Μία, ἰδιαιτέρως σοβαρὴ λεπτομέρεια, ἀναφορικῶς μὲ τὰ ὅσα γνωρίζουμε γιὰ τὴν Ἱστορία μας, εἶναι ἡ ἔννοια τῆς φυλῆς. Ὅλοι μας θεωροῦμε πὼς ὁ Πελοποννησιακὸς Πόλεμος ἦταν ἐμφύλιος πόλεμος, ἀλλᾶ μᾶλλον, ἀκριβῶς ἐπεὶ δὴ νοοῦμε λάθος τὶς γλωσσικὲς ἔννοιες, κάτι τέτοιο δὲν ἴσχυε. Ὀπωσδήποτε ὑπῆρξαν καὶ ἐμφύλιοι, κατὰ τὴν διάρκεια τῶν τότε πολεμικῶν ἐπεισοδίων, ἀλλὰ ἦσαν ἀπολύτως τοπικοὶ καὶ οὐδόλως θὰ μποροῦσαν νὰ χαρακτηρίσουν γενικῶς τὸν ἐν λόγῳ πόλεμο ὡς ἐμφύλιο.

Τί σημαίνει λοιπόν ἡ λέξις φυλή;
Κατὰ Δημητράκο: σύνολον ἀνθρώπων διὰ κοινῆς καταγωγῆς συνδεομένων πρὸς ἀλλήλους.

Ἡ ἐθνότης ὅμως, πού, καταχρηστικῶς νοεῖται ὡς φυλή, περιλαμβάνει πολλὲς φυλὲς διαφορετικὲς μεταξύ τους, οἱ ὁποῖες σαφῶς κι ἔχουν κοινὲς ῥίζες, ἀλλὰ ἐπ΄ οὐδενὶ κοινὴ φυλή. Κι ἀκριβῶς ἐπεὶ δὴ τοῦτο ἀποτυπώνεται σαφῶς στὴν Ἀθήνα τοῦ Θησέως (καί, νομοθετικῶς, τοῦ Κλεισθένους), ἡ κάθε φυλὴ εἶχε καὶ τὸν δικό της Δῆμο ποὺ συνηνώθησαν γιὰ νὰ ἀποτελέσουν τοὺς Δήμους τῶν Ἀθηνῶν. Ἐὰν λοιπόν, πάντα καταχρηστικῶς, νοοῦμε ὡς μίαν φυλὴ τοὺς Ἀθηναίους (ἂν καὶ στὴν πραγματικότητα καὶ αὐτοὶ ἀποτελοῦντο ἀπὸ δέκα Δήμους-φυλές, ποὺ ἀπολύτως γενικῶς ἀποκαλῶνται Ἴωνες), τότε εἶναι ἀδύνατον νὰ νοήσουμε ὡς ὁμοφύλους τοὺς Δωριεῖς (Λάκωνες) καὶ τοὺς λοιποὺς ἑλληνογενεῖς πληθυσμούς.
Κι ἔτσι ἄλλη ἡ φυλὴ (ἐπὶ τοῦ πρὸ κειμένου Ἀθηναίων -κι ὄχι μόνον-) τῶν Ἰώνων, ἄλλη ἡ φυλὴ τῶν Δωριαίων (Λακώνων κυρίως) καὶ ἄλλη τῶν Αἰολέων (γιὰ παράδειγμα Λέσβος).

Πρακτικῶς αὐτὸς ὁ ἐπὶ μέρους πολυφυλετικὸς προσδιορισμὸς ἴσως νὰ μὴ λέῃ πολλὰ στοὺς πολλούς, ἀλλὰ εἶναι σοβαρότατον κριτήριον γιὰ νὰ ἀντιληφθοῦμε τὸ μέγεθος, τὸ εἶδος, τὰ ἐπὶ μέρους ἐπεισόδια, καθὼς ἐπίσης καὶ τὰ αἴτια, τὸν κεντρικὸ σκοπὸ ἀλλὰ καὶ τὶς ἐπιπτώσεις τοῦ Πελοποννησιακοῦ Πολέμου. Κατ’ ἐμὲ λοιπὸν δὲν ἐπρόκειτο γιὰ ἐμφύλιο πόλεμο, ἀλλὰ γιὰ ἕναν μεγάλο πόλεμο, φυλετικό, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον μεταξὺ Ἰώνων καὶ Δωριαίων, ποὺ ὅμως κατὰ καιροὺς καὶ ἐμφύλιοι πόλεμοι τὸν χαρεκτήρισαν, μὲ σκοπό, κατὰ πῶς ἰσχυρίζοντο διαρκῶς οἱ Σπαρτιάτες, τὴν Ἐλευθερία τῶν Ἑλλήνων.

