Τα σκάνδαλα κατά τη στέγαση των προσφύγων

Σκανδαλώδεις συμβάσεις για την προμήθεια οικοδομικών υλικών

     Σε συζήτηση που έγινε στη Βουλή στα τέλη Μαΐου 1925 για το ζήτημα της στέγασης των προσφύγων ο τότε βουλευτής Φραγκούδης αναφέρθηκε σε σκάνδαλο προμήθειας ξυλείας από κάποια ελληνική εταιρεία τον Αύγουστο του 1924. « Η προμήθεια αυτή εγένετο χωρίς να καθορισθεί ούτε η ποιότης ούτε αι διαστάσεις της ξυλείας, ήτις διά παν άλλο ήτο κατάλληλος παρά διά τον σκοπόν δι’ ον προωρίζετο, εξ ου και εγκατελείφθη αύτη ως άχρηστος». Ο βουλευτής ανέφερε τις εκθέσεις των αρμοδίων για την προμήθεια αυτή και είπε ότι η υπόθεση παραπέμφθηκε κατά το σύνηθες στον εισαγγελέα.

     Συνεχίζοντας αναφέρθηκε και στη σκανδαλώδη παραγγελία κεραμιδιών «άτινα έπρεπε να παραγγελθώσιν εις εγχώρια καταστήματα και όμως διά λόγους καθαρώς κερδοσκοπικούς (= μίζας) παρηγγέλθησαν εις γαλλικά και άλλα εργοστάσια αντί 620.000 φράγκων κατά χιλιάδα, ενώ εν Θεσσαλονίκη ήσαν πολύ ευθυνότερα». Κατέθεσε στο προεδρείο της Βουλής τις εκθέσεις των αρμόδιων μηχανικών και περαίνοντας το λόγο του είπε ότι και τα κεραμίδια αυτά ήταν άχρηστα.

     Η συζήτηση επικεντρώθηκε στο ζήτημα της παραγγελίας των γερμανικών ξύλινων σπιτιών, για τα οποία δόθηκε υπέρογκο ποσόν, αλλά η χρήση τους ήταν προβληματική (η ξυλεία ήταν ακατάλληλη). Σύμφωνα με στοιχεία που αναφέρθηκαν στο κοινοβούλιο από τον τότε υπουργό Δοξιάδη «διά 8.000 ετοίμους οικίσκους επληρώθησαν 480.000 λίρες, τουτέστιν εστοίχισε 35.000 δραχμές έκαστος σκελετός οικίσκου». (Περισσότερα στοιχεία για τα σκάνδαλα αυτά μπορεί να βρει ο αναγνώστης ανατρέχοντας στην εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 24ης Μαΐου 1925

Οι υπερβολικές αμοιβές και οι αυθαιρεσίες στελεχών της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων

     Σε μια εποχή όπου η χώρα είχε μεγάλα οικονομικά προβλήματα και αναγκάστηκε να  συνάψει εξωτερικό δάνειο, για να αντιμετωπίσει το προσφυγικό ζήτημα, στελέχη της Ε.Α.Π. αμείβονταν πλουσιοπάροχα. Παράλληλα αρνούνταν να λογοδοτήσουν στις ελληνικές αρχές για διάφορες έκνομες πράξεις τους, θεωρώντας ότι υπάγονταν σε ένα διεθνή οργανισμό. Τα παραδείγματα τέτοιων συμπεριφορών ήταν πολλά. Ενδεικτικά αναφέρω ορισμένα:

Ανώτερο στέλεχος της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων λάβαινε ως μισθό για τους μήνες που είχαν 31 μέρες 1.290 δραχμές ημερησίως, για τους μήνες τους έχοντας 30 μέρες 1.333 δραχμές ημερησίως και για το Φεβρουάριο 1.345 δραχμές ημερησίως (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 9ης Σεπτεμβρίου 1924). Και σχολίαζε ο δημοσιογράφος: «Ανάλογα ποσά λαμβάνουν και πάντα τα μέλη της Ε.Α.Π.. Ώστε μην απορούμεν αν δεν εγκατεστάθησαν οι πρόσφυγες και αν εξηντλήθη τόσον ταχέως το προσφυγικόν δάνειον».

Ακόμα μετακλήθηκαν και διάφοροι Έλληνες από το εξωτερικό ως ειδικοί – υποτίθεται- για την επίβλεψη της αποκατάστασης των προσφύγων με συμβόλαια που πρόβλεπαν την πληρωμή τους σε λίρες Αγγλίας (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 11ης Σεπτεμβρίου 1924).

     Οι καταστάσεις αυτές προκαλούσαν την αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης, με συνέπεια να διαταραχθούν οι σχέσεις της με την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. Το Νοέμβριο του 1924 σε σύσκεψη κυβερνητικών στελεχών  και  μελών του συμβουλίου της Ε.Α.Π. επανακαθορίστηκε το πλαίσιο λειτουργίας των υπαλλήλων της. Συγκεκριμένα αποφασίστηκε ότι:

α. Το ελληνικό δημόσιο θα είχε δικαίωμα διενέργειας ανακρίσεων και άσκησης ποινικών διώξεων υπαλλήλων της Ε.Α.Π. σε περιπτώσεις αυθαιρεσιών τους.

