Τὰ γεγονότα τοῦ Πολυτεχνείου μὲ μία «ψυχρὴ» ματιά.

Καὶ ἐγὼ μὲν ἐξέθεσα μὲ τὴν μεγαλυτέραν δυνατὴν ἁπλότητα καὶ ἀντικειμενικότητα πῶς ἔζησα τὰ γεγονότα τῶν ἥμερῶν ἐκείνων, ἀποφεύγων νὰ ἐπεκταθῶ εἰς ὅσα ἒκ τῶν ὑστέρων ἐπληροφορήθην, ἀκόμη καὶ ὅταν ἐπεβεβαίωναν τὰς ἀρχικάς μου ἰδέας. Εἰς ἑμὲ λοιπὸν ἀρκεῖ τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ Πολυτεχνεῖον ἤρχισεν ὣς ὑπόθεσις τῆς φοιτώσης Νεολαίας, ὣς περίπου συνέβη ἕν ἔτος προηγουμένως εἰς τὴν Νομικὴν Σχο­λὴν τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Μὲ μόνην τὴν διαφορὰν ὅτι τώρα προσεφέροντο περισσότερον τὰ πράγματα διότι δὲν ἴσχυε  στρατιωτικὸς νόμος, καὶ εἰς τὴν ἐξουσίαν ἧτο κυβέρνησις τῆς ὁποίας τὴν πρόθεσιν πρὸς διεξαγωγὴν ἀδιαβλήτων ἐκλογῶν οὐδεὶς ἔντιμος ἄνθρωπος δύναται νὰ ἀμφισβητήσῃ. «Ἦτο δὲ τόση ἡ ἐλευθερία ὥστε μέχρι τῆς ὑστάτης ὥρας ἐπροστατεύετο τὸ πανεπιστημιακὸν ἄσυλον καὶ μάλιστα εἰς ὑπερβολὴν ἐξερχομένην τῶν ὁρίων τῆς λογικῆς. Δηλαδὴ ἐπροστατεύετο καὶ ὁ χῶρος ἔξω τῶν χώρων τῶν πανεπιστημιακῶν ἱδρυμάτων, καὶ συγκεκριμένως τοῦ Πολυτεχνείου.

 

Ἡ κατάστασις λοιπὸν ἧτο ἰδεωδῶς πρόσφορος εἰς ἀτμόσφαιραν δὲ θερμῆς πολιτικῆς ἀντιδικίας ὣς ἡ ἀτμόσφαιρα τῇς περιόδου τὴν ὁποίαν διενύομεν, ἡ συγκίνησις τῶν φοιτητῶν ἧτο ἡ ἀναμενομένη. Οὔτε παράδοξον ἧτο ἄλλωστε οὔτε πρωτοφανές, ὅτι δὲν ἀνεφέρετο κατ’ οὐσίαν εἰς φοιτητικὰ αἰτήματα – τὰ ὁποῖα δὲν ὑφίσταντο – ἂλλ’ εἰς πολιτικά. Ἂλλ’ εἰς αὐτὴν τὴν περίπτωσιν ὑπάρχει πάντοτε τὸ ὅριον, ποὺ τὸ φοιτητικὸν αἴτημα ἤ ἡ διαμαρτυρία, ἔστω καὶ μὲ καθαρῶς πολιτικὸν περιεχόμενον, τερματίζεται, καὶ ποῦ ἀρχίζει ἡ  ἐκμετάλλευσίς του καὶ ἡ προσπάθεια ἐκτροπῆς του ἀπὸ αἰτήματος πολιτικοῦ εἰς πηγὴν ἀνατρεπτικῶν συνθημάτων.

