«Κεκλεισμένων τῶν θυρῶν».

Ἔχετε δεῖ τήν συγκεκριμένη θεατρική παράστασι;
Ἀφορᾷ στὸ ἔργο τοῦ Jean-Paul Sartre ποὺ συεγράφη τὸ 1944 κι ἀναφέρεται σὲ τρεῖς νεκρούς, ποὺ εὑρίσκονται πλέον στὴν κόλασι.
Βέβαια αὐτὴ ἡ κόλασις δὲν ἔχει σίδερα, διαβόλους μὲ κέρατα καὶ καζάνια ποὺ βράζουν. Ἔχει μόνον ἕνα δωμάτιο, δίχως παράθυρα, καθρέπτες, χρώματα.
Τρεῖς, ἄς ποῦμε συνηθισμένοι, ἄνθρωποι, ποὺ ὅμως εἶναι τρεῖς παρανοϊκοὶ ἐγκληματίες.
Θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε πὼς πρόκειται γιὰ τὸν …κακό μας ἑαυτό, ποὺ ἐπιμελῶς κρύβουμε.

Ἡ σύγκρουσις εἶναι λοιπὸν ἀναπόφευκτος.
Ἕνας πολυπηδηκταρᾶς ἀρσενικός, μία ὁμοφιλόφυλος καὶ μία …γατούλα, ποὺ τελικῶς, στὸ ἀποκορύφωμα τοῦ ἔργου καταδεικνύουν πὼς κάπως ἔτσι ἴσως νὰ εἴμαστε ὅλοι μας.

Ἐδῶ λοιπὸν ἀρχίζουν τὰ θαυμάσια.
Μὲ τὸ ποὺ μπῆκα στὴν αἴθουσα καὶ κατάλαβα τὸ θέμα τοῦ ἔργου ἤθελα νὰ φύγω. Δὲν μοῦ ἄρεσε.
Ὁ σύντροφός μου ὅμως εἶχε ἄλλην ἐπιθυμία. Τί κι ἐάν ἐκυττοῦσα διαρκῶς τό ῥολόι μου καί ἤλεγχα τό ἐάν ἐσταμάτησε; (Μάλλον πρέπει νὰ εἶχε σταματήσῃ κάποιαν στιγμή, διότι δὲν κυλοῦσαν μὲ τίποτα οἱ σκηνὲς τοῦ ἔργου!!! Μὰ μὲ τίποτα!!!)
Τελικῶς ἔκατσα κι ἔπαθα …ταπηροκρανίωσι!
Στὸ πέρας τῆς παραστάσεως ἀνεζήτησα τὸν σκηνοθέτη γιὰ νὰ τοῦ θέσω τὶς παρατηρήσεις μου, τὶς ἀντιῤῥήσεις μου καὶ τὶς ἐνστάσεις μου γιὰ τὴν θεματολογία τῆς παραστάσεως. Ὄχι γιὰ τὴν σκηνοθεσία ἤ τοὺς ἠθοποιούς. Αὐτὰ ἦταν μία χαρά. Γιὰ τὴν θεματολογία. Ἐκεῖ ἐκόλλησα ἐγώ!!!
Ἤθελα νὰ τοῦ ἐξηγήσω πὼς εἰδικῶς αὐτὴν τὴν ἐποχὴ χρειαζόμεθα κάτι ἄλλο, ὄχι κάτι ποὺ θὰ μᾶς δημιουργῇ προσομοίωσι …κολάσεως.

Ἄς τὸ πιάσουμε ὅμως ἀπὸ τὸ …μέσον του.
Ὅταν οἱ τρεῖς πρωταγωνιστὲς ἀνακαλύπτουν πὼς ὁ βασανιστής τους δὲν ἦταν οὐδεὶς ἄλλος πέραν τῶν συγκατοίκων του, ἡ ὑστερία τους κορυφώνεται.
Ἀρχίζουν νὰ ἐκφράζουν τὸ μῖσος τους, τὴν κακία τους, τὴν ὀργή τους, ἀρχικῶς πρὸς τὸν ἑαυτόν τους καὶ στὴν συνέχεια πρὸς τοὺς ἄλλους.
Καὶ τότε ἀνοίγει μία πόρτα, ἐπιτρέποντάς τους νὰ φύγουν.
Ἀλλά… Δὲν φεύγουν!
Πόσο κοινό ἄρα γέ νά ἦταν ὅλο αὐτό τό σκηνικό μέ τήν περιγραφή τοῦ σπηλαίου τοῦ Πλάτωνος, ἀπό ὅπου οἱ ἔγκλειστοι ὄχι μόνον ἀδυνατοῦν νά φύγουν, ἀλλά οὔτε νά φαντασθοῦν μποροῦν πώς ὑπάρχει ἕνας ἄλλος κόσμος, ἔξω ἀπό τό σπήλαιον;