*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*

Ἂς ἐπιστρέψουμε ὅμως στὸ βιβλίο μας. Πρὸ ἀρκετῶν μηνῶν ἔπεσε στὰ χέρια μου τὸ ἔργο τοῦ Θουκυδίδου σὲ ἀπόδοσιν (κι ὄχι μετάφρασιν) βενιζέλου. Πρόκειται γιὰ ἕνα ἀρκετὰ ἐνδιαφέρον ἔργο, ἐντὸς τοῦ ὁποίου δύναται κάποιος νὰ ἐμβαθύνῃ στὰ αἴτια καὶ τὰ ἐπεισόδια τοῦ Πελοποννησιακοῦ Πολέμου, καθὼς ἡ ἀπόδοσίς του στὴν νεοελληνικὴ εἶναι ἐξαιρετική.
(Ὀφείλω νὰ τὸ ἀναγνωρίσω αὐτὸ στὸν …«ἐθνάρχη». Ἐδῶ μία πλήρως γελοιοποιημένη καὶ προσβλητικὴ ἐκδοχή, ἀπολύτως μονοτονική, τοῦ ἐν λόγῳ πονήματος.)

(ἐκδόσεις Ἑλληνικὸς Ἐκδοτικὸς Ὀργανισμὸς)
Τέλος, πάντα σχετικῶς μὲ τὸ θουκυδίδειο ἔργο, ἡ διήγησις τοῦ Πελοποννησιακοῦ Πολέμου παύει μὲ τὸν θάνατο τοῦ συγγραφέως καί, κατὰ κάποιον τρόπο, ἐξακολουθεῖ μέσα ἀπὸ τὰ «Ἑλληνικὰ»  τοῦ Ξενοφῶντος* (ἐδῶ μία ἐκδοχή τους), δίχως ὅμως τὸν ἐξαιρετικὰ διεισδυτικὸ τρόπο γραφῆς τοῦ Θουκυδίδου.

*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*

Δὲν θὰ καταπιασθῶ μὲ ὅλα τὰ βιβλία τοῦ Θουκιδίδου ξεχωριστά, διότι τὸ ἔχουν κάνη κατὰ καιροὺς ἀμέτρητοι μελετητές, ἐρευνητὲς καὶ εἰδικοί. Σήμερα θὰ ἑστιάσω σὲ κάποια, κατ’ ἐμέ, πολὺ ἐνδιαφέροντα (καὶ οὐσιώδη) στοιχεία, ἀπὸ τὰ ὁποία μποροῦμε νὰ ἀντλήσουμε σημαντικὲς πληροφορίες γιὰ τὴν ἐποχή, γιὰ τὸν τρόπο ζωῆς καὶ γιὰ τὶς κρατοῦσες συνθῆκες καὶ ἀντιλήψεις. Κι ἐτοῦτο διότι περισσότερο ἀπὸ ὅλα ὀφείλουμε νὰ διακρίνουμε πὼς ὁ (ὄχι ἐμφύλιος) Πελοποννησιακὸς Πόλεμος εἶναι ἐξαιρετικὴ πηγὴ ἀντλήσεως πληροφοριῶν καὶ γνώσεων γιὰ τὸ πῶς ἡ ὑπερεξουσία μίας αὐτοκρατορίας δύναται νὰ ὁδηγήσῃ τὴν ἰδίαν τὴν αὐτοκρατορία στὴν αὐτοκαταστροφή της, λόγῳ ἐπάρσεως. Κι ἀκριβῶς ἐπεὶ δὴ ἡ αὐτοκρατορία** τῆς ἐποχῆς ἦταν ἡ Ἀθηναϊκὴ Ἡγεμονία, ποὺ ἀπολύτως ὑβριστικῶς καὶ καταχρηστικῶς ὑπερέβαλε στὰ πάντα, πρὸ κειμένου νὰ διατηρήσῃ τὶς ὑπέρ-ἐξουσίες της, εἶναι καιρός, κατ’ ἐμέ, νὰ ἀποσαφηνίσουμε μέσα μας τοὺς πραγματικοὺς λόγους τῆς καταστροφῆς της, συνειδητοποιῶντας πὼς ναί, ἐμεῖς πρῶτοι ὀφείλουμε, περισσότερο ἀπὸ ὅλους τοὺς ἄλλους λαούς, νὰ κάνουμε τὴν αὐτοκριτική μας, νὰ παραδεχθοῦμε τὰ λάθη μας καὶ νὰ «ξαναπιάσουμε τὸ νῆμα τῆς Ἱστορίας» ἀπὸ ἐκεῖνο τὸ σημεῖον ποὺ ξεκινήσαμε νὰ θεωροῦμε τὶς στρεβλὲς καὶ λάθος θεωρήσεις ὡς ἀληθεῖς.

