα το φιλο μου να φωναζει το ονομα μου. Του απαντησα και αυτος που ειπε πως ειχε βρει τη βαρκα μας. Καθως δυσκολευομουν να κολυμπησω πιαστηκα απο ενα κομματι ξυλο και κολυμπησα προς αυτον. Η εκρηξη μας ειχε απομακρυνει για καμμια 100 γιαρδες. Οι φορτηγιδες ειχαν βυθιστει και το πλοιο με τα πυρομαχικα ειχε εξαφανιστει μεχρι την ισαλο γραμμη. Ολογυρα στο λιμανι υπηρχαν εστιες φωτιας. O Terry με τραβηξε στη βαρκα. Βγηκαμε και δεν μπορουσαμε να αναπνευσουμε. Η βαρκα ειχε διαρροη αλλα εμεις προσπαθουσαμε να κωπηλατησουμε αργα για να απομακρυνθουμε απο το φλεγομενο ναυαγιο. Τοτε, μια δευτερη εκρηξη συγκλονισε το λιμανι του Πειραια και οι λεβητες του πλοιου τιναχτηκαν στον αερα σαν τεραστια κοκκινα μπαλονια!! Ημασταν τοσο σοκαρισμενοι και πονουσαμε τοσο που το μονο που σκεφτομασταν ειναι να μενουμε σκυμμενοι καλυπτοντας τα κεφαλια μας. Οπως προσπαθουσαμε να απομακρυνθουμε απο τα συντριμμια βλεπαμε παντου σε ολο το λιμανι φωτιες.
Τελικα η βαρκα μας αρχισε να βυθιζεται κοντα σε μια ελλληνικη μηχανοτρατα. Ζητησαμε βοηθεια και μας εριξαν ενα σκοινι. Εγω βρεθηκα να σκαρφαλωνω στην αλυσιδα της αγκυρας και απο εκει με τραβηξαν πανω στο καταστρωμα. Μας μετεφεραν στην ξηρα σε ενα αυτοκινητο γεματο τραυματιες. Μερικοι ομως ηταν ηδη νεκροι. Μας οδηγησαν στο Ελληνικο Ναυτικο νοσοκομειο για να μας καθαρισουν απο τα πετρελαια και μας τακτοποιησαν σε ενα κρεβατι στο θαλαμο των αξιωματικων. Σεντονια και μαξιλαρια ηταν καλυμμενα με θραυσματα τζαμιων, λογω της εκρηξης που ειχε γινε καπου δυο μιλια μακρια. Διπλα στο κρεβατι βρηκα τα χρυσα μου μανικετοκουμπα που τα ειχαν αφαιρεσει απο το σκισμενο μου πουκαμισο και το ειχαν τοποθετησει σε ενα κουτακι σπιρτα. Για να μας περασει ο πονος ενας Ελληνας νοσοκομος μας εδινε να πιουμε απο ενα μπουκαλι μπραντι Μεταξα. Ετσι εγω βογγησα για μισο μπουκαλι και μετα κοιμηθηκα.»
Την επομενη ημερα οι δυο αξιωματικοι επεστρεψαν στο πλοιο τους.
Eπιλογος
Στις 8 Απριλιου μια μολις ημερα μετα τον βομβαρισμο, παρα τις ανυπολογιστες καταστροφες του λιμανιου και παρολο που οι φωτιες δεν ειχαν σβησει τελειως και το λιμανι δεν ειχε πληρως καθαριστει απο τις ναρκες, οι ανθρωποι αρχισαν να επιστρεφουν και η κινηση στον Πειραια ξαναρχισε δειλα. Το πρωτο πλοιο που μπηκε για να ξεφορτωσει ηταν το ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ. Ωστοσο η καταστροφη του Clan Fraser, την πρωτη κιολας ημερα του πολεμου δεν στερησε μονο στην Ελλαδα πολυτιμο στρατιωτικο υλικο. Υποχρεωσε, οπως αναφερε αργοτερα ο Ουινστον Τσωρτσιλ, τους συμμαχους να χρησιμοποιουν μικρα και περιφερειακα λιμανια για την εκφορτωση του πολεμικου υλικου, ενω παραλληλα κατεδειξε τα προβληματα και τις αδυναμιες του κρατικου συντονισμου. Οσον αφορα, ομως στην αντιφατικοτητα των πληροφοριων και των ειδικων λεπτομερειων σχετικα με την τυχη του πλοιου, αλλα και το παρασκηνιο γυρω απο αυτο, αυτα εξηγουνται φυσικα λογω της κρισιμοτητας και των ιδιαιτερων συνθηκων που επικρατουσαν τοτε. Παραλληλα αφηνουν ελευθερο το πεδιο για περαιτερω ερευνα, παρεχοντας τη δυνατοτητα για αξιοποιηση της καθε σχετικης πληροφοριας.