 

Ὅταν λοιπὸν ἔληξε ἡ παράστασις, ἐπλησίασα τὸν σκηνοθέτη καὶ τοῦ  ἐπαρουσίασα τὶς παρατηρήσεις μου καὶ τοὺς προβληματισμούς μου. Τοῦ ἐξήγησα πὼς πρέπει νὰ ὑπάρχῃ διέξοδος, σὲ κάθε μας ἀπόφασι, ἐκτὸς ἐὰν ἐμεῖς ἔχουμε ἀποφασίσει νὰ …αὐτοκτονήσουμε. Τοῦ ἐξήγησα ἐπίσης πὼς ἐπὶ τοῦ παρόντος τὸ πρόβλημά μας δὲν εἶναι ἡ οἰκονομικὴ στενότης καὶ  τὰ μνημόνια, ἀλλὰ οἱ δικές μας σκέψεις, καθῶς ἐπίσης καὶ ἡ στάσις ζωῆς μας.
Ἔλαμψε πανευτυχής!!! Ναί, ναί, συνε
φώνησε. (Ἀνάθεμα κι ἐὰν κατάλαβε τὸ τὶ τοῦ ἔλεγα!!!)
Συνεφώνησε πὼς ἡ κόλασις εἶναι ἐδῶ!!!
Ναί, ἐπεμβαίνω ἐκ νέου, ἀλλὰ ἐδῶ εἶναι κι ὁ παράδεισος.
Σκηνοθέτης: Φυσικά, φυσικά…
Φιλονόη: Ναί, ἀλλὰ δὲν διαφαίνεται μέσα ἀπὸ τὴν παράστασι κάτι τέτοιο.
Σκηνοθέτης: Ναί, ἀλλὰ ἐννοεῖται…
Φιλονόη: Ναί, ἀλλὰ δὲν τὸ λέει… Δὲν τὸ ξεκαθαρίζει. Συνεπῶς τὸ γενικότερον συμπέρασμα ποὺ βγάζει κάποιος εἶναι πὼς εἴμαστε ἐγκλωβισμένοι. Ὄχι πὼς ἔχουμε ἐπιλογές.
Σκηνοθέτης: Ναί, ἀλλὰ ἡ πόρτα ἀνοίγει.
Φιλονόη: Ναί, ἀλλὰ δὲν βγαίνει κάποιος.
Σκηνοθέτης: Ναί, ἀλλὰ ἀνοίγει.
Φιλονόη: Ναί, ἀλλὰ παραμένουν ὅλοι μέσα, φυλακισμένοι.
Σκηνοθέτης: Ναί, ἀλλὰ μποροῦν νὰ φύγουν.
Φιλονόη: Ναί, ἀλλὰ δὲν φεύγουν….

Σκηνοθέτης: Εἶδες; Εἶδες; Πρέπει νὰ τὴν ζήσουν τὴν κόλασι…

Κι ἐκεῖ ἀκριβῶς, ἐφ΄ ὅσον πλέον διεπίστωσα πὼς συζητᾶμε γιὰ διαφορετικὰ θέματα, σκύβει τὸ κεφάλι καὶ μοῦ ὁμολογεῖ πὼς ὁ κόσμος γύρω μας δὲν θέλει νὰ καταλάβῃ. Συμπληρώνω: «μπορεῖ»;  Κι ἀπαντᾷ πὼς δὲν μπορεῖ.
Φιλονόη: Ἄρα, τί πρέπει νά κάνουμε; Δέν πρέπει νά τοῦ δίδουμε καί τίς ἐρωτήσεις ἀλλά καί τίς ἀπαντήσεις;
Σκηνοθέτης: Μὰ διαφαίνεται κάτι τέτοιο…
Φιλονόη:   Ὄχι ἀπὸ ὅλους!
Σκηνοθέτης: Ναί, ἀλλὰ ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ μποροῦν…
Φιλονόη: Τότε μήπως πρέπει νά ἑστιάζουμε στήν λογική τῶν λύσεων κι ὄχι στήν λογική τῶν ἀδιεξόδων;
Σκηνοθέτης: Μὰ εἶναι ἡ ζωή μας. Ἄλλως τε τὸ θέατρον δὲν διδάσκει!!!