Ἕνα ἄλλο σημεῖον ποὺ πιστεύω πὼς πρέπει νὰ κατανοήσουμε, ὅσο τὸ δυνατόν, εἶναι τὸ γεγονὸς τῆς -ἐκ πρώτης καὶ μόνον ὄψεως- «ἐπαναλήψεως» τῶν αὐτῶν γεγονότων. Κατὰ τὴν αὐτὴν λογικὴ εἶναι σαφὲς τὸ πῶς ταιριάζουν, στὶς (ἐκ πρώτης καὶ μόνον ὄψεως) λεπτομέρειες, ἐπεισόδια καὶ γεγονότα ποὺ ὁδηγοῦν στὸ βεβαιωμένο πέρας ἕνα κράτος ἢ μίαν αὐτοκρατορία. Κι ἔτσι, γιὰ παράδειγμα, ὅλοι μας, λίγο ἔως πολύ, μποροῦμε νὰ ἀντιληφθοῦμε τὶς ἱστορικὲς ὁμοιότητες τῆς σημερινῆς ἐποχῆς μὲ τὴν περίοδο τοῦ τέλους τῆς Ἀνατολικῆς Ῥωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας (Βυζάντιο), ἀλλὰ δυσκολευόμεθα νὰ διακρίνουμε πὼς τέτοιου εἴδους ἐπεισόδια καταγράφονται ἀπὸ ἐποχῆς Περσικῶν Πολέμων, πολλῷ δὲ μᾶλλον κατὰ τὸν Πελοποννησιακὸ Πόλεμο. Κι ἀκριβῶς αὐτὴ ἡ (ἐν δυνάμει καταλυτικὴ) λεπτομέρεια εἶναι ποὺ θὰ μποροῦσε, ἐὰν τὴν κατανοούσαμε, νὰ κάνῃ τὴν διαφορὰ στὴν ἐποχή μας, βοηθῶντας μας νὰ ἑστιάσουμε στὰ ἀναγκαία καὶ νὰ ἀποφύγουμε τὰ περιττὰ κι ὀδυνηρά.

Ἂς ἐπανέλθω ὅμως στὸ θουκυδίδειο ἔργο. Ἐξαιρετικὲς πληροφορίες λοιπὸν λαμβάνουμε γιὰ τὰ πραγματικὰ αἴτια τοῦ Πελοποννησιακοῦ Πολέμου, πού, σὲ γενικὲς γραμμές, παραμένουν ἄγνωστα στὸ πλατὺ κοινό, μά, κυρίως, γιὰ τὴν ἰδίαν τὴν δημοκρατία καὶ τὰ προσχήματά της, μὰ καὶ γιὰ τὶς παθογένειές της. Ἕνα κοινωνικο-οἰκονομικὸ σύστημα διοικήσεως ἀπολύτως προσχηματικὸ ποὺ τελικῶς, κατ’ ἐμέ, ἀποτελεῖ σημεῖον – κλειδὶ γιὰ τὰ ἐπακολουθούμενα δεινά μας.