Τὸ συμπέρασμα λοιπὸν ἀβιάστως προκύπτει ὅτι τὸ Πολύτεχνειον ἤρχισεν ὡς κίνημα τῆς Νεολαίας, σὺν τῷ χρόνῳ ἐξέφυγεν τῶν χειρῶν της, καὶ περιῆλθε ὑπὸ τὸν ἔλεγχογ ἀνατρεπτικῶν στοιχείων, τὰ ὁποῖα τὸ ἐξεμεταλλεύθησαν δι΄ ἴδιον ὄφελος.

Γεγονὸς πάντως εἶναι ὅτι καρπὸς τῶν γεγονότων τοῦ Πολυτεχνείου δὲν ἧτο ἢ ἀποκατάστασις τῆς Δημοκρατίας εἶς τὴν Ἑλλάδα τὴν ὁποίαν ἔσπευσαν τινές νὰ ἀμφισβητήσουν ὃτι θὰ ἠδυναμην νὰ ἐπιτύχω. Καρπὸς τῶν γεγονότων τοῦ Πολὺ τεχνείου ὑπῆρξε μία δικτατορία ἀσυγκρίτως στυγνοτέρα τῆς προηγουμένης – δὲν ἐννοῶ τῆς περιόδου τῆς πρωθυπουργίας μου – ἒκ τῆς ὁποίας ἀπηλλάγημεν μόνον ἀφοῦ ἐπληρώσαμεν βαρύτατον ἀντάλλαγμα, τὴν τραγικὴν ἐθνικὴν καταστροφὴν τῆς Κύπρου καὶ τὴν ἄκομη ἐπικρεμαμένην εἰς βάρος τῆς ἔδαφικῆς μας ἀκεραιότητος ἀπειλήν. Αὐτὴν τὴν πραγματικότητα συμπληρώνει καὶ μία ἅλλη ἀλήθεια: ὅτι καίτοι ἡ Ἀστυνομία ἀνεπαρκῶς ἐξωπλισμένη, ἐφάνη ἀνίσχυρος νὰ ἀποκαταστήσῃ τὴν τάξιν καὶ ἐπεκαλέσθη τὴν ἀρωγὴν τοῦ Στρατοῦ, ἢ ἔπεμβάσις τῶν τεθωρακισμένων ἔγινεν ἀναιμάκτως, πρᾶγμα τὸ ὀ­ποῖον εἶναι ὑποχρέωσις νὰ ἐξαίρεται. 

Καὶ τώρα ὁ μῦθος. Ἡ πραγματικότης δὲν προσεφέρετο δι΄ ἐκμετάλλευσιν. Πῶς ἧτο δυνατόν εἰς τά στόματα τῶν φοι­τητῶν νά τεθοῦν συνθήματα ὄχι ἁπλῶς κομμουνιστικά ἀλλά καθαρῶς ἀναρχικά; Πῶς ἧτο δυνατόν νὰ ἐπέμβῃ ὁ Στρατὸς ἀναιμάκτως; Καὶ τότε ἀρχίζει τὸ μυθιστόρημα. Ἀναζητοῦνται  τὰ θύματα καί οἱ νεκροί.   Ἡ μία μετὰ τὴν ἄλλην δικαστικαὶ ἔρευναι μὲ πορίσματα, βουλεύματα ἢ ἀποφάσεις, οὐδένα εὑρίσκουν εἰς τὸ Πολυτεχνεῖον νεκρόν. Καὶ ὅμως ἡ προπαγάν­δα ἐπεκτείνεται εἰς παγκόσμιον κλίμακα, ἐνῶ εἰς τὸ ἐσωτερικὸν φθάνει μέχρι ἀνεπιτρέπτου ὑπερβολῆς, ἐγγιζούσης τὰ ὅρια τῆς ἀσεβείας νὰ τιμῶνται οἱ ἀνύπαρκτοι νεκροὶ τοῦ Πο­λυτεχνείου ἐξ ἴσου μὲ τοὺς ἥρωας νεκροὺς τοῦ Σκοπευτη­ρίου, τοὺς ἐκτελεσθέντας ἀπὸ τὸν Στρατὸν κατοχῆς, καὶ μὲ τὸν Ἄγνωστον Στρατιώτην, τὸ σύμβολον τῆς λαμπρᾶς ἐποποιΐας τοῦ Ἔθνους ἀπὸ τὸ 1912 ἕως τὸ 1922. Ἄκομη δὲ καὶ ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι δὲν τὸ πιστεύουν καὶ γνωρίζουν ὅτι πρόκειται περὶ μύθου συμπράττουν εἰς ἐπισήμους ἐκδηλώσεις μὲ ἐπισήμους ἰδιότητας, ἀπὸ τὸν φόβον μήπως ἄλλοι ἐκμεταλλευθοῦν πολιτικῶς τὴν εὐκαιρίαν. Καὶ ἀφοῦ οὕτως ἢ ἄλλως ἐφθάσαμεν κατ’ ἀνάγκην καὶ εἰς κρίσεις, θὰ ἧτο ἔλλειψις  γενναιότητος νὰ παρασιωπήσωμεν τὰς    οὐσιωδεστέρας.