ΣΟΚ!!!! (Ναί, τὸ ἔπαθα!!!)

Φιλονόη: Ἐστὶν οὔν τραγωδία, μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας…
Σκηνοθέτης: Ναί, ναί, ἀλλὰ ἐδῶ κάνουμε μίαν ἄλλην δουλειά…

Θὰ ἐξακολουθοῦσε γιὰ πολὺ ὥρα ὁ διάλογός μας, ἐὰν δὲν ἐπάθαινα σχεδὸν παράκρουσι ἀπὸ τὴν …ἄλλην δουλειὰ ποὺ κάνουν ἐκεῖ! Ἡ ὁποία εἶναι μὲν σεβαστή, ἀλλά πόσο ἀναγκαία καί χρήσιμος εἶναι; Καί γιατί νά μᾶς ἀφορᾷ ἡ προσωπική ἀνάγκη γιά ἔκφρασι τοῦ κάθε ἑνός, λογικοῦ ἤ παρανοϊκοῦ; Ἄλλως τε, εἶναι μέσον ἐκφράσεως τελικῶς τό θέατρον ἤ κάτι ἄλλο;
Ἐγὼ ἐγνώριζα πὼς τὸ θέατρον ἄγει, πεπαιδεύει, ψυχαγωγεῖ. Ἀλλὰ τὸ ἐξέμαθα, διότι πρὸ ἐχθὲς ἔμαθα πὼς κάτι τέτοιο δὲν εἶναι ἀπαιτητὸ πλέον. Ἀρκεῖ νὰ ἐκφράζεται ὁ ἑκάστοτε δημιουργός, κατὰ πῶς ἐκεῖνος χρειάζεται. Ὄχι κατὰ πῶς θὰ ἦταν πρέπον καὶ ἠθικὸν καὶ ἀναγκαῖον.
Οὐσιαστικῶς δὲν ἀντελήφθημεν καλῶς.
Ἡ ἀρχικὴ ἰδέα, λογική, στοχοποίησις τοῦ θεάτρου ἔχει πλέον χάσει τὴν φύσι της. Ὁ στόχος εἶναι νὰ καταγραφῇ, ὅπως ἄλλως τε γίνεται ἀπὸ ὁποιονδήποτε, ὁπουδήποτε, γιὰ ὁποιοδήποτε θέμα, ἡ πραγματικότης μας. Ὄχι νὰ εὑρεθοῦν λύσεις ἤ νὰ δοθοῦν ἰδέες γιὰ ἀπεγκλωβισμό. Τὸ θέατρον πλέον ὑφίσταται στὴν ζωή μας γιὰ νὰ κάνῃ διαπιστώσεις, ὅπως ἀκριβῶς κάνει διαπιστώσεις ἕνας δημοσιογράφος ἤ ὁ γείτονάς μου ὁ …Μῆτσος. Δὲν ὑπάρχει γιὰ νὰ ἄγῃ σὲ ἀνώτερα ἐπίπεδα τοὺς θεατές!!!! (Ποῦ εἶσαι παπποῦ Ἀριστοτέλη; Γιατί ἔφυγες τόσο νωρίς; Μήπως γιά νά γλυτώσῃς ἀπό τήν παράκρουσι;)

Ποῦ ὄφειλε νά ἑστιάσῃ ἡ παράστασις, κατά τήν κρίσι μου πάντα;
Μήπως στήν ἀναζήτησι διεξόδου κι ὄχι στήν ξερή καταγραφή ἑνός γεγονότος;
Ὡραῖα, ἡ διαπίστωσις, κοινὴ γιὰ ὅλους μας, ποὺ ἐκπηγάζει ἀπὸ τὴν παρατήρησι τῶν γεγονότων, εἶναι ὁ ἐγκλωβισμός μας σὲ ἀδιέξοδα. Καί ποῦ πῆγε ἡ Ὀδυσσιακή μας φύσις; Διότι ἐὰν πράγματι παραμένουμε Ἕλληνες, τότε θὰ φέρουμε τὸν κόσμο ἀνάποδα καὶ θὰ εὕρουμε τὴν ἔξοδο. Ἐκτὸς κι ἐὰν δὲν εἴμαστε… Ἤ ἐὰν δὲν τὴν ἀξίζουμε τὴν ῥημάδα τὴν ἔξοδο…

Πρέπει λοιπὸν ἡ δική μας στάσις νὰ εἶναι τέτοια ποὺ νὰ ὑποδεικνύῃ τὴν ὕπαρξιν τῆς ἐξόδου κι ὄχι τὴν ἀποδοχὴ τοῦ σπηλαίου ὥς κάτι παγιωμένον.
Ὁμολογῶ πὼς ἡ συζήτησις μαζύ του εἶχε μεγάλο ἐνδιαφέρον, ἀλλὰ ὄχι, δὲν ἐπέτυχα νὰ τοῦ δείξω πὼς ἡ δική του δουλειά, ἄκρως πεπαιδευτική, πρέπει νὰ στρέφεται πρὸς τὴν ἀναζήτησι διεξόδου κι ὄχι νὰ παραμένῃ στὶς διαπιστώσεις. Ἄλλως τε, ἀπὸ δική του ὁμολογία,  διεφάνῃ πὼς δὲν ἀνεγνώριζε τὴν πεπαιδευτικὴ ἰδιότητα τοῦ θεάτρου. Ἄρα; Μήπως κι αὐτός, ὅπως τόσοι καί τόσοι ἄλλοι «δάσκαλοι» γύρω μας δέν  εἶχε εὐθύνη;

Αὐτὸ ποὺ ἐβίωσα μέσα σὲ ἐκείνην τὴν αἴθουσα ἦταν ἡ ἀπογοήτευσις.
Ναί, εἶναι σημαντικὸ νὰ ἐκφράζονται νέοι ἄνθρωποι. Ναί, εἶναι σημαντικὸ νὰ διαπιστώνουν πὼς ἡ κόλασις εἶναι μία δική μας κατάστασις. Ναὶ ὅμως, εἶναι σημαντικότερον ὅλων  νὰ ἀναζητοῦμε διεξόδους. 
Εἶναι σημαντικότερον νὰ βλέπουμε φῶς στὴν ἄκρη  τοῦ ὀρίζοντος κι ὄχι μόνον σκοτάδι καὶ ἀδιέξοδο. Κι αὐτὸ τὸ ἔργο τοῦτον ἐδίδασκε. Ἤ ὀρθότερα, ὁμολογοῦσε, διότι δὲν ἐδίδασκε. Τὸ σκοτάδι καὶ τὸ ἀδιέξοδον, μαζὺ μὲ τὴν συνειδητοποίησι τοῦ ἀνθρώπου πὼς εἶναι μικρός, ἀνίκανος, ἀδύναμος νὰ ξεφύγῃ ἀπὸ τὴν Μοίρα του. 

Ἀρχαία τραγωδία λοιπόν;
Ὄχι, κάτι χειρότερο. 
Ἀρχαία τραγωδία φιλτραρισμένη μέσα ἀπὸ τὴν ὀπτικὴ κάποιου ποὺ δὲν θὰ μποροῦσε ποτὲ να ἀντιληφθῇ τὸ μέγεθος καὶ τὴν μεγαλοσύνη τῆς τραγωδίας.
Ὁ Σᾶρτρ εἶναι ἐκπληκτικὸς θεατρικὸς δημιουργός. (Κι ὄχι μόνον.) Ἀλλὰ παρέμεινε ἐγκλωβισμένος στὴν βοῤῥειο-εὐρωπαϊκή του παιδεία, παρ’ ὅλες τὶς φιλότιμες προσπάθειες νὰ ξεφύγῃ, μὲ τὴν βοήθεια τῶν Ἑλλήνων φιλοσόφων. Διότι ναί, ὀφείλουμε νὰ παραδεκτοῦμε πὼς τοὺς ἐμελέτησε γιὰ νὰ καταλήξῃ νὰ γράφῃ τέτοια ἔργα. Οὐδέποτε ὅμως θὰ μποροῦσε νὰ μιλήσῃ γιὰ τὸ φῶς ποὺ εἶναι ἔξω ἀπὸ τὸ σπήλαιο, διότι δὲν ἀνδρώθη μέσα στὸ φῶς. Ἡ σκοτεινιὰ τῆς Εὐρώπης μέσα στὰ γραπτά του κείμενα ἀποτυπώνεται θαυμάσια. Εἶναι ἀδύνατον νὰ κάνῃ κάτι καλλίτερο ἤ νὰ διδάξῃ. Δὲν εἶναι στήν φύσι του.