Δημοσιευματα της εποχης
Απο τα «Αθηναϊκα Νεα» της 7ης Απριλιου
]Το Υφυπουργειον Δημοσιας Ασφαλειας ανακοινοι: Η γερμανικη αεροπορια ενηργησεν χθες, την πρωτην ημεραν του ελληνογερμανικου πολεμου… επιδρομας εις το εσωτερικο της χωρας… Τας νυκτερινας ωρας εβομβαρδισθη η πολις του Πειραιως με ζημιας επι ενος φορτηγου ατμοπλοιου, ενος ιστιοφορου, μικρας ζημιας εις τα οικηματα και ολιγα θυματα εκ του αμαχου πληθυσμου»
Απο την «Καθημερινη» της 10ης Απριλιου
«Ερριψαν μαγνητικας ναρκας…Γερμανικα αεροπλανο εις τεσσερα κυματα υπερεπτησαν εχθες τας νυκτερινας ωρας της περιοχης Πειραιως και ερριψαν βομβας. Ομοιως εποντισαν ναρκας μαγνητικας εις διαφορα σημεια, ως και κατα την επιδρομην της 7ης τρεχοντος»
Απο τα «Πειραϊκά» του Ιωαννου Αλεξ.Μελετοπουλου, 1945
«Τα εκτελεσθεντα απο του 1923 μεχρι της εναρξεως του πολεμου κυρια εργα (στο λιμανι) ηταν η κατασκευη κρηπιδωματος 2756 μετρων απο της δεξαμενης Βασιλειαδου μεχρι της γωνιας της προβλητας Τζελεπη εις βαθη 8 μεχρι 10 το πολυ μετρων και η οικοδομησις των μεγαλων υποστεγων, ελεγκτηριων, αποθηκων αποταμιευσεως, μηχανουργειου κλπ. Αι δε μηχανολογικαι εγκαταστασεις απηρτιζοντο: Εκ δυο γερανογεφυρων εκφορτωσεως και μεταφορας γαιανθρακος, εκ 17 ηλεκτροκινητων γερανων δυο τονων, 4 των πεντε τοννων και δυο ετι σταθρων ηλεκτοκινητων των 2 τονων, εκ του συγκροτηματος των αναρροφητηρων σιτου (silos) εκ των εσωτερικων μηχανολογικων εγκαταστσεων των λιμενικων υποστεγων, εκ των ηλεκτρικων υποσταθμων, του μηχανουργειου συντηρησεως και επισκευων κλπ. Αποτελεσμα των εκρηξεων του ατμοπλοιου Clan Fraser κατα τη νυκτα της 6ης προς την 7ην Απριλιου 1941 και ετερου γερμανικου την 20ην Μαιου 1941, των ζημιων κατα την διαρκεια της εχθρικης κατοχης και της μεθοδικης δι ανατιναξεων καταστροφης παρα του εχθρού κατα την αποχωρησιν του υπηρξε η καταστροφη των κρηπιδωματων κυματοθραυστων, κτιριων και λοιπων λιμενικων κατασκευων.
Εκ των ανω μηχανολογικων εγκαταστασεων δεν διεσωθησαν παρα ενας ηλεκτρικος γερανος των 2 τονων εν λειτουργια και 2 αλλοι, οι οποιοι ομως χρηζουν σοβαρων επισκευων. Κατα εκθεσιν των υπηρεσιων του Οργανισμου Λιμενος Πειραιως, η αποτιμησις των καταστροφων εις προπολεμικας δραχμας ανερχεται εις 325.000.000, εξ αυτων 55.000.000 δρχ αναλογοῦν εις ζημιας κτιριων, 112.000.000 δρχ των κρηπιδωματων, μονιμων δεξαμενων, και κυματοθραυστων, 18.000.000 δρχ λιμενικων χωρων υπαίθρου, δικτυου υδρευσεως κλπ, 140.000.000 δρχ εις ζημιας του μηχανικου εξοπλισμου.»
Πηγές
-Περιοδικο Εφοπλιστης, τευχος 220, Αυγουστος 2011
-el.wikipedia.org / en.wikipedia.org
-www.shipspotting.com
-warsailors.com
Ἀποποίηση εὐθύνης
Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.