Τὸ Πολυτεχνεῖον ὑπῆρξεν ὡς συναισθηματικὴ ἀντίδρασις μία συμπαθὴς  ἀφέλειας ὡς πολιτικὴ πρᾶξις μία ἐκδήλωσις τυφλοῦ ψανατισμοῦ, μία ἐνέργεια ἐνστικτώδης. Ἀλλ΄ οἱ νέοι συγχωροῦνται.  Δὲν τοὺς καταλογίζεται παρὰ μόνον αὐθορμητισμός. Καὶ  ἀφέλεια συμπαθής, διότι ὀφείλεται εἰς ἀνωριμότητα, φυσικὴν διὰ τὴν ἡλικίαν των. Καὶ ἡ ὁρμητικότης των εἶναι καὶ αὐτὴ φυσικὴ καὶ βεβαίως δὲν βοηθεῖ διὰ ψυχραίμους ἐκτιμήσεις. Τὸ ἐρώτημα τίθεται διὰ τὴν πολιτικὴν ἡγεσίαν.  Ἔδειξεν εἰς τοὺς νέους ποῦ ὠδήγει ὁ δρόμος τὸν ὁποῖον ἠκολούθουν;  Ποῖος ἧτο ὁ σωστός δρόμος; Καὶ ὅταν ἐφάνη ποῦ ὡδήγει ἐκεῖνος ὁ δρόμος, ὅταν ἐφθάσαμεν ἐκεῖ  ὅπου ὡδήγει, εἰς τὴν στυγνὴν χωρὶς διέξοδον δικτατορίαν καὶ εἰς τὴν ἐθνικὴν καταστροφήν, καὶ τότε πάλιν ἢ ἡγεσία δὲν συνετίσθη. Τῶν οἰκιῶν αὐτῶν ἐμπιπραμένων ἐκεῖνοι ᾖδον. Καὶ ἐπεχείρησαν νὰ κάμουν τὸ Πολυτεχνεῖον ψευδὲς σύμβολον. Καὶ διαπαιδαγωγοῦν τὴν Νεολαίαν παρασύροντες αὐτὴν εἰς ἀσυστάτους ἑρμηνείας διότι αὐτὸ ὑπαγορεύει τὸ κομματικὸν συμ­φέρον τῆς στιγμῆς. Μὲ κίνητρον τὴν ἀσύδοτον δημοκρατίαν ἐκχυδαΐζουν τὴν πολιτικὴν ζωήν. Καὶ ἀγνοοῦν ταὶ πρόκειται νὰ θερίσουν – καὶ αὐτοὶ καὶ ὁ τόπος – τοιαῦτα σπείροντες. Εἶναι συμπεριφορά αὐτή πολιτικῆς ἡγεσίας, ἐχούσης συναίσθη σιν εὐθύνης;