Αὐτὸ λοιπὸν ποὺ θὰ ἤθελα νὰ τονίσω ἐδῶ εἶναι τὸ ἕνα καὶ μοναδικὸ γεγονὸς  τῆς ἀνυπαρξίας ἀντιλόγου ἐκείνην τὴν περίοδο. Ἕνα πολὺ ἐνδιαφέρον τμῆμα τοῦ πρώτου βιβλίου εἶναι ἡ ἀναφορὰ στὸν χαρακτῆρα τοῦ Περικλέους, καθὼς ἐπίσης καὶ στὸν τρόπο διοικήσεώς του, πού, γιὰ σχεδὸν τρεῖς δεκαετίες, διοικοῦσε ἀπολύτως μόνος του, δίχως ἀντίλογο καί, ἀπολύτως δημοκρατικῶς. Ἡ δημοκρατία (εἰδικῶς) τοῦ Περικλέους*** ἦταν -δυστυχῶς- μονόδρομος γιὰ τοὺς Ἀθηναίους, ποὺ δὲν εἶχαν ἄλλον πολιτικὸ ἄνδρα γιὰ νὰ τοὺς διοικήσῃ, ὄχι ἀπαραιτήτως διότι δὲν ὑπῆρχαν ἄξιοι καὶ ἱκανοί, ἀλλὰ κυρίως διότι ὁ λόγος τοῦ Περικλέους ἦταν τόσο δημαγωγικός, ποὺ οἱ Ἀθηναῖοι κατέληγαν διαρκῶς νὰ τὸν ψηφίζουν, ἐφ΄ ὅσον ὁ μοναδικὸς καὶ ἕνας Περικλῆς ἐπετύγχανε διαρκῶς νὰ τοὺς …«ἀντιγυρίζῃ τὰ μυαλὰ κατὰ τὰ ἴδιά του συμφέροντα». Τὸ ἐάν, ἐκ τοῦ ἀποτελέσματος, ἀποδεικνύεται πὼς ὁ Περικλῆς ἦταν καὶ ὁ καλλίτερος ἢ ὁ χείριστος ἡγέτης γιὰ τοὺς Ἀθηναίους, εἰδικῶς ἐκείνην τὴν περίοδο, τὸ ἀφήνω σὲ ἐσᾶς.

Ἐπιπροσθέτως μαθαίνουμε ἐνδιαφέρουσες λεπτομέρειες γιὰ τὸν τρόπο διαβιώσεως τῶν Ἀθηναίων. Οἱ ἴδιοι οἱ Ἀθηναῖοι λοιπόν, ἐπὶ ἐποχῆς Περικλέους, πρὸ κειμένου νὰ συνιστοῦν μίαν συμπαγῆ ἐκλογικῶς, ὑποστηρικτικὴ, βεβαίως, γιὰ τὸν (κάθε) Περικλῆ, μάζα, ἐγκατέλειψαν τὶς ἀγροτικές, κτηνοτροφικές, βιοτεχνικὲς κι ἄλλες δραστηριότητές τους, πρὸ κειμένου νὰ συμμετέχουν καθημερινῶς στὴν Βουλή τους. Λαμβάνοντας ὑψηλὲς ἀποδοχὲς (ἐπιδόματα ἢ ἄλλως ἀργομισθίες) συνῳστίζοντο ἀπὸ τὰ ἄγρια ξημερώματα (πληροφορίες ἀπὸ Ἀριστοφάνη), πρὸ κειμένου νὰ ψηφίζουν νόμους καὶ νὰ …κάάάθονται, ἀπολαμβάνοντας τοὺς φόρους καὶ τὶς εἰσφορὲς τῶν (ἂς ποῦμε) …συμμάχων τους. Πολὺ λογικῶς λοιπὸν κάθε ἀποταξία συνιστοῦσε ἀπειλὴ καὶ πιθανὸ κλυδωνισμὸ γιὰ τὴν …δημοκρατικὴ παντοκρατορία τῶν Ἀθηνῶν καὶ τὴν ὑπέρμετρό τους ὑπεροψία. 