β. Για καταχρήσεις και άλλες έκνομες πράξεις τους μπορούσε να τους παραπέμψει σε Εφετεία ή σε Στρατοδικεία.

γ. Τα ημερομίσθια και οι αμοιβές τους θα καθορίζονταν από την Ε.Α.Π. σε συνεργασία με τα αρμόδια υπουργεία (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 15ης Νοεμβρίου 1924).

     Φαίνεται όμως ότι οι ληφθείσες αποφάσεις δεν άλλαξαν και πολύ την προγενέστερη κατάσταση. Σύμφωνα με καταγγελίες στη Βουλή το Μάιο του 1925 ένας αργόσχολος υπάλληλος (δεν έχει σημασία το ονοματεπώνυμό του) έπαιρνε 20.000 δραχμές μηνιαίως και είχε στη διάθεσή του κρατικό αυτοκίνητο. Ακόμα για διευθυντικά στελέχη της Ε.Α.Π. που ήταν επιφορτισμένα με την υλοποίηση των στεγαστικών προγραμμάτων στη Δυτική Θράκη κατασκευάστηκαν πολυτελή οικήματα καθώς και κινηματογράφος για τη διασκέδασή τους(εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 24ης Μαΐου 1925).

     Γενικά, οι αμοιβές στελεχών της Ε.Α.Π. προκαλούσαν τις αντιδράσεις του προσφυγικού κόσμου. Σε μια συγκέντρωση προσφύγων εγκατεστημένων στην Κοκκινιά που έγινε την 23η Δεκεμβρίου 1928 οι συγκεντρωθέντες με ψήφισμά τους ζητούσαν «άπασαι αι μέχρι τούδε καταχρήσεις της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων καθώς και αι άσκοποι και πολυτελείς δαπάναι να καταλογισθούν εις βάρος της Επιτροπής και ουχί εις βάρος των προσφύγων» (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 24ης Δεκεμβρίου 1928).

Οικονομική αφαίμαξη των προσφύγων

        Στελέχη των Συμβουλίων Στέγασης καθώς και κρατικοί παράγοντες υπόσχονταν στους απελπισμένους πρόσφυγες ότι θα φρόντιζαν για τη στέγασή τους και έπαιρναν από αυτούς διάφορα χρηματικά ποσά. Τα φαινόμενα αυτά αναστάτωναν τον προσφυγικό κόσμο. Η εφημερίδαΦΩΣ της Θεσσαλονίκης (φύλλο της 6ης Δεκεμβρίου 1924) ξεκίνησε εκστρατεία για τη διαλεύκανση των σκανδάλων αυτού του είδους, δημοσιεύοντας στην πρώτη σελίδα της κάλεσμα – παράκληση σ’ όσους είχαν πέσει θύματα τέτοιων «επιτήδειων» : « Πρόσφυγες, προσέλθετε όλοι. Όσοι εκ των προσφύγων ηναγκάσθησαν να δώσωσιν εις τρίτους χρήματα διά να αποκτήσωσι στέγην, παρακαλούνται χάριν του γενικωτέρου προσφυγικού συμφέροντος να προσέλθωσι προς τον κ. εισαγγελέα και να καταγγείλωσι τους λαβόντας».

Προνομιακές συμβάσεις με τεχνικές εταιρείες.

     Σε ορισμένες περιπτώσεις ανώτεροι κρατικοί υπάλληλοι υπέγραφαν συμβάσεις ευνοϊκές για διάφορες κατασκευαστικές εταιρείες και επιζήμιες για την ελληνική πολιτεία με συνέπεια να διασπαθίζεται το δημόσιο χρήμα. Για παράδειγμα ανατέθηκε στην εταιρεία «Τέκτων» η κατασκευή Ορφανοτροφείων με όρους επιζήμιους για το Δημόσιο(εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 24ης Μαΐου 1925).

Καταχρήσεις και κακοτεχνίες εργολάβων

     Τα σκάνδαλα αυτού του είδους ήταν τα συνηθέστερα. Διάφοροι εργολάβοι που είχαν αναλάβει με μειοδοτικό διαγωνισμό την ανέγερση  προσφυγικών συνοικισμών, σε συνεργασία με αρχιμηχανικούς του κράτους ή της Ε.Α.Π. εντεταλμένους για τον έλεγχο των κατασκευών, καρπώνονταν εκατομμύρια δραχμές. Από το πλήθος των σκανδάλων που βρήκα αναδιφώντας στις εφημερίδες της εποχής εκείνης θα αναφερθώ σε δύο:

. Το 1928 αποκαλύφθηκε μεγάλη κατάχρηση σε βάρος της Ε.Α.Π.  που είχε γίνει από εργολάβους, οι οποίοι είχαν αναλάβει την εκτέλεση έργων στον προσφυγικό συνοικισμό της Νέας Κοκκινιάς. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες η κατάχρηση ανερχόταν στο ποσό των 40.000.000 δραχμών και έγινε με τη συνέργεια υπαλλήλων της Ε.Α.Π.. Όμως δεν ανακοινώθηκαν τα ονόματα των καταχραστών, «καθ’ όσον ούτοι κληθέντες ανεγνώρισαν την υπ’ αυτών γενομένην κατάχρησιν και εδήλωσαν ότι θα καταθέσουν το εκ της καταχρήσεως προερχόμενον ποσόν, το οποίον έχουν εις χείρας των» (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 17ης Μαρτίου 1928). 

. Την ίδια χρονιά ο υπουργός Προνοίας Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης, παίρνοντας αφορμή από καταστροφές που σημειώθηκαν στους προσφυγικούς συνοικισμούς του Περιστερίου,  της Δραπετσώνας και αλλού, αποφάσισε να λάβει διοικητικά μέτρα κατά των υπευθύνων για την οικτρή κατάσταση των προσφυγικών οικημάτων.

     Έδωσε εντολή να συγκεντρωθούν τάχιστα όλοι οι φάκελοι που σχετίζονταν με την ανέγερση από εργολάβους προσφυγικών κατοικιών, για να ελεγχθεί αν τηρήθηκαν κατά τις δημοπρασίες όλοι οι όροι και ιδίως να εξεταστεί  αν οι ανάδοχοι κατασκευαστές εκπλήρωσαν ευσυνειδήτως τις υποχρεώσεις τους. Επί τη βάσει του ανωτέρω ελέγχου θα συντασσόταν εκτενής και  λεπτομερειακή έκθεση, την οποία ο υπουργός της Προνοίας θα χρησιμοποιούσε τόσο για τον διοικητικό έλεγχο των αρμόδιων κρατικών οργάνων ( για να διαπιστωθεί αν εκπλήρωσαν το ελεγκτικό τους έργο) όσο και για την ποινική δίωξη των υπεύθυνων για κακοτεχνίες εργολάβων.

     Παράλληλα έλαβε μέτρα, ώστε οι εργολάβοι, οι οποίοι είχαν ακόμα  οικονομικές απαιτήσεις από το Δημόσιο ταμείο, να μην πληρωθούν, πριν να ελεγχθεί η ενδεχόμενη ευθύνη τους για κακοτεχνίες. Και το κυριότερο, αποφάσισε «όπως τα δαπανητέα διά την επισκευήν των κακοτεχνιών ποσά καταλογισθούν εις βάρος των υπευθύνων εργολάβων» (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 9ης Νοεμβρίου 1928).

     Ο μικρασιάτης (Καππαδόκης) στην καταγωγή προαναφερθείς υπουργός Προνοίας, για να ελέγξει ενδεχόμενες ατασθαλίες διάφορων εργολάβων, αποφάσισε τη συγκρότηση τριών επιτροπών. Η πρώτη θα ασχολείτο με τον έλεγχο της κατασκευής των προσφυγικών παραπηγμάτων. Συγκεκριμένα θα έλεγχε από ποιους εργολάβους ανεγέρθησαν, πόσο στοίχισε το καθένα και πόσο έπρεπε να στοιχίσει. Μετά το τέλος της έρευνας θα υπέβαλε το πόρισμά της στο υπουργείο. Η δεύτερη επιτροπή θα ασχολείτο με τον έλεγχο της ανέγερσης των λιθόκτιστων συνοικισμών και ειδικότερα του συνοικισμού της Νέας Φιλαδέλφειας. Και τούτο γιατί η συνολική δαπάνη γι’ αυτόν ανήλθε σε 150.000.000 δραχμές, ποσό που κρίθηκε υπερβολικό. Η τρίτη επιτροπή θα εξέταζε το ζήτημα της θεμελίωσης των γερμανικών ξύλινων οικίσκων (π.χ. στα Ταμπούρια του Πειραιά,  στη Νέα Ιωνία Βόλου και αλλού), καθότι και για την εργασία αυτή δαπανήθηκαν υπερβολικά ποσά. Μάλιστα πολλά από τα οικήματα αυτά δεν είχαν θεμέλια. Τέλος αποφασίστηκε από το υπουργείο Προνοίας να σταλεί έγγραφο στην Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων, με το οποίο θα της ζητούσε να παράσχει τα σχετικά στοιχεία για τους προσφυγικούς συνοικισμούς που αναγέρθηκαν από αυτήν στη Νέα Ιωνία και στο Βύρωνα (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 10ης Νοεμβρίου 1928).

     Τη 12η Νοεμβρίου 1928 ο υπουργός Προνοίας Ε. Εμμανουηλίδης συνεργάστηκε με τον εισαγγελέα Αθηνών Κιουρτσάκη για το ζήτημα «των δολιευθέντων το Δημόσιο εργολάβων κατά την κατασκευή των προσφυγικών συνοικισμών», εξετάζοντας τη δυνατότητα ποινικής και αστικής δίωξής τους (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 13ης Νοεμβρίου 1928). Δεν είναι γνωστό αν οι προσπάθειες του υπουργού είχαν αποτέλεσμα και αν οδηγήθηκαν στη φυλακή κάποιοι καταχραστές του δημόσιου χρήματος. 

χρονοντούλαπο