Ἀσφαλῶς λοιπὸν τιμᾷ τὸν σημερινὸν ὑπουργὸν Ἀμύνῃς κ. Εὐάγγελον Ἀβέρωφ, ἡ ἔστω μετὰ πενταετίαν δήλωσίς του ἀπὸ τῆς ἐπισήμου καὶ ὑπευθύνου θέσεως τὴν ὁποίαν κατέ­χει. Δι’ αὐτὸ  καὶ τὴν μεταφέρω ὁλόκληρον ἀπὸ συνέντευξίν του εἰς τὸ περιοδικὸν «Ἐπίκαιρα» (ἄρ. 562, 10-16 Μάιου 1979):

«Τὸ Πολυτεχνεῖον ὑπῆρξε μία εὐγενική, θαρραλέα δημοκρα­τικὴ ἐκδήλωσις τῆς Νεολαίας. Μόλις ὅμως ἐκδηλώθηκε καὶ στέριωσε – καὶ μόνον τότε – κατὰ τὴν τακτική που δίδαξε ὁ Λένιν, ὑπερφαλαγγίστηκε ἀπ’ τὸ ΚΚΕ καὶ τὰ συνθήματα ἔγιναν ἀπὸ συνθήματα δημοκρατίας συνθήματα κομμουνισμού.

Ἂν αὐτὸ δὲν εἶχε συμβεῖ, τὸ Πολυτεχνεῖον μποροῦσε νὰ εἶχε ῥίξει τὴν δικτατορία. Ἐπειδὴ ὅμως συνέβη, ὄχι μόνον δὲν  τὴν ἔριξε, ἀλλὰ τὴν δυνάμωσε. Γιατὶ αὖτο ἦταν τὸ ἔναυσμα ποὺ ὤθησε πολλοὺς νέους ἀξιωματικοὺς (λίγο-πολὺ ἀπογοη­τευμένους ἀπὸ τὴν δικτατορία) νὰ συσπειρωθοῦν γύρω ἀπὸ τὸν Ἰωαννίδη ποὺ ἐτοίμαζε συνομωσία, ἀλλὰ δὲν μποροῦσε νὰ τὴν κάνη πράξη. Καὶ ἔτσι, ἐπιβλήθηκε μία χειρότερη δικτατο­ρία. Ὑπέθετα τότε ὅτι ἔτσι ἔγιναν τὰ πράγματα. Σήμερα, δὲν τὸ ὑποθέτω. Τὸ γνωρίζω. Πολλοὶ ἀξιωματικοὶ εἴπαν τότε: «Ἐὰν μόλις διακηρύσσεται ὅτι ὁδηγούμεθα πρὸς δημοκρατικὲς δια­δικασίες, γίνεται φανερὰ ἀπόπειρα νὰ μὰς πῶνε σὲ κομμουνιστι­κὲς διαδικασίες, γιατί νά τό ἐπιτρέψουμε; Ἂν εἶναι νὰ ξανάρθει ἐξουσία μὲ λαϊκὴ ἐντολή, ἔχει καλῶς. Ἄν ὅμως εἶναι νὰ ἔρθει μὲ τὴν βία κόκκινη ἐξουσία, πρέπει νὰ δράσουμε».