Κάθε φορὰ λοιπὸν ποὺ μία …σύμμαχος (ὑποτελὴς στοὺς Ἀθηναίους) πόλις, ἀπεστραγγισμένη καὶ πνιγμένη ἀπὸ τὶς ὑπερβολικὲς κι ἀπάνθρωπες φορολογικὲς ἀπομυζήσεις καὶ ἀπαιτήσεις τῶν Ἀθηνῶν, ἐπανεστατοῦσε, μόνον μὲ ἄφθονο αἷμα ἐπλήρωνε τὴν ἀποταξία της. Ἡ Ἑλλὰς χώρα, κυριολεκτικῶς, κατεπνίγη στὸ αἷμα, πρὸ κειμένου νὰ μὴ τολμήσῃ κάθε ὑποτελὴς τῶν Ἀθηνῶν «σύμμαχος» ἀκόμη καὶ νὰ σκεφθῇ τὴν ἀποταξία. Ταὐτοχρόνως φυσικὰ ἀμέτρητες (κι ἀγνώστου ἀριθμοῦ) «ἀθηνοποιήσεις» (κατ’ ἀντιστοιχίαν μὲ τὶς σύγχρονες «ἑλληνοποιήσεις» ἢ «εὐρωποιήσεις») ἀπεφασίζοντο συχνότατα, πρὸ κειμένου νὰ ὑπάρχῃ διαρκῶς ἱκανοποιητικὸς ἀριθμὸς στρατευσίμων ποὺ θὰ ὑπερασπίζοντο τὴν «ἀθηναϊκὴ δημοκρατία». Τελικῶς κάθε λογῆς μὴ Ἀθηναῖοι, ποὺ γιὰ νὰ …ἀναβαπτισθοῦν σὲ Ἀθηναίους ὑποχρεοῦντο σὲ στρατιωτικὴ συμμετοχή τους, πολεμοῦσαν ὡς …Ἀθηναῖοι, γιὰ νὰ μποροῦν οἱ Ἀθηναῖοι νὰ κάάάθονται καὶ νὰ πληρώνονται καὶ νὰ ἐξακολουθοῦν τὴν τρυφηλότητά τους. (Τί μᾶς θυμίζει τοῦτο παρακαλῶ;) 

Φυσικά, ὅλα ἐτοῦτα συνέβησαν στὸ ὄνομα τῆς …δημοκρατίας. (Τί μᾶς θυμίζει ἄρα γε κι ἐτοῦτον;). Τὸ πλέον ἀκραῖον δὲ ἐπεισόδιον τοῦ Πελοποννησιακοῦ Πολέμου ἦταν ἡ (καταστροφικὴ γιὰ τοὺς Ἀθηναίους) Σικελικὴ Ἐκστρατεία. Οἱ Δωρικὲς Συρακοῦσες, ἂν καὶ μὲ δημοκρατικὸ πολίτευμα, ἔγιναν στόχος τῶν Ἀθηναίων, ὄχι φυσικὰ γιὰ νὰ …ἐκδημοκρατισθοῦν, παρὰ μόνον γιὰ νὰ λεηλατηθοῦν καὶ νὰ ὑποταχθοῦν, δίδοντας νέο πάτημα καὶ νέες εὐκαιρίες στοὺς Ἀθηναίους γιὰ νὰ ἀποκτήσουν περισσότερες πηγὲς πλουτισμοῦ καί, βεβαίως, μεγαλύτερες εὐκαιρίες, μελλοντικῶς, γιὰ νὰ ἐξαπλωθοῦν δυτικότερα. 

Ὑπῆρξαν ὅμως πράγματι καὶ ἐπεισόδια ἐμφυλίων πολέμων, ὅπως αὐτὰ τῆς Κερκύρας καὶ τῆς Λέσβου. Ἐκεῖ (δυστυχῶς) ἔῤῥεε ἀδελφικὸ αἷμα, γιὰ λόγους (ἐπισήμως) ἰδεολογικούς. Ὅμως καὶ οἱ ἴδιοι οἱ Ἀθηναῖοι τελικῶς, κατόπιν ἐπαναλαμβανομένων ἡττῶν τους, ἀλληλεσφάγησαν, μεταπηδῶντας ἀπὸ δημοκρατικὰ σὲ ἀπολυταρχικὰ συστήματα διακυβερνήσεως, ἐλπίζοντες νὰ ἀποφύγουν τὸ μοιραῖον τέλος τους.

Ἕνα ἄλλο στοιχεῖον ποὺ ἀνακύπτει ἀπὸ τὴν μελέτη τοῦ ἐν λόγῳ ἔργου εἶναι ἡ «κεντρικὴ ἰδέα» ἐπάνω στὴν ὁποίαν οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐδόμησαν τὶς δικές τους θέσεις γιὰ νὰ ξεκινήσουν τὸν πόλεμο. Ἡ «ἀπελευθέρωσις τῶν Ἑλλήνων ἀπὸ τὴν δικτατορία τῶν Ἀθηνῶν» λοιπὸν ἦταν, κατ’ αὐτούς, ἡ αἰτία καὶ ὁ σκοπός. Καί, μεταξύ μας, ἐὰν ψύχραιμα κι ἔντιμα συλλογισθοῦμε τὰ γεγονότα ἐκεῖνα, ἴσως καὶ νὰ τοὺς δικαιώσουμε. 

Σημαντικὴ ἐπίσης λεπτομέρεια, σχεδὸν  ὅλων τῶν μαχῶν τοῦ Πελοποννησιακοῦ Πολέμου, ἦσαν οἱ καθολικὲς καὶ ὁλοκληρωτικὲς σφαγές. Καὶ οἱ Λακεδαιμόνιοι μὰ κυρίως οἱ Ἀθηναῖοι σπανίως ἐπεδείκνυαν ἀνθρωπισμό, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἐξοντώνουν, ἔως ἑνός, τοὺς ἀντιπάλους τους. Τόσο αἷμα οὐδέποτε στὸν τόπο μας.
Κι ἀκριβῶς σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖον ὀφείλουμε λίγο νὰ σταθοῦμε, γιὰ νὰ προβληματισθοῦμε. Οἱ ἴδιοι οἱ Λακεδαιμόνιοι, ποὺ ἔως τότε ὑπερεῖχαν στρατιωτικῶς τῶν λοιπῶν Ἑλλήνων, μὲ ἀμέτρητο ἀριθμὸ συγκρούσεων μὲ τὶς Ἑλληνικὲς πόλεις, οὐδέποτε ἐπεχείρησαν, ἔως τότε, νὰ ἐξοντώσουν τοὺς ἀντιπάλους τους. Τί ἄλλαξε ἐπί Πελοποννησιακοῦ Πολέμου καί τούς μετέτρεψε σέ φονικές μηχανές; Τί ἦταν αὐτό πού τούς ὑπεχρέωσε νά συμπεριφέρονται ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι; Γιατί, τοὐλάχιστον σὲ κάποια ἐπεισόδια, ἀντεγύρισαν τήν βία ἐξ ἴσου;

Πρὶν κλείσω τὸ σημερινὸ σημείωμα ὀφείλω νὰ ἀναφερθῶ καὶ σὲ κάτι ἀκόμη. Στὸν ῥόλο τῶν Περσῶν.
Ὁ ῥόλος τῶν Περσῶν, ποὺ κυρίως τὰ τελευταία χρόνια, ἀνασύρεται ἀπὸ τοὺς ἱστοριογράφους, μὲ τρόπο τέτοιον ὥστὲ νὰ στιγματίζονται κυρίως οἱ Σπαρτιάτες, ἦταν σαφῶς σημαντικός, εἰδικῶς γιὰ τὰ τελευταία ἔτη τοῦ πολέμου. Ὅμως πόσοι ἀπό τούς συγχρόνους σχολιαστές τολμοῦν νά ἀναφέρουν πώς καί οἱ Σπαρτιάτες ὅσο καί οἱ Ἀθηναῖοι ἔπεσαν θύματα ἐκμεταλλεύσεως τοῦ Πέρσου ἡγεμόνος, πρό κειμένου νά ἀποδυναμωθοῦν πολεμῶντας μεταξύ τους; Πόσοι ἀπό αὐτούς τούς σχολιαστές τολμοῦν νά ἀναφέρουν πώς πρῶτος ὁ Ἀλκιβιάδης ἦλθε σέ ἐπαφή μέ τούς Πέρσες, πρό κειμένου νά ἐπιστρέψῃ στήν Πατρίδα του πού τόν ἐξῴρισε; Πόσοι ἀπό αὐτούς ὁμολογοῦν πώς οἱ Ἀθηναῖοι συγχώρησαν καί ἀπεδέχθησαν ὡς στρατηγό τους ἐκ νέου τόν Ἀλκιβιάδη διότι, πολὺ ἁπλᾶ, τούς προσέφερε νέους τρόπους χρηματοδοτήσεώς τους καί διατηρήσεως τῶν ὑπέρ-ἐξουσιῶν τους; Πόσοι ἀπό αὐτούς τολμοῦν νά περιγράψουν τά γεγονότα τελικῶς ὡς εἶχαν, δίχως νά τά …στολίζουν μέ τίς προσωπικές του ἰδεοληψίες;