Συνεπῶς;
Τί κάνουμε;
Ἐξακολουθοῦμε νά διαβάζουμε καί νά ἐπεξεργαζόμεθα τέτοια κείμενα; Ἤ μήπως τά πετᾶμε καί ἐπιστρέφουμε στά πρωτότυπα πού ἔχουν πράγματι νά μᾶς δώσουν λύσεις κι ἀπαντήσεις;

Τί νά σᾶς πῶ;
Ἐγὼ ἤδη ἔφυγα. Ὅλα αὐτὰ εἶναι σκουπίδια πρὸς ἀνακύκλωσιν. 
Γιὰ ἐσᾶς δὲν ξέρω…

Φιλονόη.

Σημείωσις

 Ἴσως κάποιοι νὰ τρομάζουν ἀπὸ τὴν «ἁπλοϊκὴ» ὀπτικὴ ποὺ κυττῶ τὸν Σᾶρτρ. Αὐτοὶ πολὺ πιθανόν, νὰ ἔχουν καὶ γνώσεις καὶ παιδεία καὶ ἀντιληπτικότητα μεγαλυτέρα τῆς δικῆς μου. Ἄς μὲ συγχωρήσουν. Δὲν κρίνω τὸν συγγραφέα, στὸ σύνολό του, οὔτε τὸ ἔργο σὰν ἔργο, ἀλλὰ τὸ μήνυμα ποὺ ἐκφράζεται, ἤ δὲν ἐκφράζεται, μέσα ἀπὸ τὸ ἔργο. Μὲ ἐνόχλησε. Παρὰ λίγο νὰ μὲ …μαυρίσῃ!!!
Ἐγὼ στὴν ζωή μου θέλω φῶς. Τὰ σκότη εἶναι γιὰ αὐτοὺς ποὺ ἔχουν τελειώσει ἀλλὰ ἔχουν ξεχάσει νὰ τοὺς τὸ ποῦν.
Πάντως πρέπει νὰ ὁμολογήσω
  πὼς οἱ ἠθοποιοὶ ἦσαν θαυμάσιοι. Καὶ ὁ σκηνοθέτης ἐπίσης. Ὅπως φυσικὰ κι ὅλη ἡ παράστασις. Συνεπῶς ἐγὼ ἔχω τὸ πρόβλημα. Ὄχι αὐτοί!

φωτογραφία

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

4 thoughts on “«Κεκλεισμένων τῶν θυρῶν».

  1. Αγαπητη Φιλονόη, η τεχνη, ανεξαιρέτως μορφης, στρατεύτηκε, προ πολλου, στις επιταγες των κυριάρχων, με στοχο την “κατασκευη ανοχής” αν οχι “…συναινεσης” και βεβαιως, κατ’ ελαχιστον, αποπροσανατολισμό.
    Εχω ακριβως τα ιδια μηνυματα, και αισθανομαι ακριβως το ιδιο με εσενα.
    Απο την “προωθηση” ενός καινουργιου τραγουδιού… εως την επιλογη καποιου ντοκιμαντερ.
    Πραγματι, ο καθε “ψυχακιας” ενθαρρυνεται να αποτυπωση / περιγραψει τις “σκιες του τοιχου” !! Αν θελησει να κανει αυτο που επιζητας εσυ -και εγω- ΔΕΝ θα ειχε που την κεφαλη κλειναι !!
    Καλησπερα, εσω δυνατη.
    ΥΓ Τελικα, το φως φωτιζει λιγους. Και εχω συμπερανει οτι δεν θα “λειτουργησει” ο διαφωτισμός προς τις μαζες.. στοχος μας πρεπει να ειναι ο “σεναριογραφος” και τα “σκηνικα” !!

Leave a Reply