Oἱ Κλέφτες τοὺς δυὸ πρώτους αἰῶνες τῆς τουρκοκρατίας οὔτε ταξικὸ οὔτε ἐθνικὸ ἀγῶνα μποροῦσαν νὰ κάμουν, μὰ οὔτε καὶ ἤξεραν τί θὰ πῇ αὐτό. Ὁ ἀγῶνας τους ἐνάντια στοὺς Τούρκους ἦταν μιὰ ἀπελπιστικὴ αὐτοάμυνα, γιὰ νὰ ζήσουν. ’Ἐξάλλου οὔτε καὶ οἱ ἱστορικὲς συνθῆκες εἶχαν ὡριμάση, γιὰ νὰ τοποθετήσουν τὸν ἀγῶνα τους μέσα σὲ πλαίσια ταξικὰ ἤ ἐθνικά. Μὰ καὶ σὲ καμμιὰ ἐποχὴ καὶ σὲ καμμιὰ περίπτωση δὲ μποροῦμε νὰ μιλήσουμε γιὰ ταξικὸ ἀγῶνα τῶν Κλεφτῶν ἤ τῶν Χαϊντούκων, γιατὶ αὐτοὶ δὲν ὑπῆρξαν ποτὲ κοινωνικὴ τάξις καὶ οὔτε ἔπαιξαν ποτὲ κάποιον ῥόλο ο

ἰκονομικὸ ἤ πολιτικὸ μέσα στὴν τουρκικὴ αὐτοκρατορία, γιὰ νὰ μποροῦμε νὰ μιλοῦμε γιὰ ταξικό τους ἀγῶνα.

Ἦταν παρ’ ὅλ’ αὐτὰ πολὺ φυσικὸ ἀπὸ φυλετικὴ καὶ θρησκευτικὴ ἀλληλεγγύη νὰ συμπονοῦν καὶ νὰ βοηθοῦν τοὺς φτωχοὺς ὁμοφύλους τους, ὄσο μποροῦσαν. Καὶ αὐτὴ ἡ ἀλληλεγγύη μὲ τὸν καιρὸ θὰ γίνῃ θρύλος καὶ παράδοσις, ποὺ θὰ ἡρωποιήσῃ τὸν Κλέφτη καὶ θὰ τὸν ὑψώσῃ πρότυπο ἰδανικὸ στὴν ψυχὴ τοῦ ραγιᾶ. Ἦταν ἀκόμα πολὺ φυσικό, ὅταν οἱ Τοῦρκοι ἄρχισαν νὰ τοὺς κυνηγοῦν συστηματικὰ μὲ τοὺς Ἀρματολούς, οἱ Κλέφτες νὰ ὀργανωθοῦν σέ καπετανάτα καὶ νὰ άμύνονται καὶ αὐτοί. Άπὸ ἐδῶ καὶ πέρα ή ζωή τους άκολουθεῖ ὁρισμένες ἀρχές, κοινωνικοποιεῖται καὶ διαμορφώνει ἕνα σύστημα ὁλοκληρωμένο ἀπὸ ἄποψη ὀργανώσεως.

Πάντως εἶναι βασικὸ ἱστορικὸ λάθος νὰ πιστεύουμε πὼς ἡ κλεφτουριὰ ἔχει σχέση μὲ κάποιο εἶδος παγανισμοῦ ποὺ ἔσπρωχνε τὸ ‘Ἑλληνόπουλο τῆς τουρκοκρατίας στὸ βουνὸ οὔτε καὶ κάποια ρομαντικὴ διάθεση,—ἀνάγκη τῶν νεωτέρων χρόνων — φώλιαζε στὴν ψυχή του.
Μία τέτοια ἀντίληψις μποροῦμε νὰ δικαιολογήσουμε μονάχα στοὺς ξένους περιηγητές, προπάντων στοὺς Γάλλους, τοῦ 18ου καὶ 19ου αἰῶνος, ποὺ εὑρέθησαν στὴν Ἑλλάδα τὴν ἄνοιξη, τοὺς γοήτευσε ἡ ἑλληνικὴ φύσις τῆς ἐποχῆς αὐτῆς καὶ φαντάστηκαν τοὺς Κλέφτες εὐτυχισμένους μέσα σ’ ἕναν τέτοιο Παράδεισο, δίχως νὰ θυμηθοῦν τοὺς βαρυτάτους χειμῶνες, τὶς ἀμέτρητες στερήσεις τους, τὸ κυνηγητὸ ποὺ τοὺς ἔκαμαν οἱ Τοῦρκοι καὶ τὰ βασανιστήρια, ὅταν τοὺς ἔπιαναν ζωντανούς, ὥστε νὰ ἔχουν γιὰ καλλίτερή τους εὐχὴ τὸ «καλὸ βόλι».

Μακεδονικά, Τόμ. 11, 1971
Βιβλιοκρισίαι (I. Κ. Βασδραβέλλη, Ἀρματολοὶ καὶ Κλέφτες εἰς τὴν Μακεδονίαν) Τσάρας Γιάννης
Copyright © 1971 Γιάννης Τσάρας (Τμῆμα τὴς βιβλιοκρισίας)