Στὸ σημεῖον τοῦτον λοιπὸν καλὸ εἶναι νὰ κατανοήσουμε πὼς ὁ Θουκυδίδης μᾶς τονίζει σαφῶς ὅτι οἱ Σπαρτιάτες ὅταν ἀπεφάσισαν νὰ ξεκινήσουν αὐτὸν τὸν πόλεμο τὸ ἔπραξαν μόνον μὲ ἴδια μέσα, κάτι ποὺ ὑπεστήριξαν ἔως τέλους. Ἐπὶ πλέον εἶναι πασιφανὲς πὼς μέσα ἀπὸ τὶς πολεμικὲς ἐπιτυχίες τους οὐδέποτε ἐπεχείρισαν νὰ ἐπιβάλουν στὶς πόλεις ποὺ ἀπηλευθέρωναν ὀλιγαρχικὰ πολιτεύματα, ἤ, ἔστω, φιλικὰ πρὸς αὐτοὺς ἡγετικὰ σχήματα, ἐπιτρέποντάς τους οὐσιαστικῶς νὰ αὐτοδιοικοῦνται μά, κυρίως, νὰ αὐτοπροσδιορίζονται. Καί, φυσικά, οὐδέποτε ἠξίωσαν φορολογικὲς εἰσφορὲς ἀπὸ τοὺς συμμάχους τους. Τὸ μόνον ποὺ ἐπεδίωξαν ἦταν νὰ ἐκδιωχθοῦν οἱ Ἀθηναῖοι καὶ οὐδέποτε νὰ ἀντικαταστήσουν τοὺς Ἀθηναίους. Ὅσο δὲ γιὰ τὸν ῥόλο ποὺ ἐπέτρεψαν στοὺς Πέρσες νὰ παίξουν, εἶναι εὔκολο νὰ τὸν κατανοήσουμε ἐκ τοῦ ἀποτελέσματος. Ἄλλως τε… Οἱ Λακεδαιμόνιοι ὅσα χρήματα ἔλαβαν ἀπὸ τοὺς Πέρσες τὰ ἔλαβαν ὡς δάνεια. Οἱ Ἀθηναῖοι ἔπραξαν τά ὅμοια ἤ ὄχι;

Γιὰ τὴν ὥρα, πάντα κατ’ ἐμέ, ὁ Πελοποννησιακὸς Πόλεμος, ἐκτὸς ἀπὸ ἀφορμὴ γνώσεως καὶ προβληματισμοῦ λοιπόν, εἶναι καὶ μέσον κατανοήσεως τῶν μετέπειτα ἐξελίξεων ἔως ἀκόμη καὶ τοῦ σημερινοῦ τρόπου διοικήσεως τῆς χώρας μας μὰ καὶ ὅλου τοῦ πλανήτου. Καί, ἴσως τελικῶς, ἔνας πόλεμος ποὺ φαίνεται νὰ ἔχῃ λήξη ἐδῶ κι αἰῶνες, βάσει τῶν ὅσων ἀποδεικνύει ἕνας φίλος μελετητής, ὄχι μόνον νὰ ἐξακολουθῇ ἀλλὰ καὶ νὰ …«προετοιμάζῃ/προβλέπῃ/προφητεύῃ» τὶς ἐξελίξεις ποὺ ἔπονται. Ἐὰν μάλιστα ἰσχύῃ τοῦτον, τότε, μὲ περισσὴ εἰρωνία, ἡ …Ἱστορία μᾶς ἐμπαίζει, δείχνοντας νὰ …ἐξακολουθῇ, μὲ ἄλλους πρωταγωνιστές, ἄλλα ὀνόματα καὶ ἄλλα πεδία μαχῶν, ἀλλὰ μὲ τὶς αὐτὲς κεντρικὲς αἰτίες, ἰδέες καὶ στόχους, τὸν ἔνα καὶ μόνον πραγματικὸ ἀναγκαῖο σκοπὸ τῆς Ἀνθρωπότητος.
Ἤ, ἄλλως, ἐὰν ἰσχύουν αὐτὲς οἱ …ἐξτρεμιστικὲς σκέψεις, τότε συζητοῦμε γιὰ ἐπεισόδια τοῦ ἕνὸς καὶ μόνον πολέμου.  

Κλείνοντας τὸ σημερινό μου σημείωμα θὰ ἢθελα ἀπὸ καρδιᾶς νὰ σᾶς συστήσω νὰ μελετήσετε ὅσο μπορεῖτε καὶ σὲ βάθος τὸν Πελοποννησιακὸ Πόλεμο, διότι πέραν τῆς ἱστορικῆς ἐμβαθύνσεώς μας, μᾶς προσφέρει ἀμέτρητες πληροφορίες γιὰ τὸ τί πρέπει μὰ καὶ γιὰ τὸ τί δὲν πρέπει νὰ κάνουμε σήμερα. Ἀνεξαρτήτως τοῦ ἐὰν θὰ ἀντιληφθεῖτε (ἢ ὄχι) ὡς ἱστορικὴ συνέχεια τὶς σημερινὲς ἐξελίξεις, ὁπωσδήποτε ἡ ὁμοιότης πολλῶν συνθηκῶν εἶναι τόσο κραυγαλέα, ποὺ θὰ μᾶς βοηθήση νὰ «δοῦμε» πέραν τῶν γεγονότων ἀρκετὰ ἀπὸ τὰ …«μελλούμενα».  Εὑρισκόμεθα σήμερα σὲ μίαν τέτοιαν πολιτικοκοινωνικὴ καμπὴ ποὺ μόνον ἡ ἱστορικὴ γνῶσις θὰ μᾶς ἐπιτρέψη νὰ ἀποφύγουμε λάθη αὐτοπαγιδευτικὰ καὶ αὐτοκαταστροφικά. Ὄχι μόνον σὲ ἐπίπεδον ἡγεσιῶν ἀλλὰ ἰδίως σὲ ἀτομικὸ καί, ἐν συνεχείᾳ, σὲ τοπικὸ ἐπίπεδον.   

Φιλονόη 

* Τόσο ὁ Θουκυδίδης ὅσο κι ὁ Ξενοφὼν χαρακτηρίζονται ὡς ὀλιγαρχικοί, ἀπὸ τοὺς συγχρόνους μελετητές. Κατ’ ἐμὲ εἶναι ἁπλῶς εἰλικρινεῖς κι ἔντιμοι ἱστοριογράφοι, κάτι πού, πάντα κατ’ ἐμέ, ἀποδεικνύεται ἀπὸ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖον παραθέτουν τὰ γεγονότα. Ἐπὶ πλέον, εἰδικῶς γιὰ τὸν Ξενοφώντα ἡ «ἀπολογία τοῦ Σωκράτους» ἀποτυπώνει μίαν τελείως διαφορετικὴ εἰκόνα γιὰ τὴν δίκη τοῦ Σωκράτους, ἀπὸ αὐτὴν ποὺ μᾶς μεταφέρει ὁ Πλάτων. Ὁ δὲ Πλάτων, μέγας …«μύστης» τῆς ἐποχῆς του, ποὺ σήμερα ἀποτελεῖ …«ἀδιαπραγμάτευτον» σημεῖον ἀναφορᾶς καὶ θεωρήσεως τοῦ κόσμου μας, λίγο ἔως πολύ, εἰδικῶς ἐξ αἰτίας τῆς συγκρίσεως τῶν δύο αὐτῶν ἐκδοχῶν γιὰ τὴν δίκη καὶ τὴν ἀπολογία τοῦ Σωκράτους, πάντα κατ’ ἐμέ, ψιλο-χονδρο-αὐτοκαταῤῥίπτεται.

** Αὐτοκρατορία: <== αὐτό+κρατῶ = ὅ,τι θέλῃ ἀντιλαμβάνεται ὁ καθείς, ἀλλὰ ἐπ’ οὐδενὶ ὑπερηφάνεια, ἐφ΄ ὅσον ἔνας καὶ μόνον κρατεῖ (ἐπικρατεῖ) ὅλων τῶν ἄλλων, καταστρατηγῶντας, ἐπὶ τῆς οὐσίας, κάθε ἔννοια δικαίου, ἠθικῆς καὶ ἀριστείας.

*** Κατ’ ἀντιστοιχίαν, σύχρονο παράδειγμα θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε πὼς ἦταν τὸ σύστημα ἀνδρέα παπανδρέου, ἐφ΄ ὅσον κι αὐτός, ὡς ἄλλος (σύγχρονος) …Περικλῆς, ἐπέτυχε νὰ παραπλανᾷ/ἀποκοιμίζῃ/ἐλέγχῃ τὸ ἐκλογικό του κοινὸ πλήρως καὶ δίχως ἀντίλογο, γιὰ ἕνα σημαντικὸ χρονικὸ διάστημα, τόσο ὅσο νὰ μᾶς ὑπέρ-σοσιαλιστικοποιήση πλήρως καὶ σήμερα, τελικῶς, νὰ ἀντιλαμβανόμεθα τὴν δημοκρατία τους ὡς κάτι ἐπιδοματικὸ καὶ σαπροφυτικό. Τὰ λοιπὰ ἂς τὰ ἐρευνήσουμε μόνοι μας…