«Τιμῶ λοιπὸν εἰλικρινὰ καὶ βαθύτατα τὴν πρωτοβουλία καὶ τὸν ἠρωϊσμὸ τῶν νέων που ξεκίνησαν αὐτὸ τὸ κτύπημα. Ἀλ­λὰ γιὰ νὰ τὸ τιμήσω, νομίζω πως πρέπει νά πῶ αὐτὸ ποὺ πιστεύω ὅτι εἶναι ἀληθεία. Δὲν εἶμαι διατεθειμένος, λόγῳ ἐπιμόνου συνθηματολογίας, λόγῳ ἀνυπάρκτων «πολυαρίθμων νε­κρών» νὰ βοηθήσω κι ἐγὼ στὴν θεσμοποίηση μιᾶς ψεύτικης ἱστορίας. Ἀνέφερα ὅπως εἴπατε π.χ. τὸ κίνημα τοῦ Ναυτι­κοῦ, γιατὶ ἐκεῖ δεκάδες νέοι ἀξιωματικοὶ ἔπαιξαν τὴν ἐπιβιωσὴ τῆς οἰκογενείας τους, τὴν καριέρα τους, τὴν ἐλευθερία τους, καὶ ἐνδεχομένως τὰ κεφάλια τους καὶ κατάφεραν ἕνα ἰσχυρὸ κτύπημά ποὺ εἶχε συνέπειες καί ποὺ ἔγινε μὲ ἀποκλειστικὸ σκοπὸ τὴν ἀποκαταστάση τῆς Δημοκρατίας στὸν τό­πον μας[1]».

[1]Καὶ ἒφ’ ὅσον ἐμνημόνευσα τὸν κ. Ε. Ἄβερωφ εἶμαι ὑποχρεωμένος νὰ τονί­σω τὰ σημεῖα εἰς τὰ ὀποῖα δὲν συμφωνῶ. Καὶ τοῦτο μὲ ὑπευθυνότητα. Τὸ Πολυτεχνεῖον δηλαδὴ καὶ ἂν εἶχε μείνει  ἁπλῶς φοιτητικὴ ὑπόθεσις δὲν μποροῦσε νὰ ῥίψῃ δικτατορία. Διότι ὅταν ἔγινε δὲν ὑπῆρχε δικτατορία.  Ἤμουν πρωθυ­πουργὸς ἐγὼ ὁ ὁποῖος ἐπροχώρουν ὁπωσδήποτε πρὸς ἐκλογάς. Ἔπειτα, δυ­στυχῶς ὡς πρὸς τὸ ἄλλο σημεῖον ὑπῆρχον ἐν τῷ στρατεύματι καὶ ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι δὲν ἔβλεπον εὐχαρίστως τὴν ὁμαλοποίησιν, τὴν εὕρισκον πρόωρον. Καὶ μὲ αὐτοὺς εἶχον ἀπροσώπως νὰ ἀντιπαλαίσω Δίκαιον ἔχει ὁ κ. Ἀβέρωφ ὡς πρὸς τὸ κίνημα τοῦ Ναυτικοῦ. Καίτοι ἀμφιβάλλω ἂν καὶ ἐκεῖνο θὰ ἧτο δυνατὸν νὰ ἐπιτύχῃ ἤ καὶ ἐπιτυνχάνον ἂν θὰ ἠμποροῦσε νὰ ἀνατρέψῃ τὴν τότε δικτατορίαν. Ἀλλὰ ὅτι καὶ ἀποτυχὸν ἐδημιούργησε σοβαρὰ προβλήματα εἰς τοὺς τότε κρατούντας εἶμαι εἰς θέσιν προσωπικῶς νὰ βεβαιώσω. Δι’ αυτὸ ἄλλωστε καὶ αἱ ἐκκαθαρίσεις δὲν ἐπροχώρησαν περισσότερον εἰς βάθος καὶ δι’ αὐτὸ  παρ’ ὅλον ὅτι  δὲν ἐπροχώρησαν ἐδημιούργησαν τόσα δυσαναπλήρωτα κενὰ ὥστε νὰ ἀνέλθουν εἰς ἀνωτάτας θέσεις ἒν γνώσει τῶν τότε κυβερνώντων, πρόσωπα ὄχι ἐνδεικνυόμενα.  Ἀλλὰ περὶ τούτου, Θοῦ Κύριε φυλακὴν τῷ στόματί μου.

Σπυρίδων Μαρκεζίνης
Ἀναμνήσεις 1972-1974
σελίδες 437-441

φωτογραφία

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply